آیا واقعا حیوانات با قدرتی فرابشری زلزله را می فهمند؟

برای هزاران سال، مردمان کره زمین بارها شاهد رفتارهای عجیب حیوانات در آستانه وقوع بلایای طبیعی بودند. اما همواره این سوال مطرح بوده که آیا واقعا حیوانات این قدرت را دارند که درباره وقوع این فجایای طبیعی قریب‌الوقوع به ما هشدار دهند؟

در سال ۲۰۰۴، سونامی عظیمی، زلزله‌ای ۹.۱ ریشتری را در اعماق اقیانوس هند در اندونزی ایجاد کرد که منجر به کشته شدن ۲۲۵ هزار نفر شد. تعداد بالای قربانیان این بلای طبیعی به این دلیل بود که مردم، هیچ هشداری درباره احتمال وقوع این زلزله دریافت نکرده بودند.

در آن زمان سیستم‌های هشداردهنده محلی و سنسورهای جزو مد و زلزله، هشداری را صادر نکردند و بسیاری از این سنسورها به دلیل تعمیرات، از رده خارج بودند و در عین حال بسیاری از مناطق ساحلی، فاقد سیستم‌های هشدار سونامی بودند. بسیاری از پیامک‌ها نیز در مناطق در معرض خطر، ارسال یا حتی خوانده نشدند.

دقایق و ساعاتی قبل از آنکه موج‌های سهمگین به ارتفاع ۹ متر به نوارهای ساحلی برخورد کنند، برخی از حیوانات منطقه، خطر را حس کرده و برای فرار تلاش می‌کردند. به گفته شاهدان عینی، فیل‌ها به سمت زمین‌های مرتفع‌تر می‌دویدند، فلامینگوها، مناطق کم ارتفاع را ترک کردند و سگ‌ها حاضر به ترک منازل نمی‌شدند. در روستای ساحلی بانگ کوی در تایلند، بومیان گزارش کردند که یک گله بوفالویی که نزدیک ساحل بود، گوش‌هایشان را تیز کرده، به دریا خیره شده و دقایقی قبل از وقوع سونامی، به بالای تپه‌ای در آن نزدیکی گریختند.

ایرینا رافلیانا، یکی از اعضای اسبق گروه مشورتی در استراتژی بین‌المللی سازمان ملل برای بلایای طبیعی گفته:«بازماندگان گزارش کردند که حیواناتی مثل گاوها، بزها،گربه‌ها و پرنده‌ها، اندکی بعد از زلزله در کف دریا و قبل از آنکه موج‌های سونامی به ساحل برسند، به دنبال پناهگاهی امن بودند و بسیاری از افرادی که از این بلای طبیعی جان سالم به دربردند، بلافاصله بعد از دیدن این صحنه، همراه با این حیوانات به مکان‌های امنی فرار کردند»

رافلیانا داستان‌های مشابهی را از تجربیات کاری‌اش درمورد دیگر بلایای طبیعی، مثل سونامی سال ۲۰۱۰ در نزدیکی جزیره سوماترای اندونزی که منجر به کشته شدن ۵۰۰ نفر شد، تعریف می‌کند. در آنجا نیز برخی حیوانات مثل فیل‌ها گویا از مدتی قبل، از وقوع چنین اتفاقی مطلع بودند.

ضعف کشورها در برخورداری از سیستم‌های هشدار دهنده

سیستم‌های هشداردهنده این بلایاها در بسیاری از مناطقی که به‌صورت مداوم توسط بلایای طبیعی تهدید می‌شوند، وجود ندارند. در سال ۲۰۱۷ سازمان جهانی هواشناسی دریافت که حدود ۱۰۰ کشور هنوز فاقد سیستم‌های هشدار اولیه برای بلایای طبیعی هستند.

کدام حیوانات قادر به پیش‌بینی زلزله‌اند؟

طبق گزارش‌های موجود از هزاران سال پیش تا به امروز، حیوانات متعددی قبل از وقوع زلزله، با پیش‌بینی آن، رفتارهای غیرمتعارفی از خود نشان داده‌اند.

از جمله این حیوانات می‌توان به اسب، فیل، سگ، بوفالو، فلامینگو، گاو، گربه، بز، پرنده‌ها، ماهی‌ها و برخی خزندگان اشاره کرد.

اما گزارش‌ها درباره رفتار حیوانات قبل از چنین بلایایی، برخی از محققان را بر آن داشته که توجهی جدی بر این تئوری علمی داشته باشند که شاید حیوانات دارای سیستمی هستند که آنها را از وقوع بلایای طبیعی مطلع می‌کند. این یک سوال جالب را ایجاد می‌کند: آیا حیوانات می‌توانند در حکم هشداردهنده‌های طبیعی برای انسانها باشند؟

تاریخچه رفتارهای عجیب حیوانات قبل از بلایای طبیعی

اولین داده‌های ثبت شده درباره رفتارهای عجیب حیوانات قبل از وقوع یک بلای طبیعی، به سال ۳۷۳ قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد. توسیدید مورخ یونانی در گزارشی نوشته که موش‌ها، سگ‌ها، مارها و راسوها در شهر هلیس، چند روز قبل از وقوع یک زلزله مرگبار، شهر را ترک کرده بودند.

دقایقی قبل از زلزله شهر ناپل در سال ۱۸۰۵ نیز گوسفندها، قوچ‌ها، سگ‌ها و غازها به‌صورت هماهنگ شروع به هشدار دادن کرده و شنیده شده که اندکی قبل از زلزله سان‌فرانسیسکو در سال ۱۹۰۶، اسب‌ها از وحشت فرار کرده بودند.

تحقیقات انجام شده برروی حیوانات

شارلوت فرانسیاز، رهبر تیم پرنده‌شناسی دفتر تنوع زیستی فرانسه که درباره پرندگان مهاجری که قادر به فرار از طوفان‌ها هستند تحقیق می‌کند، دراین باره گفته:«حتی با تمام تکنولوژی‌های موجود روز، ما قادر نیستیم به درستی زلزله‌ها یا بیشتر فجایع طبیعی را پیش‌بینی کنیم.»

یکی از مهمترین تحقیقات در مورد نحوه پیش‌بینی بلایای طبیعی توسط حیوانات پنج سال پیش توسط تیمی در آلمان انجام شد. این تحقیق شامل ضبط الگوی حرکات حیوانات مختلف (گاوها، گوسفندها و سگ‌ها) در روندی تحت‌عنوان بیولاگینگ، در مزرعه‌ای بود که در منطقه زلزله‌خیز مارکه در مرکز ایتالیا قرار داشت.

قلاده‌هایی حامل تراشه به هریک از این حیوانات متصل شد تا داده‌های حرکتی آنها هر چند دقیقه یک بار به کامپیوتر مرکزی ارسال شود و این داده‌ها بین اکتبر ۲۰۱۶ تا آوریل ۲۰۱۷ گردآوری شد. در طول این بازه زمانی، آمار رسمی حکایت از وقوع ۱۸هزار زلزله در این منطقه (از لرزه‌های جزئی ۰.۴ ریشتری تا ده‌ها زلزله که ۴ ریشتر یا بالاتر بودند) ثبت شد ؛ از جمله زلزله ویرانگر ۶.۶ ریشتری در منطقه نورچا.

محققان به شواهدی دست یافتند که این حیوانات از ۲۰ ساعت قبل از وقوع زلزله، رفتارهای متفاوتی را از خود نشان دادند. هرزمان که حیوانات تحت‌نظر، برای بیش از ۴۵ دقیقه مجموعا۵۰% بیشتر فعال می‌شدند، محققان زلزله‌ای با بزرگی ۴ ریشتر یا بالاتر را پیش‌بینی می‌کردند. هفت تا از هشت زلزله پیش‌بینی شده به درستی به وقوع پیوست.

یکی از محققان این پروژه گفته:«هرچه حیوانات به کانون زلزله نزدیک‌تر باشند، زوتر رفتارهایشان تغییر می کند. این دقیقا همان چیزی است که انتظار می‌رود که تغییرات فیزیکی زمانی بیشتر رخ دهد که نزدیک به کانون زلزله قریب‌الوقوع باشید و با افزایش فاصله از کانون زلزله، ضعیف‌تر می‌شود.»

تحقیق دیگر انجام شده توسط این گروه زیرنظر گرفتن حرکات بزهای حامل تراشه در دامنه‌های آتشفشانی کوه اتنا در سیسیل بود. این تحقیق نیز نشان داد که حیوانات قبل از فعال شدن آتشفشان، متوجه این موضوع می‌شوند.

راشل گرانت، بوم شناس رفتاری دانشگاه ساوت بنک لندن، در آمریکای جنوبی به نتایج مشابهی دست یافت. او الگوهای حرکتی حیوانات بیولاگینگ را با بهره‌گیری از دوربین‌های حرکتی پارک ملی یاناچاگا در منطقه آند پرو دربازه‌ای زمانی زیرنظر گرفت که در همان بازه زلزله ۷ ریشتری کنتامانا در سال ۲۰۱۱ رخ داد.

او درسال ۲۰۱۵ دراین باره گفت:«از ۲۳ روز قبل از وقوع زلزله، تعداد حیواناتی که در تله‌های دوربینی ثبت می‌شدند کمتر و کمتر می شد و روند کاهش این تعداد در هشت روز قبل از زلزله شدت بیشتری یافت. در روزهای ده، شش، پنج، سه و دو روز مانده به زلزله و همچنین در روز وقوع زلزله، حرکت هیچ حیوانی رصد نشد که این واقعا حیرت‌آور و عجیب است.»

مهمتر از همه، گرانت به شواهدی دست یافت که ممکن است دلیل تغییرات در رفتارهای حیوانات محلی بوده باشد: مجموعه‌ای از اختلالات شدید در بارهای الکتریکی جوی محلی که از دو هفته قبل از وقوع زلزله در دو تا چهار دقیقه اتفاق می‌افتاد. نوسانات بالایی در فاصله هشت روز مانده به زلزله کنتامانا رخ داد که با شروع فاز دوم ناپدیدشدن حیوانات از دیدرس، همزمان بود.

محققان حالا مشغول بررسی این موضوع هستند که آیا آشفتگی‌های الکترومغناطیسی در جو، قبل از وقوع زلزله، علامتی هشداردهنده از وقوع زلزله‌های قریب‌الوقوعی است که حیوانات قادر به حس کردن آن هستند یا خیر

همیشه قبل از وقوع زلزله، برای دوره‌ای تنش‌های شدیدی در سنگ‌های عمیق ایجاد می‌شود که باعث ایجاد بارهای الکترونیکی به نام "چاله‌های مثبت" می‌گردد. این حامل‌های شارژ الکترونیکی می‌توانند سریعا از پوسته به سطح زمین برسند؛ جایی که مولکول‌های هوا را در بالای جایی که هستند یونیزه می‌کنند. این فرآیند یونیزه شدن، قبل از وقوع زلزله مشاهده می‌شود. همانطور که این روند در جریان است، امواج الکترومغناطیسی با فرکانس پایین تولید شده و سیگنال‌های اضافه‌ای ارائه می‌شوند که احتمالا برخی حیوانات قادر به دریافت این سیگنال‌ها هستند.