انتقال پایتخت از تهران؛ چالش ها و فرصت ها
انتقال پایتخت از تهران یک تصمیم مهم و پیچیده است که نیازمند بررسی‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است. مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نهاد قانون‌گذاری باید با دقت به این موضوع پرداخته و تمامی جوانب آن را مورد توجه قرار دهد.
انتقال پایتخت از تهران به یکی دیگر از شهر‌های ایران، موضوعی است که در سال‌های اخیر به‌طور جدی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این تصمیم به دلایل متعددی از جمله مشکلات زیست‌محیطی، ترافیک، جمعیت فزاینده و همچنین نیاز به توزیع بهتر امکانات و منابع در کشور مطرح شده است.
اکنون بحث انتقال پایتخت مجدداً در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. این موضوع پس از اظهارات مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، در بازدید از فعالیت‌های زیربنایی و زیرساختی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء به وجود آمد. وی در این بازدید بیان کرد که توسعه کشور با ادامه روند فعلی امکان‌پذیر نیست و اینکه همچنان منابع اولیه را از جنوب کشور و دریا به مرکز بیاوریم، تبدیل به محصول کنیم و دوباره برای صادرات به جنوب بفرستیم، به‌شدت توان رقابت ما را مستهلک کرده و کاهش می‌دهد.
پزشکیان تأکید کرد که باید مرکزیت اقتصادی و سیاسی کشور به جنوب و نزدیک دریا منتقل شود، زیرا تهران به عنوان پایتخت با مشکلاتی دست به گریبان است که هیچ راه‌حلی جز انتقال مرکزیت ندارد.
وی همچنین در نشست خبری خود با رسانه‌ها به موضوع انتقال پایتخت اشاره کرد و خواهان بررسی کامل و سنجیدن این موضوع توسط کارشناسان شد.
یکی از نهاد‌هایی که باید در موضوع انتقال پایتخت ورود پیدا کند، مجلس شورای اسلامی است. مجلس باید طرح‌های مربوط به انتقال پایتخت را بررسی و جوانب مختلف آن را ارزیابی کند. این بررسی شامل تحلیل هزینه‌ها، مزایا و تأثیرات اجتماعی-اقتصادی خواهد بود.
در این گزارش به بررسی دلایل انتقال پایتخت، چالش‌ها و نقش مجلس شورای اسلامی در این فرآیند خواهیم پرداخت.
تهران به عنوان پایتخت با مشکلات جدی زیست‌محیطی مواجه است. آلودگی هوا، کمبود آب و افزایش دما از جمله مسائلی هستند که زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار داده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، آلودگی هوای تهران در سال‌های اخیر به حدی رسیده که بسیاری از روز‌ها وضعیت اضطراری اعلام می‌شود. به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۰، تهران ۱۷ روز در وضعیت اضطراری آلودگی هوا قرار داشت. انتقال پایتخت می‌تواند به کاهش فشار بر منابع طبیعی و بهبود کیفیت زندگی در تهران کمک کند.
آمار‌های جمعیتی استان تهران نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵، جمعیت این استان به ۱۳ میلیون و ۲۶۷ هزار و ۶۳۷ نفر رسیده است و براساس برآورد‌های مرکز آمار ایران، پیش‌بینی می‌شود که جمعیت تهران در سال ۱۴۰۳ به ۱۴ میلیون و ۴۲۵ هزار نفر برسد. این داده‌های آماری نشانگر روند افزایشی نرخ جمعیت در این کلانشهر هستند. طبق پیش‌بینی‌ها، جمعیت ایران در سال ۱۴۱۴ به حدود ۹۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر خواهد رسید که برای تهران نیز تغییرات محسوسی را به همراه خواهد داشت.
تهران به عنوان مرکز سیاسی و اقتصادی کشور، منابع و امکانات بیشتری نسبت به سایر شهر‌ها دارد. این توزیع ناعادلانه باعث بروز نارضایتی‌های اجتماعی و اقتصادی در دیگر نقاط کشور شده است. بر اساس آمار، ۴۰ درصد از بودجه کشور صرف تهران می‌شود. انتقال پایتخت می‌تواند به توزیع بهتر امکانات و توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته کمک کند.
در این باره رحیم زارع، نماینده مردم آباده در مجلس شورای اسلامی، طرح انتقال پایتخت را به‌عنوان یک پیشنهاد چندین‌ساله که اخیراً دوباره توسط رئیس‌جمهور مطرح شده است، مثبت ارزیابی کرد و بر لزوم انجام یک مطالعه تطبیقی جامع با کشور‌هایی که چنین تغییری را تجربه کرده‌اند تأکید کرد.
زارع با اشاره به متمرکز بودن امکانات و تراکم جمعیتی در تهران، پیشنهاد داد که ایران می‌تواند پایتخت‌های سیاسی و اقتصادی جداگانه داشته باشد و حتی پایتخت فرهنگی و گردشگری نیز انتخاب شود تا تعادل در توسعه کشور ایجاد شود.
اما این موضوع را نباید از یاد برد که انتقال پایتخت نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. ساخت زیرساخت‌ها، ادارات دولتی و تأمین خدمات عمومی هزینه‌های زیادی را به همراه خواهد داشت. برآورد‌ها نشان می‌دهد که هزینه انتقال پایتخت ممکن است به چند میلیارد دلار برسد. این موضوع ممکن است باعث نگرانی در مورد تأمین منابع مالی لازم برای این پروژه شود.
برای اجرای انتقال پایتخت، نیاز به تصویب قوانین جدید وجود دارد. مجلس باید قوانین مربوط به ساخت زیرساخت‌ها، تأمین منابع مالی و مدیریت جدید را تصویب کند. همچنین، ایجاد کمیته‌های تخصصی برای نظارت بر روند اجرایی نیز ضروری است. پس از تصویب طرح، مجلس باید نظارت دقیقی بر روند اجرا داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که پروژه طبق برنامه پیش می‌رود و مشکلات احتمالی شناسایی و حل شوند.
تجربه کشور‌های دیگر نشان می‌دهد که انتقال پایتخت می‌تواند تأثیرات مثبتی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته باشد. به عنوان مثال، انتقال پایتخت پاکستان از کراچی به اسلام‌آباد باعث توزیع بهتر امکانات و کاهش بار ترافیکی در کراچی شد. همچنین، انتقال پایتخت برزیل از ریو دو ژانیرو به برازیلیا نیز با هدف توزیع عادلانه‌تر منابع انجام شد. اخیراً نیز پایتخت اندونزی همزمان با روز استقلال این کشور تغییر کرد. دلیل این جایگزینی آن است که بخش‌های زیادی از جاکارتا با خطر زیر آب رفتن روبروست و به‌سرعت در حال غرق شدن است. نوسانتارا، پایتخت جدید در ۱۳۰۰ کیلومتری جاکارتا در جزیره بورنئو قرار دارد. هزینه ساخت پایتخت جدید حدود ۳۳ میلیارد دلار تخمین زده شده است و یکی از بزرگترین پروژه‌های زیربنایی اندونزی محسوب می‌شود.
انتقال پایتخت از تهران یک تصمیم مهم و پیچیده است که نیازمند بررسی‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است. مجلس شورای اسلامی به عنوان نهاد قانون‌گذاری باید با دقت به این موضوع پرداخته و تمامی جوانب آن را مورد توجه قرار دهد.
با توجه به مشکلات زیست‌محیطی، ترافیک و توزیع ناعادلانه امکانات در تهران، انتقال پایتخت می‌تواند راه‌حلی برای این چالش‌ها باشد. اما برای موفقیت این پروژه، نیاز به همکاری همه‌جانبه بین دولت، مجلس و مردم وجود دارد.
