طعم بد دهان با چه علائمی همراه است؟

حس چشایی که یکی از حواس پنجگانه ماست، در واقع ترکیبی از چند حس است که به مغز می‌گوید مزه‌ها چطور هستند. طعم در دهان با ساختار‌های ویژه‌ای به نام جوانه‌های چشایی احساس می‌شود. به طور متوسط ۱۰۰۰۰ جوانه چشایی در دهان وجود دارد که اکثر آن‌ها روی زبان قرار گرفته‌اند؛ اما برخی نیز در سقف دهان و در پشت حلق واقع شده‌اند. هریک از این جوانه‌های چشایی حدود ۵۰ سلول گیرنده حسی دارد که به نوشیدنی‌ها و غذا‌ها واکنش نشان می‌دهند. در کنار هزاران اندام حسی در بدن که آن‌ها را پرز‌های چشایی می‌نامند، حس بویایی، بافت و دما هم نقش مهمی در ذائقه چشایی ما ایفا می‌کند. وقتی کسی دماغش گرفته باشد، نمی‌تواند از طعم لذیذ غذا نیز لذت ببرد؛ چرا که بخش مهمی از سیستمی که در ایجاد حس چشایی نقش دارد، دچار اختلال شده است. در واقع این اشتباهی شایع است که می‌گویند پرز‌های چشایی تنها مزه‌های خاصی را روی مناطق خاصی از زبان ثبت می‌کنند.

 

با این حال گاه این سیستم چشایی بنا به دلایلی دچار اختلال می‌شود و فرد طعم بدی را در دهان خود احساس می‌کند که گاه به آن اختلال «دیسگِوزیا» (Dysgeusia) می‌گویند. تنها نشانه غالب در این اختلال احساس بوی بد در دهان است، به همین دلیل تشخیص آن معمولاً پیچیده است؛ زیرا حس چشایی با دیگر سامانه‌های حسی گره خورده است. تعریف طعم بد دهان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای برخی افراد طعم دهان ناخوشایند و مانند طعم فلز و ترشی خواهد شد. گروهی دیگر هم طعم تلخی در دهان خود احساس می‌کنند. طعمی که فرد در دهان خود احساس می‌کند، به دلیل به وجود آمدن آن بستگی دارد. حتی ممکن است فرد متوجه کم شدن حس چشایی در هنگام غذا خوردن شود.

 

طعم بد دهان ممکن است در افراد مختلف متفاوت احساس شود و به صورت یکسان نباشد، با این حال طعم بد در دهان ممکن است با این عناوین دسته‌بندی شود:

ــ تلخ
ــ نامطلوب
ــ فلزی
ــ شور
ــ نامطلوب شیرین

اگرچه مهم‌ترین علامت طعم بد دهان همان احساس ناخوشاید در چشایی است، این اختلال چون به طور معمول با بیماری‌های دیگر مرتبط است، می‌تواند علائم این بیماری‌ها را نیز با خود داشته باشد. افرادی که از طعم بد دهان رنج می‌برند، ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند که عبارت‌اند از:

ــ خونریزی لثه
ــ بافت‌های قرمز یا تورم در دهان
ــ حساسیت دندان‌ها
ــ حالت تهوع و استفراغ
ــ حس نکردن طعم و مزه‌ها
ــ دشواری در بلع
ــ اسهال

اینکه دهان‌تان تلخ یا ترش شود و یا مزه فلز مانند بدهد یا شیرین باشد، می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. به همین دلیل بهتر است آنالیز کنید طی چند روز گذشته چه چیز‌هایی خورده‌اید، چه احساسی داشته‌اید و حتی گاه ضروری است سابقه پزشکی خانواده‌تان را بدانید. در این مطلب به بعضی از علت‌های بدمزه شدن دهان اشاره می‌کنیم.

 

۱. بهداشت ضعیف دهان و دندان: بهداشت ضعیف دهان می‌تواند به معنی مشکلات لثه و دندان مانند ژینژیویت باشد که موجب طعم بدن در دهان خواهد شد.

۲. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی: سرما خوردگی، آلرژی و سینوزیت ازجمله بیماری‌هایی هستند که موجب احتقان مسیر بینی و کاهش حس بویایی می‌شوند و به این ترتیب توانایی چشیدن طعم‌ها کاهش می‌یابد.

۳. بارداری: در مراحل اولیه بارداری برخی از زنان متوجه می‌شوند که حس چشایی‌شان تغییر کرده است. ممکن است طعم فلزی عجیب در دهان احساس کنند یا برخی نوشیدنی‌ها و غذا‌هایی که در گذشته لذت‌بخش بودند، ناگهان ناخوشایند به نظر برسند. همچنین فرد ممکن است از غذا‌هایی که پیش از این خوشش نمی‌آمد، لذت ببرد.

۴. شیمی درمانی و دارو‌های درمان بیولوژیکی: افرادی که با این دارو‌ها تحت درمان سرطان قرار دارند، ممکن است طعم عجیبی در دهان حس کنند که فلزی، تلخ یا شور باشد.

۵. دارو‌های دیگر: برخی از دارو‌هایی که برای درمان آلرژی، بیماری آلزایمر، آنمی، آسم، فشار خون، گلوکوم (آب سیاه)، بیماری پارکینسون، نقرس، آرتروز روماتیسمی، اسکیزوفرنی و مشکلات تیروئید مصرف می‌شوند و نیز آنتی بیوتیک‌ها (مانند مترونیدازول)، ضد قارچ‌ها، کورتیکواستروئیدها، دیورتیک‌ها و چسب‌های نیکوتین می‌توانند طعم بد و غیر طبیعی در دهان ایجاد کنند.

۶. مشکلاتی در سلامتی: خشکی دهان به علت بی‌آب شدن بدن یا آسیب غدد بزاق می‌تواند به طعم فلزی در دهان منجر شود. در افرادی که به دیابت یا بیماری تیروئید، کبد یا کلیه مبتلا هستند و نیز افرادی که ام اس، فلج صورت یا سکته دارند، مشکلات طعم دهان محتمل‌تر است. سوء هاضمه در نتیجه بیماری رفلاکس مری – معده نیز می‌تواند طعم شیرین یا اسیدی در دهان ایجاد کند.

۷. پیری یا سوء تغذیه: طعم شیرین و شور اغلب با تغذیه نامناسب یا پیری کاهش می‌یابد.

 

۸. سندرم سوزش دهان: این وضعیت که به نام‌های گلاسودینیا (glossodynia)، گلاسوپیروز (glossopyrosis)، استومودینیا (stomodynia) و دیسستزی دهان نیز شناخته می‌شود، با حس مداوم سوزش در لب‌ها، زبان یا جای دیگری در دهان مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند با طعم تلخ یا فلزی نامطلوب در دهان یا کاهش چشایی همراه باشد.

۹. جراحی: جراحی‌هایی که در دهان، بینی و حلق انجام می‌شود، می‌توانند به عصب‌های جوانه‌های چشایی یا غدد بزاق آسیب وارد کنند.

۱۰. اختلالات چشایی: این اختلالات نادر هستند؛ اما برخی افراد به صورت ارثی ممکن است ناتوانی بویایی یا چشایی بو‌ها و طعم‌های خاصی را تجربه کنند. ضعف چشایی (Hypogeusia) به کاهش چشایی و اختلال چشایی (dysgeusia) یک طعم غیر طبیعی اشاره دارد. احتمال این که اختلالات بویایی مسئول مشکلات چشایی مزمن باشند، بیشتر است.

ممکن است پزشک فردی را که دچار چنین مشکلی شده است، به یک متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع بدهد. نخستین گام در تشخیص علت مشکل نهفته در پشت طعم فلز مستلزم انجام برخی آزمایش‌ها خواهد بود، از جمله:

ــ آزمایش فیزیکی گوش، حلق، بینی
ــ آزمایش دندان‌ها برای تعیین سطح سلامت دهان
ــ بازبینی و بررسی سابقه سلامت عمومی بدن
ــ تست چشایی برای تشخیص اختلالات چشایی

 

تست چشایی شامل مقایسه طعم چیز‌های مختلف برای تعیین و شناسایی قابلیت جذب تغییرات در شدت چشایی است. علاوه‌بر آن پزشک از بیمار می‌خواهد تا تست «سر کشیدن، تف کردن و شستشو دادن» را انجام بدهد. تست‌های مشابه هم برای تشخیص هر نوع اختلالات چشایی که منجر به از بین رفتن حس چشایی می‌شود، انجام خواهد گرفت. آزمایش خون برای کمک به تشخیص ممکن است توصیه شود. در صورتی که درمان لازم باشد، شیوه آن به دلیل کاهش حس چشایی بستگی دارد. بزاق مصنوعی ممکن است در موارد خشکی دهان توصیه شود یا ممکن است تجویز بلندمدت دارو به دارو‌هایی که همین عوارض را نداشته باشند، تغییر داده شود.

از آنجا که بدمزه شدن دهان می‌تواند در اشتها اختلال ایجاد کند و سبب کمبود‌هایی از جهت مواد مغذی شود، بهترین اقدام این است که فورا آن را برطرف کنید. چند راهکار خانگی برای رفع بدمزه شدن دهان وجود دارد که در ادامه ملاحظه خواهید کرد.

۱. رفع طعم بد دهان با سرکه سیب: یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید، خوب مخلوط کنید و کمی عسل هم در آن بریزید و سپس بنوشید. این کار را روزی یک بار انجام بدهید. سرکه سیب اسیدی است و به تعدیل pH دهان کمک می‌کند و برای سلامت دهان مفید است. سرکه سیب تولید بزاق دهان را افزایش می‌دهد و بوی بد دهان را رفع می‌کند.

۲. رفع طعم بد دهان با جوش شیرین: به یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین چند قطره آبلیمو را اضافه کنید و با این خمیر هر روز دندان‌ها را مسواک بزنید تا بوی بد دهان‌تان برطرف شود. قلیایی بودن جوش شیرین می‌تواند به بازیابی pH دهان‌تان کمک کند و خاصیت لایه برداری آن نیز کمک می‌کند تا از تجمع جرم و پلاک روی دندان‌ها و زبان رها شوید و ضمنا بدمزه شدن دهان‌تان نیز رفع شود.

۳. رفع طعم بد دهان با روغن نارگیل: یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل یا روغن کنجد بردارید و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در دهان‌تان بچرخانید؛ سپس آن را تف کنید و طبق معمول مسواک بزنید. هر روز این کار را انجام بدهید. در دهان چرخاندن روغن نارگیل یا روغن کنجد کمک می‌کند جرم و پلاک دندان پاک و بسیاری از عوارض دهانی مانند برفک، بوی بد دهان و ورم لثه که می‌توانند علت بدمزه شدن دهان یا بوی بد دهان باشند، برطرف شوند.

۴. رفع طعم بد دهان با آب نمک: یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و از این محلول برای شستشوی دهان‌تان استفاده کنید. این کار را دو تا سه بار در روز انجام بدهید. نمک دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی است که می‌تواند جلوی تجمع باکتری‌های عفونت‌زای دهان را بگیرد. شستشوی مرتب دهان با محلول آب نمک کمک می‌کند بوی بد دهان و بدمزه شدن دهان‌تان برطرف شود.

۵. رفع طعم بد دهان با هیدروژن پراکسید: یک قاشق غذاخوری هیدروژن پراکسید ۳ درصد را با دو قاشق غذاخوری آب ترکیب کنید و با استفاده از یک مسواک نرم به آرامی آن را روی زبان و داخل دهان‌تان بکشید. این کار را روزی یک بار انجام بدهید. هیدروژن پراکسید یک ضد باکتری قوی است که با پاتوژن‌های عفونت‌زای دهان که می‌توانند علت بدمزه شدن دهان‌تان باشند، مبارزه می‌کند. هیدروژن پراکسید با از بین بردن باکتری‌های مضر فضای دهان‌تان را سالم و خوشبو می‌کند.

۶. رفع طعم بد دهان با آب آلوئه‌ورا: یک قاشق چای‌خوری آب آلوئه‌ورای تازه را حدود ۵ دقیقه در دهان‌تان بچرخانید و سپس تف کنید. همچنین می‌توانید نصف فنجان آب آلوئه‌ورای تازه بنوشید. این کار را روزی دو بار انجام بدهید. آب آلوئه‌ورا خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی دارد و می‌تواند عفونت‌های دهانی را درمان کند و بدمزه شدن دهان و بوی بد دهان را از بین ببرد.

۷. رفع طعم بد دهان با زردچوبه: چند قطره آبلیمو را به نصف قاشق چای‌خوری پودر زرچوبه اضافه کنید و خمیر درست کنید. این خمیر را روی زبان و داخل دهان‌تان بکشید و سپس دهان‌تان را با آب ولرم بشویید. این کار را به مدت دو هفته روزی یک بار انجام بدهید. زردچوبه حاوی کورکومین است که یک عامل قوی ضد باکتریایی است و تمام باکتری‌های مضر دهان را از بین می‌برد، سلامت دهان را تقویت می‌کند و بدمزه شدن دهان و بوی بد دهان را رفع می‌کند.

۸. رفع طعم بد دهان با لیموترش: آب یک عدد لیموترش را بگیرید و به یک لیوان آب گرم اضافه کنید. با این محلول دهان را بشویید. دست کم یک هفته هر روز این کار را انجام بدهید. ویتامین C موجود در لیموترش pH از دست رفته‌ دهان را بازیابی می‌کند و فعالیت ضد باکتریایی لیموترش می‌تواند پاتوژن‌های دهان را از بین ببرد. از این رو از مشکلات دهانی مانند بدمزه شدن دهان و بوی بد دهان پیشگیری می‌کند.

۹. رفع طعم بد دهان با چای سبز: یک قاشق چای‌خوری چای سبز را به یک فنجان آب اضافه کنید و آن را به جوش بیاورید؛ سپس اجازه بدهید ۵ دقیقه دم بکشد. آن را صاف کنید و بگذارید خنک شود. کمی عسل به آن اضافه کنید و فورا بنوشید. حداقل روزی دو بار چای سبز بنوشید. چای سبز درمانی فوق‌العاده مفید برای عفونت‌های دهانی است. چای سبز علاوه‌بر تقویت سلامت دهان می‌تواند بدمزه شدن دهان و بد بو شدن دهان را رفع کند.

۱۰. رفع طعم بد دهان با دارچین: نصف قاشق غذاخوری پودر دارچین و آب یک عدد لیموترش را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید، خوب ترکیب کنید و از این محلول برای شستشوی مرتب دهان استفاده کنید. همچنین می‌توانید به جای پودر دارچین از یک یا دو قطره عصاره دارچین استفاده کنید. این کار را روزی دو تا سه بار انجام بدهید. دارچین نیز راهکار طبیعی دیگری است که به رفع بدمزه شدن دهان کمک می‌کند؛ زیرا خاصیت ضد باکتریایی دارد. دارچین به راحتی می‌تواند با عفونت‌های دهانی مبارزه کند و سلامت دهان را با دفع پاتوژن‌ها بهبود بدهد.

 

رعایت نکات زیر برای پیشگیری از تکرار بدمزه شدن دهان مفیدند:

۱. هر روز مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
۲. به طور مرتب با محلول آب نمک دهان را شستشو دهید.
۳. آدامس‌های بدون قند بجوید تا بزاق بیشتر فراوری کنید.
۴. آب کافی بنوشید تا بدن‌تان هیدراته باشد.
۵. کافئین کم‌تری مصرف کنید.
۶. سیگار را ترک کنید.
۷. از مصرف مکرر غذا‌های تند، چرب و شیرین پرهیز کنید.