فرونشست سالانه ۱۲ سانتیمتری، دشت نجف آباد

حسین حجتی با اعلام این خبر، اظهار کرد: حوضه آبریز نجف‌آباد و آبخوان مربوطه به مساحتی به ترتیب ۱۷۴۳ و ۱۱۴۳ کیلومترمربع بخشی از زیر حوضه مرغاب از حوضه آبریز زاینده‌رود بوده که این واحد هیدرولوژیکی از شمال به حوضه اصفهان-برخوار و دهق-علویجه از جنوب به لنجانات، از شرق به کوهپایه -سگزی و مهیار شمالی واز غرب به کرون و بن سامان محدود شده است.

وی افزود: ساختار زمین شناسی دشت نجف‌آباد به صورت یک ناودیس با امتداد محوری شمال غربی-جنوب شرقی است که به تدریج توسط واریزها و رسوبات آبرفتی پر شده است و به طور کلی ضخامت نهشته‌های ناپیوسته از حواشی به سمت مرکز دشت افزایش یافته و براساس مطالعات و اطلاعات موجود حاصل از چاه های حفر شده ضخامت این رسوبات به حدود ۲۰۰ متر می رسد و سنگ بستر حوضه نیز عموماً از شیل های ژوراسیک است.

مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان با بیان اینکه در محدوده حوضه آبریز تنها یک سفره آزاد آبرفتی قرار گرفته است که از لحاظ هیدروژئولوژیکی و با توجه به مشخصات هیدرودینامیکی لایه آبدار، آبخوان به دو بخش عمده دره نجف‌آباد و محدوده لنجان سفلی تقسیم بندی می‌شود، توضیح داد: محدوده دره نجف‌آباد که بخش مرکزی و غربی حوضه را در برمی‌گیرد با توجه به کمبود تغذیه آبخوان فقیر است، اما در محدوده لنجان سفلی با توجه به تغذیه سفره از طرف رودخانه زاینده رود و جریان برگشتی آب کشاورزی، آبخوان در گذشته وضعیت مطلوبی داشت.

وی ادامه داد: مطالعات نشان دهنده افت شدید سطح آب زیرزمینی و کاهش کیفیت آب آبخوان، طی سال‌های اخیر است و ارتباط هیدرولیکی زاینده رود با آبخوان در محدوده لنجان سفلی که در سال‌های قبل غالباً به صورت تخلیه کننده آبخوان بوده به حالت تغذیه کننده تغییر کرده که متاسفانه با خشکی رودخانه زاینده رود و تغذیه نشدن این آبخوان از رودخانه زاینده رود، آبخوان با کاهش شدید سطح آب زیر زمینی مواجه شده است.

حجتی اظهار کرد: روند افت سطح آب زیر زمینی آبخوان نجف‌آباد مستقل از بارش بوده و بر اساس داده‌های سطح آب زیرزمینی اندازه‌گیری شده در چاه‌های مشاهده‌ای در دشت نجف‌آباد، نشان دهنده متوسط افت ۱.۵متر در سال در کل آبخوان است که در محدوده میانی آبخوان افت سالیانه ۴.۳ متر در سال را نشان می‌دهد و این محدوده افت بیش از ۱۰۳ متر را طی ۲۵ سال گذشته داشته است که با توجه به تغذیه نشدن این بخش آبخوان از سوی رودخانه زاینده رود باعث شدت افت بیشتر در سال‌های اخیر شده است.

وی همچنین علاوه بر تغییرات آبدهی رودخانه زاینده رود به این آبخوان، دلایل دیگری مانند بهره برداری بیش از ظرفیت واقعی آبخوان، کاهش بارندگی در منطقه و عوامل زمین شناسی آبخوان را از عوامل کاهش سطح آب زیر زمینی دانست.

مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان افزود: کاهش ذخیره آب زیرزمینی می‌تواند اثرات زیانباری فراوانی مثل کاهش آبدهی چاه‌ها، افزایش هزینه پمپاژ، ضرورت حفر چاه‌های عمیق‌تر و از همه مهمتر فرونشست غیر قابل برگشت زمین و تخریب سازه‌های سطحی و زیرسطحی را در پی داشته باشد.

وی با بیان اینکه آمارها نشان می‌دهد که در حال حاضر مصارف آب در این محدوده شامل ۸۷ درصد مصارف کشاورزی، ۸.۴ درصد شرب و ۴.۶ درصد صنعت است، اظهار کرد: براساس بررسی داده‌های سنجش از راه دور، سطح اراضی کشاورزی دشت نجف آباد در ۲۵ سال گذشته افزایش نداشته است و افت شدید سطح آب زیر زمینی را نمی‌توان به توسعه فعالیت‌های کشاورزی در این دشت مرتبط دانست، جالب اینکه تعداد حلقه چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در این دشت یک روند افزایش داشته است و براساس آمار از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۹ تعداد حلقه چاه‌ها در این دشت از ۸۰۰۰ حلقه به بیش از ۱۶۲۰۰ حلقه چاه افزایش یافته است، اگرچه بسیاری از چاه‌های غیر مجاز پلمب و برای تعدادی از چاه‌های مجاز نیز کنتور هوشمند نصب شده است.

حجتی گفت: براساس پردازش داده‌های ماهواره ای بیشترین میزان نرخ فرونشست ۱۲ سانتیمتر در سال در این دشت در محدوده میانی و جنوب شرقی دشت بوده و بررسی‌های میدانی آثار فرونشست در اطراف شهرهای کوشک، قهدریجان، شمال فولادشهر، جنوب شرقی بهاران، شرق درچه، کهریزسنگ و تیرانچی دیده شده است و امیدوارم با جریان مداوم رودخانه زاینده رود شاهد افزایش آثار فرونشست در این مناطق نباشیم.

حجتی اظهار کرد: با همکاری سازمان زمین شناسی کشور و حمایت سازمان نظام مهندسی ساختمان استان در حال ساخت و آماده سازی ۴۰ ایستگاه GPS هستیم که با استقرار این شبکه GPS و برداشت‌های دوره‌ای می‌توانیم میزان و نرخ دقیق فرونشست را در این دشت به دست آوریم و داده‌های آن می‌تواند جهت پروژه‌های زیربنایی مثل خطوط انتقال نیرو، قطار حومه‌ای نجف آباد- اصفهان، بزرگراه نجف آباد -فلاورجان-اصفهان، ساختمان‌های مسکونی، ساختمان‌های بلندمرتبه و سایر پروژه‌های مهم مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

منبع: ایسنا

68