میراثی به قدمت شادی/ جشن های مردم اهواز پس از پایان عزاداری
مراسم مابین غم و شادی در جریان است. ترکیبی عجیب با شادی و دست‌زدن. آن‌هم نوعی دست‌زدن با ریتمی خاص و هماهنگ که مختص به اهوازی‌هاست، همراه است. در میان این جمع، عده‌ای ایستاده و عده‌ای کنار هم تنگاتنگ می‌نشینند.
پس از محرم و صفر، بساط شادی و سرور در اهواز برپا‌می‌شود؛ دورهمی‌هایی با محوریت شادی گروهی یا جمعی. جماعتی در دل هم که اگر صدای آنها شنیده نشود، تصوری نمی‌توان از شادی آنها داشت. مراسم مابین غم و شادی در جریان است. ترکیبی عجیب با شادی و دست‌زدن. آن‌هم نوعی دست‌زدن با ریتمی خاص و هماهنگ که مختص به اهوازی‌هاست، همراه است. در میان این جمع، عده‌ای ایستاده و عده‌ای کنار هم تنگاتنگ می‌نشینند.
آوازی هماهنگ می‌خوانند و هر چند دقیقه یک‌بار دستشان را با ریتمی خاص به هم می‌کوبند. این مراسم از دیرباز در این دیار با سبک‌های متنوعی برای برپایی شادی‌ها جریان داشته و با دست‌زدن‌هایی خاص و هماهنگ، یکی از پایه ثابت‌های دورهمی است؛ اما دست‌زدن در میانه یک قطعه موسیقی که این نوع دست‌زدن با نام «صفگه الاهوازیة» معروف است با اشتیاق خاصی توسط گروه‌های جوان و پیر در بخشی از مراسمات جشن و سرورها برپا می‌شود. این نوع دست‌زدن جنوبی‌ها از اهواز تا بوشهر و قشم امتداد دارد. در قشم به آن «چاکَه» می‌گویند و در بوشهر نیز در خیامی‌خوانی‌ها این نوع دست‌زدن‌های منظم و با ریتمی خاص که به آن «بشکن» هم می‌گویند، همواره وجود داشته است. دست‌زدن در میانه یک قطعه موسیقی تنها در موسیقی‌های مردمی رواج دارد و در نوع کلاسیک و... دست‌زدن در میان یا وسط یک موسیقی به‌هیچ‌وجه اجرا نمی‌شود.
در قطعات موسیقی محلی و مردمی در یک لحظه با دست‌زدن‌های ریتمیک، گویی مخاطب جزئی از گروه موسیقی و در مقام یک نوازنده برمی‌آید. لحظه‌ای که تعداد زیادی از مخاطبان، همراه با نوازندگان، با دست‌زدن‌های منظم خود، بخشی از موسیقی می‌شوند که کارشناسان از آن به‌عنوان رقصِ موسیقی نیز یاد می‌کنند. در‌واقع، دست‌زدن‌های ریتمیک مرز بین گروه نوازندگان و مخاطب را کم‌رنگ و حذف می‌کند و همه گروه موسیقی و مخاطب در یک لحظه در حلقه هنری و هویتی یکسان قرار می‌گیرند. چنین سبکی از دست‌زدن و البته با تفاوت‌هایی در بعضی کشورهای همسایه جنوبی نیز اجرا می‌شود با این تفاوت که «صفگه» در موسیقی شعبی-ریفی عرب خوزستان در فرم نوبت مرتب «مقام» در گونه بسته (ترانه) اجرا می‌شود.
شبیه‌ترین نوع این دست‌زدن در جهان را در موسیقی فلامینکوی اسپانیش می‌بینیم که شباهت بسیاری با این نوع دست‌زدن مردمان جنوبی کشور دارد؛ اما از این دست‌زدن چه بهره‌ای می‌توان برد. میراثی به دیرینگی شادی که لازم است مدعیان توجه به نشاط اجتماعی به این میراث معنوی دقت و اهتمام بیشتری بورزند. میراث معنوی مردمی را که نیاز شدید به نشاط و شادی دارند، باید بهتر شناخت و آن را معرفی کرد و پرورش داد. مناسکی زیبا و تماما مردمی که می‌تواند پایه ثابت بسیاری از اجراهای مناسبتی باشد.
منبع: روزنامه شرق
38
