سهمیه بنزین آب می رود؟

طرح تغییر سهمیه بنزین قرار است در ۲ جزیره قشم و کیش به صورت آزمایشی اجرا شده و در صورت حصول نتیجه مثبت، در سطح ملی به مورد اجرا گذاشته شود.

در طرح «بنزین برای همه» قرار است به جای دریافت ماهانه ۶۰ لیتر سهمیه بنزین در کارت سوخت، به ازای هر کارت ملی ۱۵ لیتر به افراد تخصیص یابد. یعنی دارندگان کارت ملی که بیش از یکسال در کشور اقامت داشته اند؛ ۱۵ لیتر بنزین در ماه دریافت می کنند.

اما طرحی که برای اجرای عادلانه تر توزیع یارانه سوخت بین افراد پیش بینی شده ابهامات و پرسش های زیادی را ایجاد کرده است.  

یکی از نخستین ابهاماتی که در طرح بنزین برای همه مطرح می شود کاهش سهمیه خانوارهای کم جمعیت است. این نگرانی برای برخی افراد وجود دارد که سهمیه ۶۰ لیتری آنها با اجرای این طرح به ۱۵ لیتر برای خانوار تک نفره ، ۳۰ لیتر برای خانوار ۲ نفره و ۴۵ لیتر برای خانوار سه نفره کاهش یابد.

ابراهیم یکی از شهروندان در این باره می گوید: ما دو نفر هستیم و یک خودرو داریم. الان ۶۰ لیتر دریافت می کنیم، بعد از این طرح ۳۰ لیتر. من شخصاً طرفدار حذف تدریجی همه یارانه ها هستم، اما این کار نیازمند یک نقشه راه، برنامه دراز مدت مثلاً ۱۰ ساله و همراهی و مشارکت مردم است که در صورت آگاهی بخشی ممکن است همکاری کنند. تا الان همه طرح ها یک جانبه و به شکل آزمون خطا اجراء شده و نتیجه عکس داده است.

 موضوع دیگری که باعث نگرانی شده چالش استفاده از یارانه سوخت بین اعضای خانوار است. مریم شهروندی دیگر می گوید: تنها او در خانواده خودرو دارد و تا کنون از ۶۰ لیتر سهمیه واریزی استفاده می کرده اما با اجرای این طرح و واریز سهمیه به حساب سرپرست خانوار او باید هر ماه برای گرفتن سهمیه اعضای خانواده وارد چالش با آنها شود. ممکن است اعضای خانواده نخواهند سهمیه خود را به او بدهند و او ناگزیر باشد از بنزین آزاد استفاده کند. او می گوید: گرفتن سهمیه هر ماه از پدرش کاری سختی برای او خواهد بود.

نسیم یکی دیگر از شهروندان چالش دیگری با سهمیه بنزین جدید دارد. او که مدتی است از همسر خود جدا شده با فرزندانش زندگی می کند. در اجرای این طرح سهمیه فرزندان او به حساب همسر سابقش واریز خواهد شد و او برای گرفتن سهمیه فرزندانش دچار مشکل می شود.

سپیده نیز به بی اثر بودن مبلغ سهمیه ۱۵ لیتری در زندگی افراد اشاره می کند. او می گوید: فکر کنم بهتر است به جای کاهش یک چهارمی سهمیه بنزین ماشین دارها و یکپارچه کردن سهمیه بنزین، با یک ضریبی تفاوتی بین ماشین دارها و ندارها ایجاد شود. نرخ بنزین برای ماشین دارها و نرخ کرایه تاکسی برای کسانی که ماشین ندارند با یک ضریبی متناسب سازی شود. این مبلغی که بابت سهمیه هر فرد تخصیص می یابد نه به درد ماشین دارها میخورد نه ماشین ندارها.

صادق به مشکل پدر و مادرش اشاره می کند. او می گوید: آنها تا به حال خودرو نداشتند و از سهمیه ای برخوردار نبودند. آنها سواد بالایی هم ندارند و نمی دانند چگونه باید برای گرفتن سهمیه خود اقدام کنند. 

با توجه به اینکه برای استفاده از سهمیه جدید قرار است اپلیکیشن طراحی شود؛ بسیاری از افراد نگران عدم توانایی کافی در خصوص استفاده از اپلیکیشن سوخت هستند.

علی شهروندی دیگر به موضوع ایجاد بازار سیاه اشاره می کند. اتفاقی که بارها در بازارهای مختلف کالایی افتاده است. او می گوید: با دادن سهمیه به هر فرد، عملا ۸۰ میلیون نفر دلال بنزین ایجاد می کنیم که خودش می تواند در آینده باعث اختلاف و ایجاد پرونده های جدید قضایی شود. وقتی افراد وارد خرید و فروش سهمیه ها شوند؛ بازار سیاه این کالا هم داغ می شود.

نگرانی دیگر هم درباره قاچاق سهمیه ها به خارج از کشور است. بخصوص در دو جزیره قشم و کیش این اکان وجود دارد که سهمیه ها به خارج از کشور با مبالغ بالا فروخته شود.

موضوع مهم دیگری که به آن اشاره می شود؛ تکرار اتفاقی مشابه هدفمندی یارانه هاست. در طرح هدفمندی یارانه ها ابتدا برای همه افراد یارانه نقدی واریز می شد اما رفته رفته یارانه بسیاری از خانوارها از سوی دولت قطع شد. محمد شمسایی می گوید: با وجود آنکه پدر و مادر او از استطاعت مالی بالایی هم برخوردار نیستند اما یارانه آنها مدت زیادی قطع شده  است. چه بسا این طرح که قرار است برای همه افراد اجرا شود دچار همان سرنوشت شود و به تدریج افراد از دایره تخصیص ها حذف شوند.

سهمیه گازوئیل چه می شود؟ این هم پرسش دیگری است که از سوی شهروندان مطرح می شود. آنها می گویند چرا فقط توزیع یارانه بنزین قرار است عادلانه شود؟ چرا یارانه گازوئیل را بین همه افراد بازتوزیع نمی کنند؟

با توجه به اینکه طرح هنوز اجرایی نشده و اپلیکیشن سوخت هنوز طراحی نشده، بسیاری از ساز و کارهای آن مبهم و نامعلوم است. به نظر می رسد بسیاری از این ابهامات را زمانی می توان به بحث گذاشت که اجرای آزمایشی طرح آغاز شود.

البته نگرانی از کاهش سهمیه خانوارهای کم جمعیت را مدیرکل شرکت ملی فرآورده‌های نفتی با توضیحی برطرف می کند. او می گوید: تخصیص ها به گونه ای صورت می گیرد که سهمیه هر خانوار به کمتر از ۶۰ لیتر نخواهد رسید. یعنی در طرح مزبور به گونه ای برنامه ریزی می شود که خانوارهای کم جمعیت همان سهمیه گذشته را داشته باشند اما خانوارهای پرجمعیت بتوانند از یارانه بیشتری بهره مند شوند.

اما مشکلی که در این برنامه ریزی وجود دارد آن است که در صورت تخصیص ۶۰ لیتر بنزین به خانوارهای کم جمعیت باز هم عدالت توزیع یارانه رعایت نشده و خانوارهای با جمعیت کم از یارانه بیشتری برخوردار خواهند شد.