افزایش قیمت گوشت در وضعیت قرمز

بررسی‌ها از بازار مشهد نشان می‌دهد که قیمت هرکیلوگرم شقه بدون دنبه گوسفندی از ۱۴۵ هزار تومان به ۱۶۵ هزار تومان افزایش یافته که مؤید گرانی ۱۵ درصدی آن است. درحالی این روز‌ها قیمت گوشت در بازار افزایش داشته است که براساس گزارش مرکز آمار ایران، مقایسه عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در آذر امسال با ماه مشابه پارسال نشان دهنده افزایش ۵۲درصدی مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی کشور است.

همچنین براساس اعلام معاون امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، میزان تولید گوشت قرمز در ۹ماه گذشته امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال در این استان به میزان ۵/۶ درصد بیشتر شده است. به گفته حسن جعفری، دام پروران خراسانی در این مدت ۷۰هزار تن گوشت قرمز تولید و افزایش مناسبی را در این حوزه ثبت کردند.

فعالان بازار می‌گویند با توجه به ثبات نرخ دام زنده، باید ریشه‌های این افزایش قیمت را در عواملی با تأثیرگذاری موقت جست وجو کرد؛ همان مسائلی که دامداران و فروشندگان را دچار نگرانی و قدرت خرید مردم را همچون گذشته قربانی می‌کند.

بارش‌هایی که زمینه ساز گرانی هستند

مشاهدات میدانی از بازار گوشت خیابان استقلال حاکی از آن است که برخی فروشندگان برای ثبت سفارش خرید خود با محدودیت از جانب کشتارگاه‌ها روبه رو هستند. بارندگی‌های اخیر ۲ چالش عمده با خود به همراه داشته است؛ اول اینکه در روند حمل ونقل دام از شهرستان‌های هم جوار به کشتارگاه‌های مشهد اخلال ایجاد شده است و دوم اینکه به دلیل جان تازه‌ای که به مراتع و چراگاه‌ها دمیده شده، امید دامداران برای نگهداری احشام و پروار بیشتر آن‌ها افزایش و درنتیجه عرضه دام کاهش یافته است. به همین سبب، کشتارگاه‌های مشهد از کاهش کشتار روز به علت افت عرضه دام خبر می‌دهند.

مدیر کشتارگاه صنعتی مشهد در این باره می‌گوید: مسیری که دام از دامداری تا سفره مردم طی می‌کند، در ۳ مرحله تأمین، تولید و توزیع بخش بندی می‌شود. مرحله دوم که ناظر بر فعالیت کشتارگاه هاست، فعالیتش را با نرخ سود مشخص پیگیری می‌کند که از نخستین روز فروردین هرسال تا آخرین روز اسفند ثابت باقی می‌ماند و در مرحله سوم نیز با تخصیص سود مجاز حداکثر ۳ درصد به کلی فروشی گوشت و ۸ درصد به خرده فروشی، درعمل عرصه برای جولان سودجویان محدود شده است. در روز‌های گذشته علت اصلی گرانی گوشت، مرحله اول این زنجیره مربوط می‌شودکه دامدار باید محصولش را به کشتارگاه عرضه کند، اما کاهش این عرضه به دلیل بارندگی‌های اخیر، کشتار روز را از روزانه ۴۰۰۰ دام به حدود ۲۸۰۰ دام رسانده است.

دامداران در تکاپوی خرید نهاده‌های یارانه‌ای

چالش‌های اقلیمی به عنوان مسئله‌ای که همواره کشاورزی استان را در هر حالت خود با چالش روبه رو کرده، این بار نیز به عنوان متهم ردیف اول گرانی قیمت گوشت قرمز در روز‌های گذشته مطرح است و درحالی که به سبب بارش‌های اخیر، مشکلاتی در حمل ونقل ایجاد شده است و دامداران نیز به حفظ احشام خود و عرضه نکردن آن‌ها به بازار ترغیب شده اند، خشک سالی به عنوان لبه دیگر این تیغ، نظام عرضه و تقاضا را در بازار گوشت دچار جراحات عمیق کرده است. درحقیقت وضعیت کنونی به گونه‌ای است که چه باران ببارد و چه نبارد، برای بازار گوشت و دامداران رهاوردی جز خسارت و زیان نخواهد داشت.

احمد داوطلب، مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، در تشریح تأثیرات خشک سالی بلندمدت کشور بر بازار گوشت قرمز، بیان می‌کند: افت بارندگی‌ها باعث شده است تا مراتع علوفه و زمین‌های دیم به کلی خارج از بازدهی باشند و زمین‌های کشاورزی غیردیم نیز با کاهش محصول ۴۰ درصدی روبه رو شوند؛ بنابراین کمبود کاه، کلش، جو و علوفه مرتعی، قیمت تمام شده این نهاده‌های دامی را برای خرید دامدار تا ۶۰۰۰ و حتی ۸۰۰۰ تومان به ازای هرکیلوگرم افزایش داده است و درنتیجه همه خریداران بر خرید کنسانتره و جو دولتی متمرکز هستند که با نرخ ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان به ازای هرکیلوگرم در بازار ارائه می‌شود.

در جریان مشاهدات میدانی، بسیاری از فروشندگان گوشت در بازار استقلال مشهد بر این باور بودند که گمانه زنی‌ها برای حذف ارز حمایتی از نهاده‌های دامی، علت اصلی کاهش عرضه دام توسط دامدارانی است که به طمع کسب سود بیشتر پس از حذف این یارانه دولتی، به دنبال فروش احشام خود با نرخی به مراتب بیشتر در آینده هستند. احمد داوطلب پس از تکذیب این شایعات، تأکید کرد که عرضه نهاده‌های دامی یارانه‌ای به دامداران نسبت به مدت مشابه پارسال نه تنها کاهش نیافته، بلکه بیش از ۵۰ درصد رشد داشته است و درنتیجه در مسیر ریشه یابی گرانی‌های اخیر، افزایش قیمت نهاده‎های دامی به عنوان عامل تأثیرگذار کوتاه‎مدت، درخور اعتنا نیست.

نهاده‌های دامی، فرصتی که می‌تواند تهدید باشد

درحالی که برخی فروشندگان گوشت در بازار، حذف زودهنگام ارز حمایتی نهاده‌های دامی و دورخیز دامداران برای فروش محصولات خود به قیمت بالاتر در آینده را علت اصلی افزایش نرخ گوشت قرمز در روز‌های گذشته می‌دانند، رئیس اتحادیه فروشندگان گوشت دامی در مشهد از اساس با این استدلال مخالف است و می‌گوید: مدت هاست یارانه نهاده‌های دامی حذف شده است و دامداران به دور از تأثیر حمایتی این یارانه، نهاده‌ها را به قیمتی بسیار بیشتر می‌خرند. در این وضعیت که نرخ خرید نهاده‌ها سه برابر شده، صادرات دام به کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس نیز مشکل را دوچندان کرده است.

توقف واردات گوشت یکی دیگر از عواملی است که به گفته مهدی باقری باعث شده است تا مردم به طور کامل نیاز خود را با گوشت گرم تأمین کنند و همین امر باعث افزایش قیمت شود. وی می‌افزاید: گوشت وارداتی مثل سابق قیمت شکن نیست. هم اکنون در بازار نرخ گوشت منجمد برزیلی به ازای هرکیلوگرم ۱۳۰ هزار تومان شده است و مردم به جای اینکه این محصول را بخرند و زحمت رفع آلایش و اقدامات دیگر را به خود بدهند، گوشت گرم را به همین قیمت تهیه می‌کنند و درنتیجه همه حجم تقاضا بر کشتار روز متمرکز شده است.

نهاده‌های دامی که کلید حل مشکلات دامداران و کنترل قیمت‌ها هستند، می‌توانند در هنگامه کمبود‌ها زمینه‎ساز بروز بحران نیز باشند؛ موضوعی که بر مبنای آن، رئیس اتحادیه فروشندگان گوشت دامی در مشهد ضمن اعلام نگرانی از آینده بازار، تصریح کرد که اگر قیمت نهاده‌های دامی به شیوه کنونی باز هم دچار افزایش شود، احتمال وقوع جهش در قیمت گوشت قرمز و ایجاد تلاطم در بازار طی روز‌های آینده نیز دور از ذهن نخواهد بود.

فراتر از هر تحلیل کارشناسی در بازه کوتاه یا بلندمدت، وضعیت کنونی بازار گوشت قرمز حکایت از ضرر و زیان سراسری برای همه اجزای این زنجیره تجارتی دارد و از دامداران گرفته تا کشتارگاه ها، فروشندگان خرد و کلان و عموم مردم، همه چشم امید به مسئولان و متولیانی دارند که کنترل قیمت‌ها را با اعمال سیاست‌های تنظیمی دوباره به دست بگیرند، از اتهام‎زنی به عوامل اقلیمی و جغرافیایی دست بردارند و چاره کار را در دفاع از قدرت خرید مردم دربرابر گرانی و طمع ورزی سودجویان بجویند.

دکتر زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت: به‌دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی، دسترسی دهک‌های درآمدی پایین به این اقلام کم شده و حتی مطالعات ما نشان می‌دهد مصرف موادغذایی مانند شیر و گوشت در این افراد کاهش یافته و حضور آن در سفره مردم کم شده است.