بحران نان در راه است؟

این اتفاق در کنار مشکلات دیگر مانند خشکسالی، تامین ذخایر استراتژیگ گندم را تبدیل به یکی از چالش‌های اصلی دولت سیزدهم برای حفظ امنیت غذایی کشور در کنار تامین و تنظیم بازار سایر کالای اساسی کرده است.

بهای معاملات گندم برای نخستین بار از سال ۲۰۰۸، از مرز ۱۰ دلار در هر بوشل (۲۵.۴۰ کیلوگرم) عبور کرده است. در یک ماه گذشته قیمت گندم در مجموع، حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

دلیل افزایش کم سابقه قیمت گندم، درگیری‌ بین روسیه و اوکراین به‌عنوان دو صادرکننده بزرگ این محصول است، چراکه این دو کشور ۳۰ درصد از عرضه گندم جهان را در اختیار دارند ضمن اینکه، فعالیت بندری در اوکراین از زمان آغاز حمله روسیه در هفته گذشته مختل شده و تجارت غلات با روسیه هم متوقف است.

از زمان آغاز جنگ، شرکت‌های کشتیرانی بین‌الملل با تشدید خطر از بنادر دریای سیاه استفاد نمی‌کنند. خریداران گندم نیز حاضر نیستند ریسک خرید محصول از این دو کشور و پرداخت هزینه بالای کرایه و بیمه کشتی‌های حامل محموله را بپذیرند. علاوه بر آن‌ها، تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه روسیه موجب تعطیلی دفاتر بسیاری از شرکت‌های بازرگانی در این منطقه شده است.

این اتفاق همراه با خشکسالی‌ها اخیر و کمبود نیروی کار حاصل از شیوع کرونا، بازارهای غلات را آشفته‌تر از قبل کرده و رشد بی‌سابقه قیمت‌ها را رقم زده است. 

آنگونه که سیاستمداران پیش‌بینی کرده‌اند، احتمالا جنگ روسیه و اوکراین طولانی خواهد بود و چشم انداز بازار جهانی گندم نگران‌کننده‌تر از قبل است. در این شرایط ایران در فصل زراعی ۲۰۲۱ با بدترین خشکسالی در ۵۰ سال اخیر روبرو شد که موجب شد به واردات حدود هشت میلیون تن گندم در فاصله اسفند سال ۱۳۹۹ تا اسفند سال ۱۴۰۰ نیاز داشته باشد. 

با توجه به تداوم خشکسالی انتظار می‌رود در سال پیش رو (۱۴۰۱) نیز کشور به واردات گندم نیازمند باشد، با این تفاوت که هزینه بیشتری را بر دوش دولت خواهد گذاشت. با توجه به شرایط گفته شده در بازار جهانی گندم، مسئولان وزارت جهادکشاورزی با احتیاط بیشتری درباره وضعیت تولید و عرضه گندم برای سال آینده صحبت می‌کنند.

سهراب سهرابی، سرپرست مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی، در پاسخ به این پرسش که وضعیت تولید گندم در کشور چگونه است و میزان نیاز به واردات برای سال آینده چقدر خواهد بود، گفت: به دلیل ملاحظاتی فعلا نمی توان درباره میزان تولید گندم در کشور و نیاز به واردات برای تامین ذخایر استراتژیک سخن به میان آورد.

وی ادامه داد: اما می توان به قطعیت گفت که میزان تولید گندم در کشور نسبت به سال گذشته بهبود خواهد یافت. سهرابی دلیل خود برای پیش بینی بهبود تولید گندم در سال آینده را افزایش بارندگی‌ها و زمان مناسب بارش‌ها عنوان کرد.

به گفته وی؛ میزان بارش در کشور نسبت به بلند مدت ۱۴ درصد کمتر است، اما نسبت به سال گذشته افزایش ۲۵ درصدی داشته است. سهرابی یادآور شد: ۶ میلون هکتار از سطح زیر کشت گندم کشور دیم و ۴ میلیون هکتار آبی است، افزایس بارش به معنی تامین آب بیشتر برای مزارع دیم است که سطح بیشتری از مزارع گندم را شامل می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه مزارع گندم آبی نیز وابسته به بارندگی، اما با درصد کمتری هستند، گفت: متاسفانه شاهد پایین آمدن حجم و سطح آب در سدها و رودخانه‌های جنوب کشور به ویژه در استان خوزستان هستیم که درصد بالایی از تولید گندم آبی کشور را به خود اختصاص داده است، این امر تولید گندم آبی در کشور را با مشکل مواجه خواهد کرد. 

سرپرست مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی، میزان نیاز سالانه کشور به گندم را ۱۲ تا ۱۳ میلیون تن عنوان کرد و افزود: به هر میزان از این حجم از تولید کاسته شود با کسری ذخایر استراتژیک مواجه شده و نیازمند واردات خواهیم بود.

سهرابی ابراز امیدواری کرد؛ با توجه به بالا رفتن کم سابقه قیمت جهانی گندم و بازار آشفته آن، در ادامه شاهد بارش‌های بیشتر و در نتیجه افزایش تولید گندم و کاهش نیاز به واردات این محصول باشیم.

بر اساس این گزارش آنچه مسلم است تداوم خشکسالی در سال جاری نیاز کشور به واردات گندم در حجم بالا را تکرار خواهد کرد. به نظر می‌رسد، به رغم ابراز امیدواری مسئولان وزارت جهادکشاورزی برای بهبود تولید گندم نسبت به سال گذشته، دولت سیزدهم در کنار تمامی مشکلات خود برای تامین و تنظیم بازار کالای اساسی باید به دنبال تامین منابع مالی برای خرید و واردات گندم برای سال آینده نیز باشد. شاید چالش حفظ امنیت غذایی کشور از مهمترین چالش‌های پیش روی دولت ابراهیم رئیسی برای اداره کشور، در صورت ادامه جنگ روسیه و اوکراین باشد.