۴ اشتباه رایج اقتصادی درباره افزایش حقوق کارگران ۱۴۰۱

حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱ برخلاف سال‌های اخیر در فاصله ۱۰ روز مانده به سال جدید، تصویب و اعلام شد. در خبر‌ها آمده اعضای شورای عالی کار که از نمایندگان جامعه کارگری، کارفرمایان و دولت تشکیل می‌شود، پس ۱۵ ساعت مذاکره با افزایش ۵۷.۴ درصدی حداقل دستمزد کارگران برای سال آینده موافقت کرده‌اند. در روز‌های بعدی شاهد تحلیل‌های مختلفی درباره دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۱ بودیم که بعضی از آن‌ها شتاب‌زده و اشتباه هستند. به‌عنوان مثال ممکن است کارگران تصور کنند قرار است حقوقشان ۵۷ درصد افزایش پیدا کند. همچنین بعضی کارمندان با حسرت اخبار را دنبال می‌کنند و تصورشان این است که رشد ۵۷ درصدی حقوق کارگران در قیاس با افزایش ۱۰ درصدی حقوق کارکنان دولت ناعادلانه است.

 به‌شکل طبیعی تعدادی از کارفرمایان هم دچار دلهره شده‌اند و بدون توجه به حضور نمایندگان خودشان در مذاکرات تعیین حقوق و دستمزد ۱۴۰۱، می‌گویند افزایش حقوق کارگران در سال آینده فشار زیادی به آن‌ها وارد خواهد کرد. این وسط یک گروه اقتصاددان درس و دانشگاه ندیده هم وجود دارند که به‌شیوه کلاسیک و سنتی اعتقاد دارند افزایش حقوق کارگران، مانند موافقت با سقف جدید وام مسکن قطعا به تورم می‌انجامد و به همین دلیل بد است. فارغ از تمام تحلیل‌ها، خواندن این نوشته را توصیه می‌کنیم، چون کمک می‌کند چه به‌عنوان کارگر و چه به‌عنوان کارفرما، موضوع را تنها از منظر اقتصادی نگاه کنید.

اشتباه شماره یک/ حقوق همه کارگران ۵۷ درصد زیاد می‌شود

حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱، مانند تمام سال‌های گذشته از چند بند و ماده تشکیل می‌شود. پایه حقوق، بن کارگری یا کمک هزینه اقلام مصرفی، کمک هزینه مسکن، حق اولاد و پایه سنوات مواردی هستند که حقوق یک کارگر را تشکیل می‌دهند. از این پنج مورد، سه تای اول برای همه کارگران ثابت است. یعنی یک کارگر مشمول قانون کار باید علاوه بر پایه حقوق، حق مسکن و بن کارگری هم دریافت کند. به کارگری که صاحب فرزند است، حق اولاد تعلق می‌گیرد. در قانون این مورد را به یک فرزند و دو فرزند تقسیم‌بندی کرده‌اند. مورد آخر یعنی پایه سنوات هم به‌کارگری تعلق می‌گیرد که حداقل یک سال در کارگاه سابقه کار دارد تا بابت وفاداری به کار و کارفرما، نسبت به کارگران تازه‌وارد و جدید برتری داشته باشد.

حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱ را ۵۷ درصد افزایش داده‌اند، الزاما خبر درستی نیست. اگر بخواهیم دقیق و شفاف حرف بزنیم باید بگوییم «پایه حقوق کارگران» در سال ۱۴۰۱، معادل ۵۷.۴ درصد افزایش پیدا کرده است. پایه حقوق در سال ۱۴۰۰، معادل دو میلیون و ۶۵۵ هزار و ۴۹۵ هزار تومان بود. به این رقم ۶۰۰ هزار تومان بن خواروبار (کمک هزینه اقلام مصرفی) و ۴۵۰ هزار تومان حق مسکن تعلق می‌گرفت تا یک کارگر حداقلی‌بگیر (بدون فرزند و بدون سابقه‌کار) در سال ۱۴۰۰، روی هم رفته سه میلیون و ۷۰۵ هزار و ۴۹۵ تومان دریافتی داشته باشد. موافقت با افزایش ۵۷.۴ درصدی حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱، به‌معنای افزایش پایه حقوق است، اما سایر موارد را هم شامل می‌شود. به‌این ترتیب در سال ۱۴۰۱، پایه حقوق کارگران از دو میلیون و ۶۵۵ هزار و ۴۹۵ هزار تومان به رقم چهار میلیون و ۱۷۹ هزار و ۷۵۰ تومان در ماه می‌رسد.

فیش حقوقی کارگران در سال ۱۴۰۱، همچنین شاهد رشد رقم کمک هزینه اقلام مصرفی از عدد ۶۰۰ هزار تومان به ۸۵۰ هزار تومان خواهد بود. علاوه بر آن، کمک هزینه مسکن کارگران از ۴۵۰ هزار تومان به ۶۵۰ هزار تومان می‌رسد. به این ترتیب کارگر حداقلی‌بگیر در سال ۱۴۰۱، پنج میلیون و ۶۷۹ هزار و ۷۵۰ تومان دریافتی خواهد داشت که یک میلیون و ۹۷۴ هزار و ۲۵۵ تومان (۵۳.۳ درصد) بیشتر از سال ۱۴۰۰ است. ناگفته پیداست سهم بیمه تامین اجتماعی کارگر، از این عدد کسر خواهد شد.

اگر حال و حوصله سروکله زدن با عدد‌ها را ندارید و می‌خواهید تنها اصل مطلب دستتان بیاید باید ماجرا را اینطوری توضیح دهیم. اگر کارگری با دو فرزند هستید، سال آینده حدود دو میلیون و ۳۴۹ هزار و ۱۰۰ تومان به حقوقتان اضافه می‌شود. رقم افزایش حقوق کارگران با یک فرزند دو میلیون و ۱۹۶ هزار و ۶۸۰ تومان خواهد بود و کارگران بدون فرزند و بدون سابقه‌کار یک میلیون و ۹۷۴ هزار و ۲۵۵ تومان بیشتر دریافت می‌کنند.

اشتباه شماره دو/ تمام کارگران سال آینده ۵.۶ میلیون حقوق می‌گیرند

پایه حقوق ۱۴۰۰ به تمام کارگران مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد، اما عدد پنج میلیون و ۶۷۹ هزار و ۷۵۰ تومانی که در بالا گفتیم تنها شامل حال کارگران مجرد (یا بدون فرزند) و بدون سابقه‌کار در کارگاه خواهد شد. همچنین گفتیم بند‌های دیگری وجود دارد که حقوق کارگران را افزایش می‌دهد. حق اولاد (بابت یک یا دو فرزند) و پایه سنوات را باید در محاسباتمان لحاظ کنیم. با احتساب این موارد، سال آینده حقوق یک کارگر صاحب دو فرزند امکان دارد به شش میلیون و ۷۲۵ هزار تومان افزایش پیدا کند. چون در توافق حاصل شده فعلی، مبلغ بن خواربار کارگران ۸۵۰ هزار تومان و حق مسکن ۶۵۰ هزار تومان است. بعضی کارگاه‌ها مورد پایه سنوات را هم رعایت می‌کنند و به این ترتیب کارگرانی با حداقل یک سال سابقه کار، ۲۱۰ هزار تومان بیشتر مزد می‌گیرند. مبلغ حق اولاد برای یک فرزند ۴۱۷ هزار و ۹۰۰ تومان و برای دو فرزند ۸۳۵ هزار و ۷۹۵ تومان خواهد بود.

جدول حداقل حقوق و دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۱

اشتباه شماره سه/ حقوق کارگران بیشتر از کارمندان اضافه شده

پایه حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱ معادل ۵۷.۴ درصد افزایش پیدا کرده است، اما اگر کمی در لابلای خبر‌ها جستجو کنید، متوجه می‌شوید رقم افزایش حقوق کارمندان دولت در این سال ۱۰ درصد اعلام شده است. بعضی افراد، رندانه این موضوع را دستمایه گلایه و انتقاد می‌کنند و می‌گویند چرا دولت برای کارمندان خودش افزایش ۱۰ درصدی حقوق را تصویب کرده، اما مدافع افزایش ۵۷ درصدی حقوق کارگران است. فهم درست موضوع به فاصله گرفتن از خبر‌ها و شایعه‌ها نیاز دارد. در این صورت متوجه می‌شوید با اینکه در خبر‌ها آمده سال ۱۴۰۱ حقوق کارکنان دولت ۱۰ درصد افزایش پیدا می‌کند، اما این میزان افزایش به‌شرطی است که دریافتی کارمندان دولت براساس آخرین حکم کارگزینی زیر پنج میلیون و ۶۰۰ هزار تومان نباشد.

حقوق افرادی که کمتر از این رقم است، بدون توجه به افزایش ۱۰ درصدی، باید به مبلغ پنج میلیون و ۶۰۰ هزار تومان برسد. الان می‌دانیم حداقل حقوق کارگری هم پنج میلیون و ۶۷۹ هزار و ۷۵۰ تومان خواهد بود. تکلیف بازنشستگان هم روشن است. چه بازنشسته دولت باشید و چه بازنشسته سازمان تامین اجتماعی تمام بند‌های افزایش دستمزد، شامل حال شما هم می‌شود. پس برای اولین بار شاهد یکسان شدن حداقل حقوق دریافتی کارگران، کارمندان و بازنشستگان هستیم. چیزی که بعضی‌ها دوست دارند از آن با عنوان رفع تبعیض یاد کنند. هر طور دوست دارید به آن نگاه کنید، اما نگذارید غرغر‌های عده‌ای از کارفرمایان ناراضی شما را از اصل ماجرا و واقعیت غافل کند.

اشتباه شماره چهار / قرار است شاهد افزایش تورم و موج بیکاری باشیم

افزایش حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱ منتقدانی هم دارد؛ اگر متوسط افزایش را در تعداد همکارانتان ضرب کنید می‌توانید به‌صورت سرانگشتی بفهمید کارفرمایتان قرار است سال آینده چه میزان فشاری را متحمل شود. در نتیجه این اتفاق بخشی از کارفرمایان بی‌سیاست همین حالا گلایه‌ها را در شبکه‌های اجتماعی آغاز کرده‌اند و می‌گویند افزایش حقوق کارگران باعث تورم می‌شود. این حرف از نظر تئوری علم اقتصادی غلط نیست و حتی نمونه‌هایی مشابه در زمان موافقت با افزایش رقم وام مسکن (یا سایر انواع وام) دارد، اما در شرایطی که همین رقم پنج میلیون و ۶۸۰ هزار تومان و حتی شش میلیون و ۷۲۵ هزار تومان، قادر نیست هزینه معمول زندگی را کفایت کند، می‌توان آن یک‌ذره ذوق و خوشحالی بابت افزایش حقوق کارگران را بر نگرانی از وقوع تورم مقدم دانست.

پیش‌بینی بدبینانه بعدی، احتمال وقوع موج جدید تعدیل نیرو در سال جدید است. آن هم در شرایطی که طی سه‌سال شیوع کرونا بخشی از کارگاه‌ها تا حد امکان از این ابزار برای میزان کردن دخل و خرجشان استفاده کرده‌اند. پس احتمالا این یکی هم برای ترسیدن و ترساندن چندان کارآیی نخواهد داشت. می‌ماند احتمال افزایش قیمت کالا و خدمات از طرف کارفرما‌ها که بعداز نرمش نشان دادن نماینده دولت در شورای عالی کار و چراغ سبز اولیه، احتمال آن تقویت می‌شود.