مجلس هرگز به دنبال محدود کردن اینترنت نبوده و نیست

در این رویداد با اجرای علیرضا بهرامی، جمعی از اساتید و فعالان این حوزه حضور داشتند و پنل‌های تخصصی زیر همراه با مقالات ذکرشده ارائه شدند:

۱. پنل «بنیان‌های نظری حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: امیدعلی مسعودی (رییس)، رفیع‌الدین اسماعیلی، محمدرضا برزویی و سمیه لبافی، با مقالات (بنیان‌های نظری آموزش سوادهای نوین در فضای سایبری) و (تبیین مساله حکمرانی فضای سایبر، با تکیه بر جایگاه قوای شناختی و مساله معرفت)

۲. پنل «فرهنگ، جامعه و حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: عبدالکریم خیامی (رییس)، صدیقه ببران، آمنه بختیاری و سجاد مهدی‌زاده، با مقالات (بررسی تاثیر زنان اینفلونسر اینستاگرام بر خانواده ایرانی)، (زیست مجازی کودکان و نوجوانان و دغدغه سیاستگذاران، بازخوانی تجربه‌های جهانی) و (عصب‌شناسی شناختی ابزار سنجش اقناع عمومی در حکمرانی سایبری)

۳. پنل «سیاستگذاری و حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: محمدرضا مجیدی (رییس)، علی نوریجانی، کمیل قیدرلو و محمد نامی با مقالات (ظرفیت بلاک‌چین در تحقق حاکمیت دیجیتال)، (حکمرانی سایبری از طریق فناوری مبتنی بر ارزش‌های بومی راهبردی فعالانه خط‌مشی‌گذاری در فضای مجازی)، (معرفی رویکرد و استانداردهای سازمان ثبت احوال کشور در نظام حکمرانی سایبری جمهوری اسلامی ایران) و (مقایسه تطبیقی فلسفه حکمرانی فضای مجازی ایران و چین)

۴. پنل «نهاد آموزش، سوادهای نوین و حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: حسن خجسته (رییس)، معصومه نصیری، حسین بصیریان و کمیل رودی، با مقالات (سواد رسانه‌ای؛ استراتژی تاب‌آوری در حکمرانی سایبری) و (ورود و بومی‌سازی آموزش سواد مالی در نظام آموزشی رسمی کشور)

پس از ارائه مقالات، در آیین اختتامیه، علی نیکزاد، نایب‌رییس اول مجلس شورای اسلامی، که از حاضران در این اختتامیه بود، درباره بحث فیلترینگ فضای مجازی و ضرورت ایجاد اینترنت امن گفت: من عرض می‌کنم هیچوقت در مجلس هیچ‌یک از اعضا به دنبال مباحث فیلترینگ نبود اما هیچ رخداد اجتماعی بدون قانون نمی‌تواند شکل بگیرد. حتی اگر قانون بد باشد باید قانونی شکل بگیرد. در هیچ کجای دنیا بدون قانون پیش نمی‌رود، نیازمند مدیریت حاکمانه و جهادی است. مدیریت مجازی در دست کسانی است که حکمرانی بی‌نظیری را که نه غربی و شرقی است و در جمهوری اسلامی ایران جریان دارد، برنمی‌تابند. اگر ما نتوانیم خودمان باشیم آنها با ارزش‌های خودشان کار را پیش می‌برند. اگر نخواهیم مستقل باشیم آنها از انتشار عکس سردار سلیمانی جلوگیری و ما را از عرصه خارج می‌کنند. عکس انسانی را که جان خودش را برای بشریت و برای مقابله با کسانی که بویی از انسانیت نبردند، به خطر می‌اندازد فیلتر می‌کنند. راهکار این است که ما تحقق شبکه ملی را داشته باشیم. الان که دوباره مسئله شبکه ملی مطرح شد، ارقام نجومی شده است. راهکار اول ما این است که شبکه ملی اطلاعات را به معنای واقعی بیاوریم. اگر می‌خواهیم در عرصه ارتباطات حرفی برای گفتن داشته باشیم توام با احترامی که برای همه قائلیم و تبادلی که با همسایه ها داریم راهکار این است که باید شبکه ملی ارتباطات را داشته باشیم. ما اگر می‌خواهیم در کشور کارهای بزرگی را انجام دهیم باید رنگ و بوی توزیع عدالت هم داشته باشد. دوستان ما به سمت اینترنت پرسرعت هم حتما باید حرکت کنند.

نایب‌رییس اول مجلس تاکید کرد: اینترنت امن یعنی اینترنتی که شبکه ملی اطلاعات داشته باشد. ما در بحث اینترنت امن می‌گوییم، اطلاعات کشور لازم نیست به سرورهای خارجی برود و برگردد. ما می‌گوییم چرا اینها در اینترنت اخلاق را مد نظر قرار نمی‌دهند. نظر ما داشتن اینترنت اخلاق‌مدار بر مبنای ارزش‌های اسلامی است. این فیلترینگ نیست. در دنیا هم تجربه شده است. استفاده از اینترنت سن مجاز خودش را دارد. ما هم دنبال همین موضوعات هستیم‌.  حکم حضرت آقا بر همه واجب است. ما هم سربازیم. مجلس در سه دوره مجلس انقلابی لقب گرفته و مهم است که انقلابی باقی بماند. خیلی‌ها انقلابی بودند اما از قطار انقلاب پیاده شدند. ما فکرمان این است که مجلس انقلابی بماند. حضرت آقا با کسی شوخی ندارد. اگر از مسیر انقلابی‌بودن خارج شویم، می‌گویند الان دیگر انقلابی نیستید.

او افزود: مجلس مظلوم واقع شده‌. مخالف آنچه را مد نظر ما بود، به جامعه تبیین کردند. اهمیت فضای مجازی در عصر حاضر آشکار است. به حدی که رهبر فرموده بودند اگر این مسئولیت مهم‌ بر دوششان نبود، مدیریت این فضا را بر عهده می‌گرفتند. اگر مشکلاتی در این حکمرانی است به خاطر عدم طبعیت از اصول گفتار رهبر کبیر انقلاب اسلامی است.

نیکزاد خاطرنشان کرد: کرونا سبب شد در جامعه ما اتفاق دیگری بیفتد. برخی از مسئولان که نمی‌توانستند یا نمی‌خواستند با فضای مجازی در دنیا تطابق دهند مجبور به تطابق و بیدار شدند. مسئولین در وزارت علوم نمی‌توانستند در آموزش، ابزارهای الکترونیک را در نظر نگیرند. تغییراتی که در اثر کرونا در زندگی انسان‌ها شکل گرفت ناگزیر بود. این تغییرات سبب شد ما توجه جدی‌تری نسبت به آنچه آینده‌پژوهان اعلام می‌کردند، داشته باشیم. مفهوم حکمرانی با ظهور فضای مجازی دستخوش تغییر و تحول شده است. الان خیلی از کارها در بستر مجازی پیش می‌رود. قبلا مدرسه بود، معلم بود و رفت‌وآمد بود اما الان دانش‌آموز می‌تواند در قالب فضای مجازی مباحث آموزشی‌اش را حل کند و نیازی به رفت‌وآمد نیست. تغییرات زیادی در زندگی اتفاق می‌افتد.

نیکزاد در پایان گفت: از خدا می‌خواهیم این نعمت در جامعه ما با مجاهدت بی‌بدیل دوستان ما به سرانجام برسد. در مباحث دفاع ما از مجاهدت نظامی یاد می‌کنیم ولی من مجاهدت‌های علمی را هم در حد آن می‌دانم. اگر حسن تهرانی‌مقدم‌ها نبودند الان مجاهدین نمی‌توانستند با این امکانات دفاع کنند. الان باید کسانی بیایند که مجاهدت علمی داشته باشند، با وفاداری به آرمان‌های انقلاب‌. مجاهدت علمی باید توام با اخلاق و آرمان‌های اسلامی باشد؛ وگرنه این سیل خانواده و جوانان و ارزش‌ها را با خودش می‌برد.

عبدالکریم خیامی، رئیس کمیته رسانه و فضای مجازی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیر شورای علمی کنفرانس، هم عنوان کرد: این نخستین کنفرانس رسانه ارتباطات و حکمرانی سایبری بود و در نخستین‌ها کارها دشوارتر است‌. کنفرانس رهیافت حکمرانی را انتخاب کرد. ما رویکردهای دیگری هم در نگاه به فضای سایبری داریم اما رویکرد حکمرانی رویکرد جامع‌تری بود. مولفه‌ای در کنار سایر مولفه‌ها نیست بلکه همه ساحت‌ها را دستخوش تغییر قرار داده است. هیچ بخشی از فضای واقعی نیست مگر اینکه درگیر فضای دومی هم هست.

خیامی در ادامه به محورهای این کنفرانس و نتایج نشست‌ها و مقالات اشاره کرده و گفت: این کنفرانس تمرین یک گفتگوی بین رشته‌ای در میان حوزه‌های مختلف با محوریت حکمرانی سایبری بود. روانشناسی، حقوق، علوم تربیتی، روابط بین‌الملل، علوم سیاسی و ... . دانشجویان و اساتید همه این رشته‌ها مشارکت داشتند و این یکی از دشواری‌های برگزاری چنین نشستی بود. امروز ما متوجه شدیم هر کدام در هر حوزه تخصصی که هستیم هیچگاه فکر نکنیم تمام قصه را متوجه شدیم. با تعاملات بیشتر  کار را باید پیش ببریم وگرنه عقب خواهیم بود.

او افزود:‌ حدود ۱۳۰ مقاله قابل داوری بود. دو مرحله داوری انجام و بعد امتیازات برتر داده شد. ۳۰ مقاله به مرحله بعد رسیدند و مورد ارزیابی قرار گرفتند. نهایتا ۱۱ مقاله برای ارائه در چهار پنل انتخاب شد که از چهارتای آنها تقدیر خواهد شد. اگر جایی موضوعی نو مطرح شده یا موضوعی پیشین از زاویه‌ای نو مطرح شده، اولویت داشته است. از اساتید خارجی که با ما همکاری کردند هم غیابا تشکر می‌کنم. جمع‌بندی نشست‌های پیش از کنفرانس و ۱۳۰ مقاله و چهار نشست که با حضور ۱۶ استاد برگزار شد نشان داد که مباحث هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی و این جنس مباحث ضرورت هر آغاز درست حکمرانی سایبری است. یعنی معرفت‌شناسی فضای سایبر و انسان‌شناسی فضای سایبر مهم است. برخی از اساتید ممکن است اشتباه کنند و فکر کنند بدون این بنیان‌ها می‌توانند کار را درست پیش ببرند. قرن‌هاست که فیلسوفان قائل به وجود مستقل جامعه هستند. در متون اسلامی ما جامعه مستقل است و باید منزه باشد و مورد بازخواست قرار می‌گیرد. باید دید آیا فضای سایبری وجودش مستقل است؟ نظام حقوقی ما عقب‌افتادگی جدی در حکمرانی سایبری دارد. ما نمی‌توانیم قوانین مطبوعات پیشین را در فضای مجازی پیاده کنیم. به سیاستگذاران و در رأسشان قوه قضائیه به عنوان دستاورد کنفرانس می‌گوییم نظام حقوقی فضای سایبر دچار خلأها و سکوت‌های مبهم و چالش‌برانگیزی است.

او ادامه داد: در حوزه فنی و مهندسی، نگاه فنی - مهندسی یکی از نگاه‌های مهم در حوزه سایبری است اما آیا باید نگاه غالب باشد؟ دعوای میان ارتباطات توسعه و توسعه ارتباطات کی باید به نتیجه برسد؟ البته کسانی که در حوزه توسعه ارتباطات کار کردند همیشه پیشی‌گرفته‌اند. نمی شود یک جمعی بدون مطالعه پیشین، ابرازی را توسعه بدهند و بعد حوزه‌های مختلف را صدا کنند تا شرایط را درست کنند. مجموعه مقالات و نشست‌ها می‌گوید برای حکمرانی درست سایبری باید هم فهمی رخ دهد؛ به‌ویژه برای ما که با پسوند اسلامی کار و افتخار می‌کنیم کسی رهبر ماست که فرموده اگر این مسئولیت خطیر را نداشتم مسئولیت فضای مجازی را بر عهده می‌گرفتم. مجموعه مقالات به ما می‌گوید تجارب جهانی را مرور کنید، آموزه‌های فراوانی در آن است. البته با دقت و گزینش‌گری و نه منفعلانه. به صرف بومی‌سازی اکتفا نکنیم. سیاستگذاری‌هایمان گاه باید تولید یک فناوری جدید باشد. نباید برخورد منفعالانه باشد.

خیامی همچنین گفت: «مجموعه دستاوردهای پژوهشگران ما می‌گوید، دستگاه‌های مختلف حاکمیت باید از منافع بخشی خود عبور کنند و منافع کلی و نظام را ارجح قرار دهند. این از این پس یک انتخاب نیست یک اجبار است. دنیای مجازی امروز فضای پیچیده و همگرایی است. آرایش دانشگاه‌های ما از آمادگی لازم برای این تغییرات برخوردار نیست. رشته‌های تحصیلی کنونی، آماده ایجاد یک حکمرانی سایبری که بتواند حاکمیت ملی را در جایگاه خود بنشاند، نیست. همه تلاش‌های بیرونی و سیستمی باید انجام شود اما در نهایت این انسان با تعبیر عقل صالح است که می‌تواند از این محیط سربلند خارج شود. برای تربیت چنین انسانی آمادگی دارند یا خیر؟

خیامی در پایان به صاحبان مقاله‌ها توصیه کرد: گهگاه به سایر رشته‌ها و حوزه‌های علمی توجه کنید! در پژوهش‌ها روش را جدی‌تر بگیرید! ارتباط مباحث را با حکمرانی سایبری بازنگری کنید! اگر نمی‌توانیم وارد عرصه نظریه‌پردازی شوید، دست کم در نقد نظریه‌های موجود اهتمام کنید! تا جای ممکن ناظر به مسئله و میدان پژوهش کنیم. در انباشتی از داده‌ها و اطلاعات گم نشویم. این آسیب برخی از مقالات بود. باید به مقام تحلیل برسیم تا انشاءالله بتوانیم از این موقعیت به سلامت عبور کنیم.

در ادامه این مراسم مقالات برگزیده اعلام شد. بر اساس جمع‌بندی نتایج به‌دست‌آمده از هیات داوران نخستین کنفرانس بین‌المللی «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری»، رتبه اول به مقاله «حکمرانی سایبری از طریق فناوری مبتنی بر ارزش‌های بومی، راهبرد فعالانه خط‌مشی‌گذاری در فضای مجازی» از حجت حاجی‌محمدی یزدی و رتبه دوم به مقاله «سواد رسانه‌ای؛ استراتژی تاب‌آوری در حکمرانی سایبری» از لیلا تراب‌زاده تعلق گرفت. همچنین  مقاله «بنیان‌های نظری آموزش سوادهای نوین در فضای سایبری» از محمد عترت‌دوست و مقاله «ورود و بومی‌سازی آموزش سواد مالی در نظام آموزشی رسمی کشور» از عابد دمسازی‌زاده و سیدمهدی ناجی اصفهانی شایسته تقدیر شناخته شدند.

کنفرانس بین‌المللی «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری»، با درجه علمی ISC توسط باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو و مشارکت دانشگاه تهران، کمیسیون ملی یونسکو و فدراسیون باشگاه‌های یونسکو و همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور برگزار شد.