صدای فقر بلندتر شد؛ خط فقر در نزدیکی ۲۰ میلیون تومان

نقدینگی برای تولید؟

هدایت نقدینگی به سوی تولید همواره یکی از شعارهای دولت سیزدهم بوده است. چیزی که از نگاه آگاهان اقتصادی با اظهارنظرهای مختلفی همراه است. همین چند وقت پیش بود که رئیس بانک مرکزی از افزایش انتشار اوراق گام از ۲۶ هزار میلیارد تومان تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان با هدف هدایت نقدینگی به سمت تولید خبر داد. طبق گزارشی که ایبنا منتشر کرده علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: «در تلاشیم انتشار اوراق گام را از ۲۶ همت کنونی به عنوان یکی از ابزار تامین مالی در حمایت عملی و غیرتورمی از تولید به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برسانیم». رئیس کل بانک مرکزی کنترل نقدینگی و تورم و جلوگیری قاطع از خلق پول را برنامه جدی بانک مرکزی در دوره جدید دانست و بیان کرد: «دیگر نباید تجربه تلخ تورم ناشی از خلق پول تکرار شود به همین دلیل، برنامه و سیاست اصلی ما هدایت نقدینگی به سمت تولید و فعالیت‌های مولد اقتصادی در کشور است. انتظار از شبکه بانکی همین است و باید با جراحی قانون در جهت کاهش گلایه‌های متقاضیان گام برداریم». اما سوالی که می‌توان مطرح کرد این است که هدایت نقدینگی به سمت تولید واقع‎بینانه است؟. واقعیت این است که مسئله هدایت نقدینگی به سمت تولید یکی از موارد پرشماری است که مورد توجه دولت‌های قبل نیز بوده است. البته در برخی دولت‌ها مانند ادوار هفتم و هشتم این مسئله موضوعیت کمتری داشت. چرا که میزان کسری بودجه دولت به میزان قابل توجهی مهار شده بود و در نتیجه نیازی به استقراض از بانک مرکزی و متعاقبا رشد افسارگسیخته نقدینگی نبود. کارشناسان می‌گویند دولت‌ها عموما برای پوشاندن این خطای خود همواره در پی تحقق آرزوی هدایت نقدینگی به سمت تولید اقداماتی ترتیب داده‌اند. اما تقریبا می‌توان گفت این دست تلاش‌ها موثر نیفتاده و اقتصاددانان نیز چنین امری را با در نظر داشتن مختصات اقتصاد ایران تقریبا غیرممکن می‌دانند.

دولت سیزدهم نیز از این قافله عقب نمانده و اوراق گام را به عنوان ابزاری برای پیشبرد این سیاست در سال ۱۴۰۰ منتشر کرد. طبق گفته صالح‌آبادی تاکنون انتشار اوراق گام به میزان ۲۶ هزار میلیارد تومان انجام شده است. حالا اظهارات وی نشان می‌دهد که دولت و بانک مرکزی قصد دارند انتشار این اوراق را بیش از ۷ برابر افزایش دهند. البته هدف این سیاست ظاهرا امر مبارکی است و تقویت بخش مولد اقتصاد را در پی خواهد داشت. اما اقتصاددانان معتقدند این طرح نیز در زمره تلاش‌های ناکام مانده دولت‌های گذشته در راستای تغییر مسیر نقدینگی است. سال گذشته و در موسم تقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۱ به مجلس بود که کابینه سیزدهم مدام بر عدم استقراض دولت از بانک مرکزی تاکید داشتند. اما کارنامه دولت در یکسال گذشته نشان دهنده عدم تحقق این وعده دولت است. اما در حال حاضر به دلیل محقق نشدن این سیاست، اقتصاددانان شاهد اظهاراتی مشابه آنچه پیشتر به آن اشاره شده هستند. از همین رو در اظهارات صالح‌آبادی هم ردی از محقق نشدن مهار رشد افسارگسیخته نقدینگی دیده نمی‌شود.از همین رو سعی شده تا سیاست نعل وارونه و به جای خودداری از استقراض مستقیم و غیرمستقیم از بانک مرکزی، طرحی که در ادوار گذشته نتیجه نداده را بار دیگر در دستور کار قرار دهند. در واقع دولت سعی دارد خطایی را که نباید مرتکب می‌شد با سیاستی که از همین حالا نتیجه اجرایش مشخص است پوشش دهد. طبق گزارش تجارت‌نیوز، اوراق گام نوعی ابزار مالی است که با هدف تامین مالی واحدهای تولیدی از اواخر سال ۱۴۰۰ رونمایی شد. در واقع سعی شده تا از قابلیت‌های بازار سرمایه برای تامین مالی زنجیره تولید و همچنین تامین مالی واحدها استفاده شود. در حقیقت بانک مرکزی برای کمک به بهبود راه‌های تامین سرمایه تولیدی بنگاه‌های تولیدی، سامانه گام را راه‌اندازی کرد و عرضه و انتشار اوراق گام را در بازار مدیریت می‌کند.