آیا ناترازی بنزین واقعیت دارد؟

کلید واژه‌ی ناترازی در بخش انرژی حالا اینجا معنایی تازه یافته است. در روزهای گذشته بحث درباره بنزین و ناترازی آن دوباره شدت گرفته است. دولتی‌ها و برخی افراد دیگر راه حل آن را افزایش قیمت عنوان کرده‌اند.

مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفتگویی درباره‌ی شرایط موجود حاکم در بخش انرژی گفت: ابتدا باید این نکته را در نظر بگیریم که آیا اساسا این ادعا درست است که ناترازی در مصرف سوخت خودرو داریم؟

وی در توضیح این مطلب افزود: بررسی این ادعا با صرف‌نظر از اینکه این راه حل یعنی افزایش قیمت بنزین می‌تواند منجر به بهبود در تراز سوخت خودرو شود یا یک راه حل موقت و مسکن مورد بررسی قرار می‌گیرد، صورت می‌گیرد. در عین حال از این نکته که ممکن است هدف اصلی مقامات دولتی در ارایه این راه حل، افزایش درآمدهای دولت باشد نیز صرف نظر می‌کنیم .

وی گفت: در این زمینه یادآوری چند نکته مناسب است. نخست اینکه تراز دو طرف دارد. یکی طرف تولید و دیگری طرف مصرف. برای درک بهتر موضوع اشاره کوتاهی به تولید و مصرف بنزین در کشور می‌کنیم.

عزتی تاکید کرد: ظرفیت پالایشگاه‌های نفت کشور اکنون بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز است که حدود ۳۶۰ میلیون لیتر می‌شود. از هر واحد نفت خام در پالایشگاه‌ها، می‌توان بیش از ۸۵ درصد بنزین، نفت گاز، بنزین هواپیما و محصولات مشابه به دست آورد. ولی اگر همه مسایل دیگر را درنظر بگیریم و فرض کنیم ۶۰ درصد ظرفیت برای تولید بنزین و نفت گاز قابل استفاده باشد، می‌توان حدود ۲۱۰ میلیون لیتر بنزین و گازوییل در روز تولید داشت. البته حدود ۷۰۰ میلیون بشکه در روز نیز ظرفیت درحال ساخت داریم که در آینده به ظرفیت موجود اضافه خواهد شد، یعنی ظرفیت موجود حدود ۳۰  درصد افزایش خواهد یافت و تولید این دو محصول می‌تواند به ۲۸۰ میلیون لیتر در روز برسد. بر این پایه با توجه به مصرف ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و حدود ۸۰ میلیون لیتر نفت گاز، می‌توان گفت در بخش تولید محدودیت نداریم و می‌توان حتی بیش از مقدار مصرف موجود، تولید کرد.

وی گفت: از سوی دیگر باید در نظر داشت بر پایه اظهارات مقامات و آمارهای در دسترس در سال‌ جاری، واردات بنزین نداشته‌ایم. در همین حال صادرات بنزین هم داشته‌ایم.در اینجا صادرات، فروش به خودروهای خارجی و قاچاق سوخت خودرو در آمار مصرف کشور محاسبه می‌شوند که این رقم بیش از حدود بیست میلیون لیتر برآورد می‌شود. حال با علم به این نکته باید در نظر داشت طبق آمار روزانه ۲۱۰ میلیون لیتر سوخت خودرو یعنی بنزین و گازوییل در کشور توزیع می‌شود، به این ترتیب در حال حاضر روزانه بیش از ۲۰ میلیون لیتر مازاد تولید بر مصرف در این بخش وجود دارد. این به معنی آن است که تراز مثبت قابل توجهی داریم. بر این پایه به روشنی می‌توان گفت که مساله ناترازی بنزین وجود ندارد و حتی اگر مصرف افزایش بیاید نیز ناترازی نخواهیم داشت.

عزتی گفت: در عین حال باید در نظر داشت با کاهش سفرهای تابستانی و آغاز پاییز، مصرف سوخت خودرو نیز احتمالا حدود ۱۰ میلیون لیتر در روز کاهش می‌یابد. همچنین اگر هم قرار شد وارداتی انجام شود دولت می‌تواند آن را به صادراتی که با قیمت بالاتر از ۳۵ هزار تومان در حال انجام است تخصیص دهد. افزون بر این می‌توان با همین پالایشگاه‌های موجود، تولید بنزین را نیز افزایش داد و به ویژه اینکه برای آینده ظرفیت پالایشگاه‌های در حال ساخت نیز وجود دارند.

او با اشاره به این سئوال مهم که مساله چیست؟ افزود: می‌توان گفت به احتمال زیاد با توجه به وضعیت مدیران و راحت‌طلبی آنها و نیز کسری بودجه دولت، یک راه آسان برای رفع ناترازی بودجه، گرفتن پول از مردم به شیوه‌های مختلف از جمله گران کردن سوخت است. بر این پایه احتمالا مساله اصلی آن است که دولت می‌خواهد درآمدهای بودجه را افزایش دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تاکید کرد: دولت باید تامین مالی خود را در راه‌های دیگر مانند افزایش تولید جستجو کند و در زمینه سوخت نیز از راه هایی مانند حذف قاچاق و فروش آن استفاده کند تا بتواند سالانه حدود ۳ میلیارد دلار از این راه به دست آورد یا اقدامات میان‎مدتی چون افزایش کارایی خودرو و سوخت را در دستور کار قرار دهد چرا که این اقدامات موجب کاهش مصرف و ایجاد امکان صادرات خواهد شد . در این صورت صادرات بنزین حتی برای دولت درآمد ارزی ایجاد خواهد کرد.

او در توضیح این مطلب ادامه داد: البته برخی می‌گویند اگر این بنزین را صادر کنیم بهتر از نفت خام است. بی‌شک صادرات فرآورده بهتر از صادرات نفت خام است. ولی راه حل آن به سادگی روشن است. برای این کار در کشور باید سرمایه‌گذاری شود و پالایشگاه ساخته شود. دولت به جای اینکه از مصرف مردم بزند و صادرات ایجاد کند، باید به فکر جذب سرمایه به کشور و ساختن پالایشگاه و صادرات فرآورده‌های تولیدی آن باشد نه اینکه با فشار بر مردم چنین محل درآمدی را ایجاد نماید.

او در پاسخ به این سئوال که براوردها از قاچاق سوخت چقدر است؟ گفت:  بر پایه آمارهای غیررسمی نزدیک بیست و پنج میلیون لیتر سوخت در روز به صورت رسمی و غیر رسمی به خارج صادر می شود. دولت می‌تواند جلوی آن بخشی که قاچاق می شود را بگیرد و خودش صادر کند تا درآمد بسیار بیشتری به دست آورد . در این صورت نیازی به گران کردن بنزین نیست.