توسعه نیروهای مولد کیفی جدید کشاورزی در چین؛ کمک به حل معضل کشاورزی در جهان

معضل توسعه کشاورزی را چگونه حل کنیم؟ سند شماره 1 امسال کمیته مرکزی حزب کمونیست چین «تقویت سیستم نوآوری علم و فناوری کشاورزی» را در وهله اول قرار داده و ایجاد مدل کشاورزی جدید مبتنی بر «بیوتکنولوژی + تجهیزات هوشمند + سبز و کم کربن» را مطرح کرده است. در سال‌های اخیر، این الگوی جدید موارد موفقی را در بسیاری از مناطق و اصناف در چین ایجاد کرده است: از پیشرفت اصلاح ژن در آزمایشگاه بذر «خلیج  یاجو» استان «های‌نان» واقع در جنوب، تا کاربرد گسترده مزارع هوشمند بدون کارگر در خاک سیاه واقع در شمال شرق چین، از گلخانه‌های کشاورزی فتوولتائیک که با صفحات خورشیدی تولید برق می‌کند و زیر آنها سبزیجات کاشته می‌شود تا فناوری دوقلوی دیجیتال در پیشگیری و کاهش بلایا... بسیاری از فناوری‌های پیشرفته مورد استفاده در این موارد، نمونه‌هایی بارز از «نیروهای مولد کیفی جدید کشاورزی»  محسوب می‌شوند که در سند شماره یک دولت چین ذکر شده است. داده‌ها نشان می‌دهد که در سال 2024، نرخ کمک پیشرفت فناوری در توسعه کشاورزی چین به 67.8 درصد رسیده و نرخ پوشش انواع محصولات با کیفیت بالا از 96 درصد فراتر رفته است. پشت این ارقام، بهبود کلی بهره وری، عوامل ناشی از توانمندسازی فناوری نهفته است.

این نوآوری یک پیشرفت آزمایشگاهی مجزا نیست، بلکه یک سیستم زنجیره‌ای کامل شامل «تحقیق، توسعه و کاربرد» است. از طریق همکاری علم و فناوری کشاورزی با بیش از 130 کشور و سازمان بین‌المللی، برنج هیبریدی چین، آبیاری همراه با صرفه جویی و سایر فناوری‌ها در آفریقا، آسیای جنوب شرقی، غرب آسیا و سایر نقاط جهان ترویج شده به گونه‌ای که به افزایش بیش از 30 درصدی تولید غلات محلی کمک می‌کند. همانطور که «کو دونگیو»، مدیر کل «سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد» (FAO) گفت: «مدل نوآوری علم و فناوری کشاورزی چین مسیر مدرنیزاسیون قابل تقلید را برای کشورهای در حال توسعه فراهم می‌کند.»

همکاری‌های کشاورزی بخش مهمی از روابط دوستانه چین و ایران است. پنجمین نشست کمیته مشترک کشاورزی چین و ایران در ماه می سال 2024 در پکن برگزار شد و دو طرف در زمینه‌های کاشت برنج، گندم و سایر محصولات، کنترل آفات و بیماری‌ها، مکانیزاسیون کشاورزی، آبزی‌پروری و سایر زمینه‌ها به توافقی گسترده‌ دست یافتند. آمارها نشان می‌دهد که واردات محصولات کشاورزی چین از ایران در سال 2023 نسبت به پنج سال قبل 3.5 برابر شده است. چین آموزش‌های فنی زیادی را در زمینه انرژی‌های پاک کشاورزی، کاهش فقر روستایی، آبیاری صرفه جویی در مصرف آب و غیره برای ایران انجام داده است. «کاظم خاوازی» قائم‌مقام وزیر جهاد کشاورزی ایران دستاوردهای دو کشور در این زمینه را عالی ارزیابی کرد و آمادگی خود را برای همکاری با چین برای ارتقای سطح روابط کشاورزی دوجانبه اعلام کرد.

چین اقتصاد صنعتی قدرتمندی دارد و در حال حاضر بزرگترین کشور تولید کننده جهان است. با این حال، حزب حاکم چین همچنان به «سه موضوع روستایی» (کشاورزی، مناطق روستایی و کشاورزان) اهمیت زیادی می‌دهد. «شی جین پینگ»، دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، بارها تاکید کرده که حل «سه موضوع روستایی» باید اولویت اصلی کار کل حزب باشد تا به نوسازی کشاورزی، رونق روستایی و ثروت شدن کشاورزان منجر گردد. از هجدهمین کنگره ملی حزب کمونیست چین در سال 2012، اولین سند مهم سیاستی که هر ساله توسط دولت مرکزی صادر می‌شود، در خصوص چگونگی حل «سه موضوع روستایی» بوده است. استقرار همه جانبه و پیشبرد مستمر «سه موضوع روستایی» تضمینی استوار برای تحقق نوسازی کشاورزی و روستایی است.

از منظر ایجاد جامعه‌ای بشری با سرنوشت مشترک، روند نوسازی کشاورزی و روستایی چین از اهمیت جهانی گسترده‌ای برخوردارست. این رویکرد، پیش‌داوری درباره «نظریه ناکارآمدی کشاورزی» را کنار می‌زند و ثابت می‌کند که یک کشور سنتی در حوزه کشاورزی می‌تواند از طریق نوآوری علمی و فناوری، جهشی بزرگ در توسعه داشته باشد. همچنین، درک روابط میان مناطق شهری و روستایی را بازتعریف کرده و شکل جدیدی از تمدن را به نمایش می‌گذارد که بر مبنای تبادل برابر منابع بین این دو حوزه استوار است.

اما مهم‌تر از همه، این رویکرد گزینه‌ای نوین برای حکمرانی امنیت غذایی جهانی ارائه می‌دهد—نه از طریق تحریم‌های یک‌جانبه برای محدود کردن تجارت و نه با تکیه صرف بر تنظیمات بازار، بلکه با بهره‌گیری از نوآوری نهادی و توانمندسازی فناورانه، مسیری فراگیر و پایدار برای توسعه را دنبال می‌کند.