وقتی خیابانهای برلین به علت ابرتورم پر از اسکناس شده بود/ آلمانها چگونه تورم 300 درصدی خود را حل کردند؟

مدتی است که مردم ایران از تورم شدید و افزایش قیمت دلار شکایت دارند. اما نباید فراموش کرد که جهان تا کنون چند ابرتورم وحشتناک و عجیب را به خود دیده است. یکی از این تورم ها در زمان حکومت جمهوری وایمار در آلمان و همزمان با شروع دهه 20 آغاز شد. هنگامی که ما نام جمهوری وایمار را می‌شنویم، بیشتر به یاد گاری های حمل اسکناس می‌افتیم که مردم مجبور بوده اند برای خرید یک قرص نان به سمت نانواییها بفرستند. این تصویر ذهنی خیلی هم خطا و دور از ذهن نیست.

زمانی بود که هر فرد آلمانی میلیارد‌ها مارک در جیب داشت، اما هیچ چیزی نمی‌توانست با آن بخرد. یک قرص نان ۲۰۰ میلیارد مارک بود. به نقل از برترینها، با حقوق روزانه و هفتگی حتی نمی‌شد یک فنجان چای یا قهوه خرید. ارزش مارک دقیقه به دقیقه کمتر می‌شد. پیاده روها پر از اسکناسهای بی صاحب بود و آنقدر ارزش پول ملی آلمانها کم شده بود که هیچ کس خم نمی‌شد تا پولها را از زمین بردارد. در وصف ارزش کم پول ملی آلمان، همین بس که خرید هیزم بخاری از طریق پول رسمی ژرمنها ارزش نداشت و مردم بومی ترجیح می دادند یا با فروشندگان هیزم معامله کالا به کالا کنند یا از اسکناس به عنوان سوخت استفاده نمایند. رستوران‌ها منو‌ها را چاپ نمی‌کردند چرا که قیمت ها دائما تغییر می‌کرد.

علت ایجاد تورم هر چیزی که باشد آنچه مسلم است این است که پیامدهای آن بسیار ویران کننده و مخرب بود. کم نیستند داستانها و قصه هایی که از این دوره طوفانی و فلج کننده به گوش ما رسیده است. به طور مثال، ما می‌دانیم که یک روز یک آلمانی درخواست دو فنجان قهوه کرد اما این دو قهوه با دو قیمت متفاوت به او عرضه شد، چرا که در فاصله سرو قهوه اول و دوم قیمتها بالاتر رفته بود. اگر مردم در سال 1918 یک بسته نان را با مبلغی حدود 1 ریچمارک می‌خریدند، در اکتبر 1923 و در اوج فشار تورمی، 80 میلیارد ریچمارک برای خرید یک بسته نان هزینه می‌کردند. بزرگترین اسکناس چاپ شده در آن زمان ارزش اسمی 100،000،000،000،000 (100 تریلیون ریچمارک) داشت.

علت اصلی ایجاد ابر تورم در کشور آلمان شکست در جنگ جهانی اول بود. آلمانها که قبل از جنگ هم وام های کلانی از کشورهای اروپایی گرفته بودند با شکست در جنگ هم با بدهی‌های عظیم روبرو شدند و هم مجبور بودند بر اساس معاهده ورسای حدود ۱۳۲ میلیارد مارک به عنوان غرامت جنگی به متفقین پرداخت کنند.

پس از این بود که جمهوری وایمار(دولت جدید آلمان پس از جنگ اول جهانی) در یک تصمیم شتاب زده برای پرداخت بدهی‌های خود، بی توجه به منابع ارضی و مسکوکات شروع به چاپ پول کرد و از آن برای خرید ارز خارجی و سپس پرداخت خسارت‌ها استفاده نمود.

همین امر، نقدینگی عجیبی در بازار آلمان ایجاد کرد و در طول مدت کوتاهی قیمت ها به شدت افزایش یافت. در ابتدا، تورم به تدریج بالا می‌رفت اما کم کم مهار تورم از دست دولت خارج شد. نرخ برابری پول آلمان که در سال ۱۹۱۴ معادل با ۲/ ۴ مارک به ازای هر دلار بود در سال ۱۹۲۳ به ۲/ ۴ هزار میلیارد مارک به ازای هر دلار رسید. به این ترتیب سیاست تضعیف مارک عملا به مرگ واحد پول آلمان منجر شد.

نسبت شاخص قیمت‌ها در آلمان در نوامبر ۱۹۲۳ به آگوست ۱۹۲۲(تنها پانزده ماه پیش از آن)، ۱۰۱۰×۰۲/۱ بود. این عدد بزرگ هم ارز نرخ تورم ماهانه ۳۲۲ درصد است. در شانزده ماهی که ابرتورم در این کشور حاکم بود، سطح قیمت‌ها به‌طور متوسط در هر ماه چهار برابر می‌شد.

اما راه حل آلمان در حل این تورم چه بود؟ به عقیده بسیاری ثبات پول ملی، اصلی ترین علت مهار این تورم بوده است. آغاز دوران مهار ابرتورم در آلمان را می‌توان روزهای پایانی سال ۱۹۲۳ دانست. یعنی زمانی که دولت واحد جدید پولی خود یعنی«رنتن مارک» را معرفی کرد. یالمار شاخت (رئیس وقت بانک مرکزی و بعدها وزیر اقتصاد آلمان) و گروهش از واحد پولی جدید به پشتوانه وام‌های مختلف و با بستن مالیات سنگین حمایت کرد.

دکتر شاخت و تیمش اسکناسهای جدیدی را تحت سیاستهای جدید انتشار دادند. در ماه‌های پایانی سال ۱۹۲۳ در حدود ۵۰۰ میلیون رنتن مارک به چرخه پولی این کشور وارد شد. این میزان در ابتدای سال ۱۹۲۴ به یک میلیارد رنتن مارک و در ابتدای تابستان سال ۱۹۲۴ به ۸/ ۱ میلیارد رنتن مارک افزایش یافت.

دولت پس از ثبات نسبی بازار، یک بار دیگر واحد پولی کشور را تغییر داد. حکومت جدید آلمان واحد پولی رایش مارک را جایگزین رنتن مارک کرد. پس از آن بود که دولت با ممنوعیت استفاده از رنتن مارک همه را مجبور کرد که از واحد پولی جدید استفاده کرده و رنتن مارک های خود را به رایش مارک تبدیل کنند. به این طریق دولت آلمان در چند سال توانست بر ابر تورمی که دولت وایمار ایجاد کرده بود، فائق شود.

منبع: خبر فوری

38