چرا تجدیدپذیرها به کمک برق کشور نیامدند؟

هرچند که قبل از آن نیز آنطور که باید این حوزه مورد عنایت نبود اما واقعیت این است که ایران پتانسیل بسیار بالایی در تمام بخش های انرژی های تجدیدپذیر دارد و توسعه آن می توانست شرایط امروز را برای کشور رقم نزند، با این حال سوالی که این روزها اذهان عمومی را مشغول کرده این است که آیا این برهه زمانی فرصت مناسبی برای توسعه تجدیدپذیرهاست یا خیر؟ آیا در این شرایط می بایست ابتدا به دنبال توسعه نیروگاه های متداول حرارتی برویم و یا اینکه می توان در همین شرایط نیز با توسعه تجدیدپذیرها به هاب منطقه تبدیل شد؟ واقعاً مهمترین مشکل عدم توسعه تجدیدپذیرها چه بوده است؟

برای پاسخ به این سوالات به سراغ محمد ساتکین معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) رفتیم. او معتقد است که در این شرایط باید سبد انرژی را متنوع کنیم. این گونه که در کنار توسعه نیروگاه های حرارتی از توسعه تجدیدپذیر نیز غافل نشویم و با هماهنگی بیشتر وزارت نفت و نیرو با یکدیگر یک راه کار عملی برای توسعه برق بعنوان یک کالای وابسته به سوخت در ایران، بیابیم.

او بر این باور است که در شرایط فعلی دولت باید در حوزه تجدیدپذیرها به طور جدی تری ورود پیدا کند، چرا که قطعاً در آینده نه چندان دور، انرژی های تجدیدپذیر یک جایگزین مطمئن برای سوخت فسیلی در دنیا خواهد بود و ما نباید از این مسیر جا بمانیم.

در ادامه می توانید مشروح این گفت و گو را بخوانید:

ابتدا درباره وضعیت تولید انرژی های تجدیدپذیر در ایران و علت کند بودن توسعه این بخش توضیح دهید.

ایران یکی از پر پتانسیل ترین کشورهای جهان در حوزه انرژی های تجدیدپذیر است، پیش بینی می شود که در کشور حدود ۱۰۰ هزار مگاوات ظرفیت احداث نیروگاه های تجدیدپذیر وجود داشته باشد. البته در حال حاضر تنها ۹۰۳ مگاوات نیروگاه نصب شده در کشور داریم که عمدتاً سرمایه گذاران آن ها خصوصی هستند و ما برق تولیدی آن ها را خریداری می کنیم.

افزایش پنج برابری ظرفیت نصب شده تجدیدپذیرها طی هشت سال

عمده این ۹۰۳ مگاوات را نیروگاه های خورشیدی تشکیل می دهند و نزدیک به همین میزان نیز نیروگاه های بادی در کشور وجود دارد، الباقی نیز اشکال دیگر از نیروگاه ها مبتنی بر انرژی های تجدیدپذیر هستند. شایان ذکر است که از سال ۱۳۹۲ تا امروز، ظرفیت نصب شده انرژی های تجدیدپذیر پنج برابر افزایش یافته است یعنی از ۱۷۲ مگاوات به ۹۰۳ مگاوات رسیده ایم. علت روند نه چندان سریع اجرای این طرح ها، اتکای کامل وزارت نیرو به سرمایه گذاران بخش خصوصی بوده و شرایط کشور با توجه به تحریم های اقتصادی، سرمایه گذاری بخش خصوصی را با اخلال مواجه کرده است.

در حال حاضر کدام کشورها در حوزه انرژی های تجدیدپذیر ایران سرمایه گذاری کردند؟

طرف حساب ما شرکت های ایرانی هستند ولی ممکن است سرمایه گذاران اصلی در کشورهای دیگری باشند، تا آنجایی که اطلاع دارم از کشورهای آلمان، اسپانیا، فرانسه، اتریش در این بخش سرمایه گذاری هایی انجام داده اند. کشورهای اروپایی نیز در زمان برجام یعنی در سال های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ بسیار فعال بودند، ولی بعد از بازگشت مجدد تحریم ها، سرمایه گذاری ها نیز کاهش یافت و فعلا بخش خصوصی که پایه سرمایه گذاری آن ها کشورهای اروپایی بودند سرمایه گذاری های خود را تقریبا متوقف کرده اند.

با توجه به پتانسیل بالای ایران در حوزه انرژی های تجدیدپذیر و تمایل بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این حوزه چرا از این ظرفیت آن طور که باید استفاده نشده است؟

این مساله چندین علت مهم دارد: اول اینکه بخش خصوصی زمانی سرمایه گذاری می کند که در آن زمینه پایداری و اطمینان از سرمایه گذاری به اندازه کافی وجود داشته باشد. در شرایطی که کشور تحت تحریم های ظالمانه قرار دارد طبعاً سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری تردید می کنند به همین دلیل این مساله با اخلال مواجه شده است.

چندین مشکل بر سر راه توسعه نیروگاه های تجدید پذیر وجود دارد: اول اینکه تحریم های آمریکا و عدم پایبندی کامل کشورهای اروپائی موجب شد تا سرمایه گذاران اصلی کنار بروند. دوم اینکه فرآیندهای بانکی نیز با مشکلات جدی مواجه است. به طور مثال سرمایه گذاران می خواهند پولی را که به ریال از ما دریافت میکنند به ارز متداول تبدیل و آن را از ایران خارج کنند اما اولاً نمی توانند ارز را به راحتی تهیه کنند و دوماً در صورت تهیه، خارج کردن آن نیز بسادگی میسر نیست.

موانع بانکی مهمترین مشکل عدم توسعه تجدید پذیرها

مشکلات فرآیندهای پولی و بانکی یکی از موانعی است که موجب سردرگمی و بی انگیزگی سرمایه گذاران در این بخش شده است، بانک های ما عموماً وامی را که باید برای این بخش در نظر نمی گیرند و بیشتر تمایل دارند که در بخش های دیگر سرمایه گذاری صورت بگیرد و معمولا حوزه انرژی اولویت سرمایه گذاری یا اعطای تسهیلات بانکی بانکها نیست.

علاوه بر مشکلات بانکی، برخی مشکلات نیز به دلیل مسائل بین المللی و سیاسی وجود دارد که به دلیل تحریم با آن مواجه هستیم. مجموع این مسائل موجب شده است که بخش خصوصی تمایلی برای سرمایه گذاری در حوزه تجدیدپذیرها نداشته باشد.

آیا عدم همکاری بانک ها به دلیل کم کاری وزارت نیرو در نشان دادن اهمیت تجدیدپذیرها نبوده است؟

وزارت نیرو همیشه به انرژی های تجدیدپذیر توجه داشته است اما در شرایط اضطراری و هنگام مواجهه با بحران های تامین برق ابتدا سریع ترین روش برای رسیدن به برق پایدار انتخاب می شود که الزاما می تواند پایدارترین و مطمئن ترین روش نباشد.

انرژی های تجدیدپذیر ذاتاً به طبیعت وابسته است و این وابستگی میتواند کلید حل مشکل پیک شبکه در تابستان باشد. بدین معنا که مثلاً نیروگاه های خورشیدی و بادی در ساعات پیک مصرف تابستان بهترین تولید را دارند و همین مساله نیز موجب می شود که به انرژی های تجدید پذیر به عنوان راهکار اصلی نگاه نشود.

با یک نگاه به کشورهای پیشرو متوجه می شویم که چقدر نیروگاه های تجدیدپذیر می توانند در حل مشکل شبکه برق موثر واقع شوند. بعنوان مثال کشور آلمان ۵۰ درصد ظرفیت نیروگاهی خود را بر پایه انرژی های تجدید پذیر گذاشته و در زمان پیک سعی می کند بیشتر از نیروگاه های تجدید پذیر استفاده کند، سیستم های ذخیره سازی بسیار خوبی طراحی کرده است و مردم را آگاه می کند که در چه ساعاتی از چه نوع برقی استفاده کنند، برای این مساله بر اساس رنگ پرچم خود روزهایی را طراحی کرده که بر اساس آن روزی که کمبود برق زیادی دارند را به رنگ نارنجی و قرمز اعلام می کنند و مردم نیز در آن روز بیشترین صرفه جویی را دارند و راه کارهائی از این دست.

با توجه به تمام ویژگی های مثبتی که برای انرژی های تجدید پذیر اعلام کردید چرا تا کنون حمایت و سیاست گذاری کافی برای توسعه این بخش صورت نگرفته است؟ ایا در شرایط فعلی می بایست توسعه تجدید پذیرها را کنار گذاشت و به دنبال توسعه نیروگاه های حرارتی رفت؟

وجود نیروگاه های حرارتی در کشور لازم و ضروری است، میبایست مجموعه ای از نیروگاه ها را که همیشه برق پایدار تولید می کنند داشته باشیم الباقی را می توانیم روی نیروگاه های تجدیدپذیر سرمایه گذاری کنیم. مجدداً تاکید می کنم در حوزه تجدید پذیرها یکی از مشکلاتی که وجود داشت این بود که تمام تخم مرغ ها را صرفاً در سبد بخش خصوصی قرار دادیم و اعلام کردیم که اگر بخش خصوصی در این حوزه سرمایه گذاری کرد پس ما این مسیر را ادامه می دهیم و اگر این اتفاق نیفتد کار را متوقف می کنیم که این کار بخصوص در شرایط تحریم اشتباه بود.

البته حمایت از بخش خصوصی باید در اولویت باشد، اما اگر بخش خصوصی جلو نیامد دولت باید خودش دست به کار شود، به عبارت دیگر اولین مشکل این بود که تمام تخم مرغ ها را در سبد بخش خصوصی قرار دادیم اما منابع مالی کافی نداشتیم که برق تولیدی آنها را با قیمت های متداول بین المللی و بطور کامل خریداری کنیم. یعنی وقتی قیمت ارز افزایش یافت به همان تناسب قیمت خرید نیز باید افزایش پیدا می کرد اما بدلیل کمبود منابع مالی ما آمادگی خرید با قیمت متناسب با این اتفاق نبودیم و با کمبود جدی منابع مالی مواجه شدیم.

توسعه تجدیدپذیرها تنها با نصف عوارض قبوض برق

شرایط سرمایه گذاری بخش خصوصی به دلیل مسائل بین المللی، تحریم و جنگ اقتصادی با مشکل مواجه شد و باید برای همان میزانی که سرمایه گذاری کردند منبع مالی کافی در اختیار می داشتیم تا بتوانیم در اختیار آن ها قرار دهیم اما این امکان برای ما وجود نداشت. در حال حاضر تنها منبعی که در اختیار ساتباست عوارض برق است که ۵۰ درصد آن نیز به شرکت توانیر برای توسعه برق رسانی روستایی تعلق می گیرد و بدین ترتیب نه تنها هیچ منبع برای توسعه تجدیدپذیرها وجود ندارد بلکه حتی برای خرید برق نیروگاه های موجود فعلی نیز درصد ناچیزی در اختیار است و این به یک معنی یعنی توقف توسعه تجدیدپذیرها.

در این شرایط توجه بیشترسازمان برنامه و بودجه امری مهم و موثر است

بدین معنا که روی قبوض برق ۱۰ درصد برای عوارض برق در نظر گرفته می شود که از این محل تقریبا نیمی برای برق رسانی روستایی و نیمی برای توسعه تجدیدپذیرها استفاده می شود. با این تقسیم بندی سهم ساتبا فقط کفاف تامین هزینه ۲۰ تا ۲۵ درصد هزینه برق نیروگاه های موجود تجدیدپذیر را می دهد ولذا باید گفت که منبع چندانی برای توسعه تجدیدپذیرها درنظر گرفته نشده است. اگر سازمان برنامه و بودجه با توجه به منابع دیگری که در حال حاضر در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ پیش بینی شده است (۳۰۰۰ میلیارد دیگر از محل فروش برق به صنایع پرمصرف، باز برای توسعه برق روستائی) سهم ساتبا را افزایش می داد شاید راه حلی برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر بوجود می آمد یا حداقل با کمتر شدن بدهی به سرمایه گذاران بخش خصوصی در این حوزه رغبتی برای سرمایه گذاری مجدد یا بیشتر پیش می آمد اما متاسفانه چنین نشد.

توسعه تجدیدپذیرها باید بر اساس سوخت صرفه جویی شده باشد

البته باید به این مهم اشاره کرد که منبع اصلی که برای توسعه تجدیدپذیرها در قوانین بالادستی پیش بینی شده است درواقع عوارض برق نیست و عوارض برق تنها بعنوان یک منبع کمکی در ماده ۵ قانون حمایت از صنعت برق پیش بینی شده است. منبع اصلی توسعه نیروگاه های تجدید پذیر تبصره ۳ ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف است که در آن به وضوح بیان شده که برای اینکار باید از سوخت صرفه جویی شده در این نیروگاه ها استفاده کرد. برای توضیح بیشتر، مثلاً برای تولید یک کیلووات ساعت برق حرارتی یک سوم متر مکعب گاز مصرف می شود لذا هر متر مکعب گاز سه کیلوات ساعت برق حرارتی تولید می کند. اگر شما این میزان را تولید کردید و یک متر مکعب گاز مصرف نشد یعنی سوخت صرفه جویی شده است که بر اساس قانون این میزان باید مبنای توسعه تجدیدپذیرها تعلق بگیرد و اگر نیروگاهی توانست سوخت را صرفه جویی کند نباید آن میزان سوخت به مصارف دیگر برسد یا صادر شود و می بایست در اختیار خود نیروگاه داری که صرفه جوئی را انجام داده قرار بگیرد.

طرح خوبی که هنوز اجرایی نشده است

این قانون در سال ۱۳۸۹ تصویب شد اما تا کنون عملاً اجرایی نشده است، زمانی که منبع اصلی توسعه صفر می شود نمی توان انتظار توسعه داشت، خوشبختانه با پیگیری هایی که صورت گرفت در سال گذشته مجلس این طرح را برای ۱۴۰۰ و برای اولین بار فعال کرده و قرار شد تا سقف ۲۵۰۰ میلیارد تومان معادل بشکه نفت خام برای تجدید پذیرها در نظر گرفته شود اما بازهم تا کنون پیشرفت ملموسی مشاهده نشده است.

دولت باید این مساله را از وزارت نفت مطالبه کند و بخواهد این وظیفه قانونی که در سال ۱۴۰۰ تصویب قطعی شده است را فعال کند، این مساله یکی از مشکلات درون دستگاهی است که باید حل شود. این ۲۵۰۰ میلیارد تومانی را که قانون پیش بینی کرده می بایست معادل آن حواله سوخت از طریق وزارت نفت در اختیار سرمایه گذاران بخش تجدیدپذیر قرار بگیرد تا بدهی تسویه شده و توسعه نیز صورت گیرد.

مابه التفاوت ظرفیتی که می بایست نصب شود و بخش خصوصی اقدام به نصب آن نمی کند باید توسط دولت پیگیری شود، بر اساس محاسبات صورت گرفته اگر تنها حدود ۷ میلیون بشکه نفت خام (نزدیک به معادل چهار روز تولید نفت ایران) در اختیار این بخش قرار بگیرد، بسیاری از مشکلات برطرف می شود و با این میزان مثلا می توانیم ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در سال نصب کنیم.

حل بسیاری از مشکلات با تخصیص فقط چهار روز از نفت برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر

قبلاً اشاره کردم در تمام دوران تاریخ فعالیت وزارت نیرو تاکنون در حوزه تجدید پذیرها تنها توانستیم به عدد ۹۰۳ مگاوات دست یابیم. می شود با شرایط فعلی فقط با تخصیص چهار روز از تولید نفت ایران سالی ۱۰۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور اضافه کنیم یعنی در طول پنج سال ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه جدید و سریع الاحداث خواهیم داشت. بخش خصوصی نیز ۵۰۰۰ مگاوات را نصب می کند که رقم قابل توجهی عایدش خواهد شد و در واقع مهمترین راه و کلید اساسی توسعه تجدید پذیرها همین است.

آیا نیروگاه های تجدیدپذیر می توانند تا آنجا توسعه پیدا یابند که هم نیاز داخل را برطرف کنند و هم بتوانیم از طریق آن ها صادرات به کشورهای دیگر داشته باشیم؟

قطعا این مساله امکان پذیر است، ما بزرگترین حوزه بادخیز جهان را در یک نقطه و با بالاترین ضریب ظرفیت جهان در شرق کشور یعنی در مرز ایران و افغانستان داریم در این منطقه ظرفیت تولید ۲۵ هزار مگاوات برق وجود دارد که حدود ۲۰ هزار مگاوات آن در خاک افغانستان و بیش از ۵۰۰۰ مگاوات آن در یک نقطه و در خاک ایران است.

قابلیت نصب و احداث ۲۵ هزار مگاوات نیروگاه بادی را داریم

در مجموع ایران قابلیت احداث نصب ۲۵ هزار مگاوات نیروگاه بادی با کیفیت بالا را دارد، نزدیک ۵۰ تا ۶۰ هزار مگاوات در قسمت های مرکزی ایران در استان های کرمان، همدان، یزد شناسایی کردیم، تاکنون به اندازه ۷۰ تا ۸۰ هزار مگاوات مکان یابی انجام دادیم و بیش از این نیز اگر راندمان و تکنولوژی افزایش یابد تا ۱۰۰ هزار مگاوات ظرفیت وجود دارد. این در حالی است که ظرفیت کل تولید برق حرارتی ۸۵ هزار مگاوات است که عملا ۵۵ تا ۶۵ هزار مگاوات آن استفاده می شود اما به همین میزان و حتی بیشتر از آن می توان نیروگاه تجدید پذیر در ایران احداث کرد.

کشورهای اطراف ما ظرفیتی در حوزه تجدید پذیرها در حد ایران ندارند و کافی است این توسعه در کشور اتفاق بیفتد و پس از آن به راحتی می توانیم علاوه بر تامین نیاز کشور، برق را به کشورهای دیگر صادر کنیم. در زمستان که میزان تابش کمتر است و باد ضعیف تر می شود می توانیم از نیروگاه هایی مثل زمین گرمایی استفاده کنیم، این نیروگاه ۲۴ ساعت برق پایدار می دهند. در ایران می توان تمام اشکال تجدید پذیر را در تمام فصول سال فعال کرد. ایران نه تنها می تواند برق خوذ را تامین کند بلکه برای صادرات برق و تجهیزات هاب منطقه شود.

با توجه به پتانسیل هایی که در ایران وجود دارد چرا شرکتی مانند مپنا که در حوزه توربین سازی نیز حرفی برای گفتن دارد به جای سرمایه گذاری در داخل کشور اقدام به احداث نیروگاه در کشور افغانستان کرده است؟

مپنا در اصل یک بنگاه خصوصی محسوب می شود، طبعاً بخش خصوصی نیز در هر جایی که بازار خوبی داشته باشد و بتواند محصولات خود را به فروش برساند این کار را انجام میدهد و از این طریق نیز محصولات ایران هم در منقطه بیشتر شناخته می شود و توسعه منطقه ای اتفاق می افتد و این برای کشور خوب است. خاطرنشان می کنم یکی از اهداف کشور ما نیز توسعه صادرات خدمات و تجهیزات بوده و هست، البته در همین مقطع زمانی نیز مپنا با سرعت در حال ساخت نیروگاه های بادی در داخل کشور است. یعنی فعالیت احداث نیروگاه بادی توسط مپنا در حال انجام است اما زمانی که سفارشی از کشور دیگر به آن ها می شود به دلایلی که گفته شد میپذیرند. طبعا اگر شرایط خرید برق در ایران بر اساس شرایط استاندارد جهانی باشد، میزان نصب نیروگاه های تجدید پذیر به خصوص توربین های بادی مپنا سرعت بیشتری پیدا خواهد کرد.

باتوجه به مجموع شرایط به اعتقاد شما در شرایط فعلی ادغام وزارت خانه های نیرو و نفت می تواند در حل مشکلات موجود صنعت برق موثر باشد؟

به عنوان یک کارشناس در این حوزه باید بگویم بله. بنظر من ادغام این دو وزارتخانه می تواند یکی از راه حل های عملی برای رفع برخی مشکلات باشد. اگر قرار باشد نیروگاهی را توسعه دهیم که ذات آن برمبنای سوخت تعریف می شود، باید بخشی از همان وزارت خانه باشیم، توسعه تجدیدپذیرها می بایست با حمایت کامل وزارت نفت صورت پذیرد چراکه در قانون گفته شده که میزان سوختی که صرفه جویی می شود مبنای مالی توسعه باشد لذا یه یک معنی در دو وزارتخانه مستقل نفت و نیرو که شاید برای توسعه تجدیدپذیرها اهداف مشترک چندانی نداشته باشند نشود، یک راه کار موفق با پشتیبانی وزارت نفت برای اهداف وزارت نیرو رسید.

از طرفی ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید نیز اعلام می کند زمانی که شما نیروگاه احداث می کنید تا بازگشت سرمایه اولیه می شود هزینه توسط سوخت صرفه جویی شده پرداخت شود یعنی شما چه سرمایه گذاری اولیه نیروگاه تجدیدپذیر را از ماده ۱۲ و چه براساس ماده ۶۱ قانون پیش ببرید مبنا سوخت صرفه جویی شده است که این مساله در اختیار وزارت نفت قرار بوده و اگر ادغام صورت نگیرد همیشه این مشکل وجود خواهد داشت.

بهترین راهکار این است که تجدید پذیرها با پشتیبانی مستقیم وزارت نفت توسعه یابد. در بخش نیروگاه های حرارتی نیز این مشکل وجود دارد سوخت نیروگاه های حرارتی در اختیار وزارت نفت است زمانی که یک وزارتخانه یکپارچه انرژی وجود داشته باشد مدیریت امور به راحتی صورت می گیرد.

در حال حاضر الویت وزارت نفت صادرات است اما در آن شرایط الویت بندی صورت می گیرد، بدین طریق که یا سوخت نیروگاه های حرارتی به موقع و درست تامین می شود و یا با توسعه نیروگاه های تجدید پذیر می توان مازاد گاز را صادر کرد. بنابر این یک فرمانده برای صنعت برق لازم است و می بایست برای حل مشکلات ادغام صورت بگیرد.

یکی از گلایه های بخش خصوصی از وزارت نیرو این است که اجازه صادرات برق تجدید پذیرها به آن ها داده نمی شود، آیا نمی توان با اهدا این امتیاز به بخش خصوصی انگیزه ای برای توسعه سرمایه گذاری در این بخش به وجود آورد؟

بحث صادرات موضوع بسیار پیچیده ای است، در شرایطی که ما با کمبود برق مواجه هستیم صادرات برق مفهومی ندارد، در حال حاضر نیز در واقع تهاتر برق انجام می شود و در شرایط فعلی موضوع صادرات چندان مورد توجه نیست ولی فرض بفرمایید که به میزان کافی در داخل برق داریم و می خواهیم صادرات انجام دهیم، قاعدتا اگر این مساله از طریق نیروگاه های حرارتی باشد به این دلیل که عملا سوخت رایگان دریافت می کنند چندان منطقی نیست. یک مترمکعب گاز ۵۰۰۰ تومان تمام می شود اما با قیمت بسیار ناچیز در اختیار نیروگاه حرارتی قرار می گیرد که این یک سوبسید پنهان است، در واقع برای تولید یک کیلوات ساعت برق ۱۶۰۰ تومان گاز مصرف، ۴۰۰ تومان نیز از تولیدکننده خریداری و قیمت آن حدود ۲۰۰۰ تومان می شود به علاوه هزینه تعمیر و نگهداری نیز وجود دارد، یعنی یک کیلوات ساعت برق بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان قیمت دارد که به مشترکان ۹۸ تومان فروخته می شود.

صادرات بهتر است به طور کامل روی برق تجدید پذیر متمرکز شود

از یک دیدگاه صادرات برق نیروگاه های حرارتی مقرون به صرفه نیست بنابراین برقی که از طریق سوخت سوبسیدی تولید می شود بهتر است صادر نشود و برای مصارف داخلی استفاده شود. اما در بخش تجدیدپذیر مساله متفاوت است. منطقی است که صادرات به طور کامل روی برق تجدید پذیر متمرکز شود، چراکه تولید این برق نه نیاز به سوخت و نه نیاز به آب دارد، در شرایط خشکسالی حتی قیمت آب از گاز نیز گران تر است و باید به مجموع این مسائل توجه شود و لذا در این شرایط منطقی است که صادرات برق فقط پایه برق تجدیدپذیرها باشد.

انرژی های تجدیدپذیر از هیچ سوبسید دولتی استفاده نمی کنند و این نکته بسیار مهمی است اما مساله اینجاست که اگر پایه قیمت را فقط در دست بخش خصوصی قرار دهیم با مشکل مواجه می شویم، در شرایط فعلی برق یا برای تبادل و یا برای پرداخت بدهی در شرایط تحریم صادر می شود لذا قیمت گذاری آن بسیار مهم است اگر این مساله را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم بدون نظارت دولت ممکن است در کل منافع کشور دچار مشکل شود. در مجموع باید گنفت که باید صادرات انرژی تجدید پذیر انجام شود اما قیمت گذاری صادرات با همکاری و همفکری دولت باشد.

آیا علت اینکه تاکنون این مساله انجام نشده همین بحث قیمت گذاری بوده است؟

بله، برق نیروگاه تجدید پذیر را با قیمتی بیشتر از قیمت های متداول دریافت می کنیم چراکه سوبسیدهای گاز را نداریم و این قیمت بسیار نزدیک به قیمت صادراتی است، باتوجه به پیچیدگی صادرات بخش خصوصی نیز تمایل دارد برق را به دولت بفروشد اما در حال حاضر که ما در بحث پرداخت با مشکل مواجه شدیم بخش خصوصی تمایل بیشتری برای صادرات پیدا کرده چراکه پولی که از طریق صادرات دریافت می کند نقد و به صورت کامل بوده به همین دلیل تمایل بخش خصوصی برای صادرات افزایش پیدا کرده است.

نقش مهم توانیر در صادرات تجدیدپذیرها

لذا از این به بعد ممکن است تمایلات فراوانی برای صادرات انرژی های تجدیدپذیر داشته باشیم که در این بخش کمک توانیر بسیار مهم است چراکه توانیر مجوز اتصال به شبکه این نیروگاه ها را صادر می کند و اگر این اقدام انجام نشود مجموعه سرمایه گذاران با مشکل مواجه می شوند.

ساخت یک نیروگاه حرارتی و یک نیروگاه تجدیدپذیر با ظرفیت یکسان چه میزان هزینه دارد و باتوجه به شرایط فعلی به اعتقاد شما لازم است که توجه دولت روی توسعه نیروگاه های تجدید پذیر باشد و یا روی نیروگاه های حرارتی؟

سرمایه گذاری اولیه نیروگاه حرارتی با سرمایه گذاری اولیه نیروگاه خورشیدی فوق العاده به هم نزدیک است، اگر تولید یک کیلووات برق حرارتی ۵۰۰ یا ۶۰۰ دلار هزینه نیاز داشته باشد، برای تولید همین میزان برق از طریق نیروگاه خورشیدی نیز همین مبلغ لازم است. البته نیروگاه بادی گران تر تمام میشود به طوری که تولید یک کیلووات برق از طریق نیروگاه بادی حدود ۷۰۰ یا ۸۰۰ دلار هزینه دارد.

هزینه تولید نیروگاه حرارتی و تجدیدپذیر بسیار نزدیک به هم است

البته باید گفت که نیروگاه های بادی مزیت های را به دنبال دارند چراکه می توان در مقیاس بزرگ اقدام به تولید کرد که برای انرژی خورشیدی کمی دشوار است، در مجموع باید گفت که هزینه تولید نیروگاه حرارتی و تجدیدپذیر بسیار نزدیک به هم است.

موضوعی که تمایل را به سرمایه گذاری در بخش حرارتی نزدیک می کند این است که شما با تخصیص ۲۴ ساعت سوخت می توانید در طول ۲۴ ساعت برق دریافت کنید در بخش تجدید پذیرها سوخت مصرف نمیشود اما ساعت تولید برق کمتر است.

نیروگاه های حرارتی را هرچقدر توسعه دهید بازهم به سوخت نیاز دارند، در زمستان اگر برق قطع می شود به این دلیل نیست که ظرفیت کم است چراکه میزان مصرف در زمستان کاهش محسوسی نسبت به تابستان دارد اما در تامین سوخت دچار مشکل هستیم. به همین دلیل هرچه نیروگاه حرارتی را توسعه دهیم سوختی برای تولید برق نداریم پس این مساله نیاز به یک بالانس دارد و ما باید ببینیم تا چه میزان میتوانیم برای نیروگاه های حرارتی سوخت اختصاص دهیم و فقط به همان تناسب این نیروگاه ها را توسعه دهیم.

این دیدگاه که ما هرچه می توانیم باید روی نیروگاه حرارتی سرمایه گذاری کنیم رویکرد درستی نیست چرا که در نهایت یک نقطه، تامین سوخت آن با مشکل مواجه می شود بنابراین توسعه نیروگاه های حرارتی می بایست تا یک حدی انجام شود و توسعه تجدید پذیرها نیز مورد توجه قرار بگیرد. البته توسعه تجدید پذیرها نیز باید نظام مند باشد.

این مساله نیاز به مدیریت دارد باید باید برنامه حساب شده هم روی نیروگاه های تجدید پذیر و هم روی نیروگاه حرارتی و نیروگاه هسته ای سرمایه گذاری صورت بگیرد و می باست تنوع بخشی در سبد انرژی وجود داشته باشد.

یکی از طرح های ساتبا نصب نیروگاه های خورشیدی روی پشت بام ها بود که برای این مساله نیز مشوق هایی را در نظر گرفت، تا کنون چه میزان از این طرح استقبال شده است و چرا به شکل فراگیر شاهد اجرای این طرح نیستیم؟

بیشتر از هر چیزی از این طرح استقبال شد چراکه قیمت برقی که از مشترکان خریداری می کنیم به مراتب و به صورت بسیار چشم گیری بالاتر از میزانی است که به نیروگاه های مگاواتی می پردازیم و یک حسنی که این نیروگاه ها دارند این است که به دلیل کوچک مقیاس بودن آن ها و توان ما برای پرداخت برخلاف نیروگاه های مگاواتی بزرگ که تنها ۲۰ تا ۲۵ درصد را پرداخت می کنیم تا از طریق حواله سوخت صرفه جویی شده مابقی را پرداخت بپردازیم. در این بخش به طور صد در صدی کل مبلغ یکجا به صورت ماهانه پرداخت می شود و تاکنون تاخیری نیزدر پرداختی ها نداشته ایم.

بیشتر این نیروگاه ها معیشتی هستند بدین گونه که بسیج سازندگی، کمیته امداد امام خمینی و غیره در این حوزه ورود کردند و روی پشت بام افراد تحت تکلف با اهدا وام یا پرداخت هزینه نیروگاه احداث کردند و پول آن نیز از طریق مبالغی که وزارت نیرو پرداخت میکند تسویه می شود و مقداری پول نیز برای امرار معاش آن ها باقی می ماند و در واقع از این طریق از حمایت این بنیاد ها خارج می شوند، به همین دلیل ما اصلا تعلل و تاخیری در پرداخت نداریم همین مساله نیز موجب افزایش استقبال شده است.

وجود ۷۰ مگاوات نیروگاه پشت بامی در کشور

این موضوع مانند اقتصاد خرد است، هرچند که اقتصاد خرد موثر است اما تاثیر گذاری آن آنطور که باید نیست، در حال حاضر ۷۰ مگاوات از ۹۰۰ مگاوات به این بخش اختصاص یافته است، باید در این حوزه فرهنگسازی صورت بگیرد و مردم برای سرمایه گذاری احساس امنیت داشته باشند، همچنین شرکت هایی نیز باید وجود باشند که فرایند نصب و تامین نگهداری را آسان کنند.

در حال حاضر تمام شرکت های توزیع برق، کارگزار ما هستند و اگر مردم به شرکت های توزیع منطقه خود مراجعه کنند و درخواست نصب نیروگاه فتوولتائیک را بدهند به راحتی فرایند کار برای آن ها انجام می شود و کار بسیار ساده بوده، استقبال در این حوزه روز به روز افزایش می یابد و توصیه من این است که مردم حتما این کار را انجام دهند.

نصب پنل های خورشیدی و استفاده از باتری هزینه زیادی برای متقاضی به دنبال دارد؟

این تجهیزات متصل به شبکه هستند یعنی بدون باتری به شبکه وصل می شوند و برق تولیدی خود را وارد شبکه می کنند و نیازی به ذخیره نیست در مکان هایی که بخواهند می توانند سیستم باطری نصب کنند اما اصولا یه صورت آنلاین متصل به شبکه هستند.

نصب پنج کیلووات ساعت انرژی خورشیدی حدود ۷۵ میلیون تومان تمام می شود و این برای سرمایه گذاری عدد بزرگی نیست و کل این مبلغ در طول دو تا سه سال بازمیگردد و تا به دلیل اینکه قرارداد ۲۰ ساله منعقد می شود تا ۱۷ سال درآمد ثابت برای سرمایه گذار وجود دارد که نسبت به تورم این مبلغ نیز افزایش می یابد، علاوه بر این میزان قطعی های برق آن منطقه نیز به شدت کاهش می یابد.

در حوزه تولید برق از زباله چه اقداماتی تا کنون صورت گرفته و شهرداری تا چه میزان در این بخش با ساتبا و وزارت نیرو همکاری داشته است؟

ما برای زباله سوز ها ویژه ترین امکانات را در نظر گرفتیم اگر شخصی در این حوزه سرمایه گذاری کند و این سرمایه گذاری در مراکز استان ها و مناطق نزدیک به دریا باشد برق تولیدی این نیروگاه ها را ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر از قیمت های متداول خریداری می کنیم.

تاکنون چه میزان تولید برق از این طریق صورت گرفته و میزان سرمایه گذاری انجام شده چقدر است؟

از نظر ظرفیت عدد کوچکی است و سرمایه گذاران در این حوزه بسیار محدود هستند اما با شهرداری ها همکاری هایی وجود دارد به گونه ای که زمین در اختیار آن ها قرار می گیرد و با آن ها شریک می شوند. در مجموع میزان سرمایه گذاری در این حوزه کم است و مثل خورشید و باد استقبال برای این بخش وجود ندارد.

منبع: ایسنا

25