اصلاح مصرف به جای افزایش قیمت

آنچه دولت در حال پیگیری است و مجلس نیز با آن موافقت ضمنی کرده، تشویق و تنبیه مشترکان آب و برق و اجباری کردن استفاده از کارت سوخت شخصی برای مدیریت مصرف است. به عبارت دیگر اصلاح مصرف و سوق دادن پرمصرف‌ها به رویه صحیح و جلوگیری از پدیده‌هایی نظیر قاچاق به اولویت نخست تبدیل شده تا آزادسازی قیمت‌ها. مجلس نیز برخلاف سال‌های گذشته در این مورد با دولت هم‌عقیده و همراه است.

مدتی است که وزارت نیرو طرحی برای تنبیه و تشویق قیمتی مشترکان آب و برق تدوین کرده که به گفته محسن بختیار، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو اکنون این طرح در دست دولت و بررسی در کمیسیون‌های مختلف است. به عبارت دیگر یک قدم تا تصویب نهایی فاصله دارد. بختیار در گفت‌و‌گو با «ایران» توضیح داد: «رویکردی که وزارت نیرو دنبال می‌کند، بیش از افزایش قیمت‌ها و درآمد دولت در زمینه مدیریت مصرف است. در ایران تعداد محدودی از مشترکان بالاتر از الگوی مصرف ماهانه به استفاده از آب و برق اقدام می‌کنند و علاوه بر مشکلاتی که ایجاد می‌کنند، بیشترین یارانه را به خود اختصاص می‌دهند. این افراد بدمصرف هستند و می‌خواهیم با استفاده از ابزارهای قیمتی آنها را به سمت خوش مصرفی سوق دهیم.» او با اشاره به اینکه هنوز جزئیات نهایی طرح مشخص نیست، اذعان کرد: «امیدواریم این طرح تا پایان سال نهایی و آماده اجرا شود. بدمصرف‌ها باید هزینه مصرف بالا را بپردازند و اغلب هم دهک‌های پردرآمد جامعه‌اند. اما در عوض باید از کسانی که در چارچوب صحیحی به مصرف آب و برق می‌پردازند، تشکر و آنها را تشویق کرد. این موضوع نیز ممکن است در قالب کاهش تعرفه‌ها تعریف شود.» به گفته معاون وزیر نیرو بعید است که دولت برای سال 98 برنامه و پیشنهادی برای افزایش یکسان تعرفه‌ها داشته باشد.

یارانه‌ها را هدفمند کنیم
کارشناسان بر این باورند که عامل رواج این بدمصرفی در ایران یارانه‌ها بوده و باید در روند کنونی با نگاه اصلاح الگوی مصرف و بدون فشار بر اقشار آسیب پذیر جامعه تجدید نظر شود. برای مثال یک نهاد سیاست پژوهی در نامه‌ای به رئیس جمهوری، ضمن اشاره به تجربه ناموفق کشور در سال ۹۳، اصلاح تعرفه برق مشترکان پرمصرف را تنها راه جلوگیری از بروز خاموشی در تابستان ۹۸ دانست. به عقیده شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی دولت باید یارانه پنهانی را که به مشترکان پرمصرف می‌دهد رفته‌رفته کاهش داده و قیمت واقعی انرژی را از پله‌های بالای مصرف دریافت کند؛ اقدامی که علاوه بر کاهش هزینه‌های دولت، به عدالت نزدیک‌تر است.
در همین حال علی شمس اردکانی کارشناس انرژی و رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران معتقد است که دادن یارانه به ثروتمندان و پرمصرف‌ها اقدامی سفیهانه و خلاف اصول اخلاقی و شرعی است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» اذعان کرد: «قیمت روی نحوه مصرف تأثیر مستقیم دارد. اگر می‌خواهید حوضی را آب کنید، باید اول سوراخ‌هایش را بگیرید. برای حل مشکلات فعلی مصرف هم ابتدا باید نظام پرداخت یارانه‌ها اصلاح شود. این موضوعی اقتصادی نیست، عقل است. همان‌طور که مردم می‌دانند نباید کالای گرانی خرید و اگر هم خریده شد، اسراف نباید کرد.»
بنزین، گاز، آب و برق گران نمی‌شود، مگر...
مجلس شورای اسلامی سال گذشته در جریان بررسی لایحه بودجه 1397 درخواست دولت برای اصلاح تعرفه‌ها را رد کرد و به جد طرفدار سوخت و انرژی ارزان برای تمام اقشار جامعه بود که مبادا نارضایتی اجتماعی شکل بگیرد. امسال اما شرایط تغییر کرده است. به‌طوری که با پیشنهاد دولت برای تنبیه پرمصرف‌ها از طریق ابزار قیمتی، خود مجلسیون نیز به دنبال اجرای درست این طرح مدیریت مصرف بویژه در مورد برق و بنزین هستند.
حسن بهرام‌نیا، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی یکی از این افراد است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» اذعان کرد: «باید با نگاهی درست به ابزار قیمتی، مصرف انرژی در کشور را مدیریت کنیم. دولت طرح‌هایی را برای تشویق و تنبیه کم‌مصرف‌ها و پرمصرف‌ها تهیه کرده که به نظر معقول می‌رسد.»
بهرام‌نیا ادامه داد: «اما بعید است که افزایش تعرفه‌ها به‌طور یکسان برای سال آتی و در قالب بودجه رقم بخورد، چراکه هنوز جامعه توان پذیرش اصلاح قیمت حامل‌های انرژی را ندارد. از این رو اگر دولت در لایحه بودجه 1398 درخواست افزایش قیمت حامل‌های انرژی را بگنجاند، احتمال رد آن در مجلس وجود دارد. مگر آنکه درخواست کارشناسی شده و معقولی باشد.»
احمد صفری، دیگر عضو کمیسیون انرژی مجلسمی‌گوید: «بنزین، گاز، آب و برق گران نمی‌شود، مگر برای پرمصرف ها. به‌طور کلی اصلاح تعرفه‌ها برای سال آینده در دستور کار نیست اما با این حال مجلس موافق طرحی است که دولت برای مدیریت مصرف از طریق قیمت‌ها درنظر گرفته است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» اذعان کرد: «هر طرحی که برای آن کار کارشناسی شود و دولت دلیل محکمی برای اجرای آن داشته باشد و به اقشار آسیب‌پذیر جامعه صدمه‌ای نزند، مجلس نیز اجرای آن را قبول خواهد کرد. الآن در مورد طرح تشویق و تنبیه کم‌مصرف‌ها و پرمصرف‌ها و اجباری شدن کارت سوخت شخصی برای بنزین دوطرحی که دولت در حال بررسی و اجرای آنهاست تا کنون نمایندگان مجلس نیز از این طرح‌ها حمایت کرده‌اند.»

الگوی مصرف چقدر است؟
الگوی مصرف آب و برق و گاز در هر منطقه و استان متفاوت از استان و منطقه دیگر است. اما دولت اکنون در حال نهایی کردن این شاخص در کشور است. یعنی بر اساس گرمسیری و یا سردسیری بودن مناطق و محل مصرف آن، الگوی مصرف تغییر خواهد کرد. اما اگر مصرف آب مشترک بخش خانگی در یک دوره بالاتر از 15 مترمکعب و مصرف برق آن بیشتر از 250 کیلووات ساعات است، باید مراقب باشد. چراکه احتمالاً بالای مرز قرار دارد و بزودی جریمه این مصرف را باید بپردازید. البته در مورد گاز هنوز تصمیمی گرفته نشده و این طرح بارها در دولت بررسی و رد شده است. اما به‌طور کلی الگوی مصرف در فصل سرد سال در مناطق نیمه سرد برابر با 26 مترمکعب است.

728