۳۴۷۶ هزار میلیارد تومان کجاست؟

دیروز بانک مرکزی میزان نقدینگی در پایان سال۹۹ را بیش از ۳هزار و ۴۷۶ هزار میلیارد تومان اعلام کرد که نسبت به سال۹۸ رشد ۴۰.۶درصدی را نشان می‌دهد. این در حالی است که رشد نقدینگی در سال ۹۸ معادل ۲۶.۳درصد و در سال‌های۹۷و۹۶ حدود ۲۵درصد افزایش یافته بود و ضریب فزاینده نقدینگی در پایان سال گذشته ۷.۶ بوده که ۸.۸درصد نسبت به پایان سال۹۸ رشد داشته است.

اما نقدینگی ۳۴۷۶هزارمیلیارد تومانی کجاست؟ از کل حجم نقدینگی، ۶هزار و ۹۱۰میلیارد تومان آن در قالب پول معادل ۱۹.۹درصد قرار دارد که ۲.۱درصد آن همان اسکناس و سکه‌هایی است که در دست مردم قرار دارد و در خریدها و دادوستدها به‌صورت نقدی معامله می‌شود. ۱۷.۸درصد هم پولی است که در حساب‌های جاری مردم قرار دارد که از آن به‌عنوان سپرده‌های دیداری یاد می‌شود.

۲۷۸۵هزار میلیارد تومان نقدینگی دیگر هم شبه پول است؛ یعنی پولی که مردم نزد بانک‌ها به ۲شکل سپرده‌های قرض‌الحسنه و یا سپرده سرمایه‌گذاری نگه داشته‌اند که از کل این مبلغ ۶.۵درصد سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه، ۲۹.۳درصد سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، ۳۱.۷درصد سپرده‌های سرمایه‌گذاری یکساله و ۱۰.۷درصد هم سپرده‌های سرمایه‌گذاری دوساله است و مابقی آن یعنی ۲درصد باقیمانده نقدینگی هم به سپرده‌های سرمایه‌گذاری ۳سال و بیشتر اختصاص دارد؛ بنابراین به هر میزان که از سهم شبه پول کاسته شود و بر سهم پول اضافه شود، زنگ خطری است که نشان می‌دهد بخشی از مردم به هر دلیلی تصمیم گرفته‌اند سپرده‌های خود را از بانک‌ها خارج و آن را در قالب پول چه به‌صورت اسکناس یا چه در حساب‌های جاری‌شان نگه‌دارند و آن را تبدیل به کالا یا دارایی دیگری کنند. بانک مرکزی می‌گوید: سهم پول از کل نقدینگی از ۱۷.۳درصد در پایان سال ۹۸به ۱۹.۹درصد در پایان سال گذشته رسیده و در مقابل سهم شبه پول از ۸۲.۷درصد به ۸۰.۱درصد کاهش یافته است.

ردیابی نقدینگی از مسیر دیگر

بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات و اعتبارات نمی‌توانند روی نقدینگی که به شکل اسکناس در دست مردم است، حساب باز کنند و به همین دلیل مانده پولی که در دست بانک‌هاست، معادل ۹۷.۹درصد از کل نقدینگی پایان سال۹۹ است که باید دید ۳۴۰۳هزار میلیارد تومان را کجا خرج کرده‌اند؟ از کل این میزان نقدینگی ۱۱درصد آن معادل ۳۷۶هزار میلیارد تومان را بانک‌ها براساس قوانین و مقررات نزد بانک مرکزی به‌عنوان ذخیره نگه می‌دارند. ۶درصد دیگر هم معادل ۲۰۹هزار میلیارد تومان براساس الزامات ترازنامه بانک‌ها در قالب سایر دارایی بانک‌ها تعریف می‌شود که شامل ساختمان، ملک، اسکناس و مسکوک، ارز و طلا و... می‌شود. به این ترتیب آنچه می‌ماند ۲۸۱۸هزار میلیارد تومان نقدینگی یعنی ۸۳درصد دیگر از مانده سپرده‌های بانکی است که بانک‌ها ‌ با آن وام می‌دهند که این وام‌ها شامل تسهیلات بانکی و اوراق مشارکت بخش دولتی است و در دخل و خرج بانک‌ها در قالب بدهی بخش دولتی و غیردولتی تعریف می‌شود. براساس جدیدترین آمار بانک مرکزی، طلب بانک‌ها از بخش‌های غیردولتی ۲۱۰۱هزار میلیارد تومان و از بخش دولتی شامل خود دولت و شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به دولت حدود ۳۵۸هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.

چرا پول پرقدرت چاپ می‌شود؟

سؤال مهم اینجاست که چرا بانک مرکزی پایه پولی را افزایش می‌دهد و به‌اصطلاح به چاپ پول روی می‌آورد. نشانه‌ای از اینکه چرا بانک مرکزی اقدام به چاپ پول می‌کند را می‌توان در رشد خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی رصد کرد که نشان می‌دهد دولت دلارهای داشته یا نداشته‌اش را چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم به‌ویژه تحت فشار تحریم‌ها و کرونا هزینه‌ کرده و ریال آن را هم گرفته است. اثر این رفتار مالی دولت تحت فشار تحریم و کرونا را می‌توان در رشد ۴۳.۸درصدی خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و ۲۷.۴درصدی آن در ۲ سال۹۸و۹۹ به وضوح دید.

دارایی و بدهی بانک‌ها

بانک مرکزی می‌گوید میزان دارایی‌های خارجی در این بخش با ۴۷.۹درصد رشد نسبت به پایان سال قبل همراه بوده و به ۹۹۹۳هزار میلیارد ریال رسیده است. حجم اسکناس و مسکوک نیز با ۲۴.۹ درصد افت به ۶۷.۶هزار میلیارد ریال رسیده. سپرده بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی نزد بانک مرکزی با ۳۲.۹درصد افزایش نسبت به سال۹۸ به ۳۷۵۷هزار میلیارد ریال رسیده است. همچنین بدهی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی به بانک مرکزی نیز در پایان سال۹۹ با ۸.۷ درصد افزایش به ۱۲۰۳هزار میلیارد ریال رسیده است.

این گزارش نشان می‌دهد: میزان دارایی‌های خارجی بانک‌های تجاری کشور در پایان سال۹۹ معادل ۱۳۵۱هزار میلیارد ریال است که نسبت به‌مدت مشابه سال پیش ۷۵.۵درصد رشد نشان می‌دهد و سپرده بانک‌های تجاری نزد بانک مرکزی نیز ۶۹۱.۵هزار میلیارد ریال بوده که ۲۴.۵درصد افزایش یافته است.

منبع: همشهری آنلاین

70