میخائیل میشوستین، مرد دوم روسیه، این کشور را می‌گرداند!

با وقوع جنگ اوکراین، روسیه و پوتین بار دیگر به مرکز توجهات جهانی بازگشتند و تحلیل در مورد نظام حکمرانی روسیه و شیوه‌های تصمیم‌سازی در آن به یکی از سوژه‌های محوری ناظران و تحلیلگران تبدیل شده است. با توجه به تمرکز پوتین بر جنگ، برخی این سوال را مطرح می‌سازند که مدیر و رئیس اصلی حکمرانی داخلی روسیه کیست؟ به بیان ساده‌تر، چه کسی در میان جنگ و تحریم روسیه را می گرداند؟

بسیاری معتقدند که در بحبوحه تمرکز پوتین بر جنگ اوکراین، بایستی "میخائیل میشوستین" نخست وزیر روسیه را صحنه گردان اصلی روسیه دانست. فردی که البته به نظر می‌رسد در انجام وظایف محوله به خود، از کفایت بالایی نیز برخوردار است.

میخائیل میشوستین؛ یک تکنوکرات کارکُشته

یکی از نکاتی که بسیاری از ناظران و تحلیلگرانِ مخصوصا غربی به آن پرداخته‌اند، این است که اقتصاد روسیه علی‌رغم تحمیل سیلی از تحریم‌ها، از بالانس و توازن خوبی برخوردار است و جز یک سقوط و شوک ابتدایی، توانسته خود را با شرایط وفق دهد و حتی بسیاری از شاخص‌های خود را نیز تقویت کند.

موفقیتی که تحلیلگران اقتصادی معتقدند تحت رهبری میخائیل میشوستین، تیمِ تکنوکرات‌های اقتصادی حاضر در دولت وی و نیز رئیس کل بانک مرکزی این کشور یعنی "الیورا نابیولینا" که یک بانکدار مشهور است، حاصل شده است.

بر اساس ارزیابی‌های جدید، اقتصاد روسیه در سال ۲۰۲۳ رشد تقریبا ۱ درصدی را تجربه خواهد کرد و میشوستین توانسته روند همگرایی اقتصادی روسیه با کشور‌های شرق آسیا را نیز تسهیل و هموار کند.

موضع میشوستین در جنگ اوکراین

یکی از نکات مهم و قابل تامل در مورد میشوستین این است که او علی رغم موقعیت مهم سیاسی خود در روسیه کنونی، جزو مخالفان جنگ اوکراین است. وی حتی در جلسه شورای امنیت روسیه که قبل از آغاز جنگ اوکراین برگزار شد نیز جز معدود افرادی بود که از گزینه جنگ حمایت نکرد و بر گزینه‌های دیپلماتیک و صلح‌آمیز تاکید داشت. برخی حتی گفته‌اند که وی تا شب قبل از آغاز حمله روسیه به اوکراین از این رویداد بی خبر بوده است.

برخی منابع خبری نیز در مدت اخیر تاکید داشته‌اند میخائیل میشوستین در عین تبعیت از دستورات پوتین در جنگ اوکراین، شدیداً از صحبت در مورد جنگ چه در محافل عمومی و چه خصوصی، طفره می‌رود و مایل به بحث در رابطه با آن نیست. از این رو برخی تحلیلگران غربی به دولت‌های خود پیشنهاد کنند که باید توجه به سیاستمدارانی نظیر میشوستین را در اولویت قرار دهند و کلیت ساختار حاکم روسیه را در لوایِ پوتینیسم ارزیابی نکنند.

تناقض درباره میخائیل میشوستین

یکی از نکات مهمی که در بحبوحه جنگ اوکراین خود را نشان داده، مرگ مرموز شمار قابل توجهی از الیگارش‌های ثروتمند روسیه بوده است. مرگ‌هایی که اغلب با سقوط افراد از ارتفاع اتفاق افتاده‌اند.برخی تحلیلگران غربی بر این باورند که پوتین و سرویس‌های امنیتی روسیه است در این مرگم‌ها دخیل بوده‌اند و با این رویداد‌ها سعی داشته‌اند پیام‌های روشنی را برای آن دسته از الیگارش‌های روسی بفرستند که مخالف جنگ اوکراین هستند.

نشریه "آتلانتیک" نیز در گزارشی با عنوان "آقای الیگارش، لطفا از پنجره فاصله بگیر! "، به این موضوع کنایه زده است. با این حال، فردی نظیر میخائیل میشوستین به صراحت با اصلِ جنگ اوکراین مخالفت دارد ولی همچنان به صورت عادی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد و همچنان آژانس‌های امنیتی و نظامی روسیه گزارش‌های بسیار محرمانه‌ای را به صورت مستقیم به  او ارائه می‌کنند. کنش سیاسی وی اما و اگر‌ها و تحلیل و تفسیر‌های زیادی را برانگیخته و نحوه برخورد با میشوستین را به تناقضی در نظام حکمرانی کنونی روسیه تبدیل کرده است.

فضای مانورِ محدود برای فعالیت

شاید میخائیل میشوستین یکی از مهره‌های کلیدی قدرت در روسیه کنونی باشد.او با خودمختاری و اختیارات بالا، با مقام‌های ارشد دیگر کشور‌ها نظیر چین نیز به صورت مستقیم رایزنی می‌کند، با این حال، نکته مهم این است که وی در شبکه‌ای پیچیده از قدرت که پوتین و حامیان و متحدانش در صحنه قدرت سیاسی روسیه ایجاد کرده اند، محاصره شده و چندان فضای کنشگری گسترده‌ای ندارد.

به بیان ساده تر، میخائیل میشوستین از توانایی راهبری و هدایت اقدامات بزرگ در داخل روسیه برخوردار نیست و نیرو‌های موازنه‌کننده علیه وی بسیار فراوانند. میدان عمل برای میشوستین در نظام حکمرانی روسیه کنترل شده است و جریان رقیب پوتین و پوتینیسم، هنوز راه زیادی برای قدرت‌گیری دارند. اگرچه که برخی مفسران مسائل سیاسی روسیه نیز بر این باورند که بعید نیست میخائیل میشوستین یکی از مهره‌های متحد و نزدیک به پوتین باشد که با برنامه پشت پرده،  اجازه مخالفت محتاطانه و مدیریت‌شده را دارد.

میشوستین به نوعی یک سوپاپ اطمینان را برای دولت پوتین ایجاد می‌کند. با این همه، کفایت و کارآَمدی قابل ملاحظه‌ای که میخائیل میشوستین از خود در مقام نخست وزیر روسیه نشان داده تا حد زیادی این مساله را زیر سوال می‌برد و برخی معتقدند که بعید است وی صرفا یک مهره نمایشی در معادلات سیاسی و حکومتی روسیه باشد.  این افراد بر این باورند که میخائیل میشوستین اکنون حاکم اصلی روسیه در بحبوحه تمرکز پوتین بر جنگ اوکراین است.