پرسه‌زنی کودکان در هزارتوی فضای مجازی

امروزه یکی از  اصلی‌ترین مصرف‌کننده فضای مجازی، کودکان و نوجوانان هستند، پدیده ای که تا قبل از کرونا اینگونه فراگیر نبود اما شیوع کرونا و محدودیت‌های جهانی بهداشتی، زمینه دسترسی گسترده کودکان و نوجوانان به گوشی هوشمند و اینترنت  را افزایش داد به نحوی که رقمی حدود ۱۴ میلیون  مصرف‌کننده فضای مجازی در این سن تخمین زده می‌شود.

و این در حالیست که جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی همواره نسبت به پیامدهای دسترسی بی‌ضابطه کودکان و نوجوانان به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هشدار می‌دهند، بلوغ زودرس، افسردگی، اضطراب، بحران هویتی، اعتیاد به شبکه ها و کاهش تعاملات اجتماعی و مشکلات جسمانی و کم‌تحرکی از جمله آسیب های رایجی است که شخصیت بالغ نشده و کنجکاو کودکان را تهدید می‌کند. در این میان کم نیستند والدینی که برای تربیت و بازی با کودکان خود وقت نمی‌گذارند و آنها را ابتدا به ساکن با موبایل و اینترنت و فضای مجازی سرگرم می‌کنند و آرام می‌کنند.

علاوه بر آسیب‌های مذکور، کودکان یکی از قربانیان جرایم سایبری هستند. حضور در  شبکه‌های اجتماعی کودکان را بیشتر در معرض خطر آزار و اذیت قرار می‌دهد. علاوه بر آن یکی دیگر از مخاطرات فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان ارسال و دریافت تصویرها و مطالب غیراخلاقی جنسی است، بسیاری از این تصویرها به سرعت از طریق تلفن‌های همراه یا اینترنت توزیع می‌شوند. مجرمان جنسی از طریق پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های آنلاین دسترسی راحت‌تری به کودکان پیدا کرده‌اند.

زندگی امروزی با فضای مجازی گره خورده است و گریزی از آن نیست اما باید این دنیای پرزرق و برق را برای کودکان و نوجوانان مدیریت کرد این امر به معنای محدود کردن استفاده از فضای مجازی نیست، بلکه به معنای کمک به کودکان برای درک خطرات احتمالی ناشی از کاربرد اینترنت و آموزش نحوه محافظت از خود در فضای مجازی است.

پلیس فتا بارها در این باره به والدین هشدار داده است و تاکید کرده است که اگر والدین نتوانند کودکان خود را در فضای مجازی کنترل کنند شاهد مدیریت کودکان توسط افراد سودجو خواهیم بود حال آنکه در صورت آموزش مناسب والدین به فرزندان خود در خصوص استفاده ایمن از گوشی هوشمند و کنترل  فعالیت‌های آنها در فضای مجازی،  می توان تا حدی با تهدیدات امنیتی مقابله کرد.

درباره مقابله با تهدیدات شمشر دولبه اینترنت، بسیاری از کشورها قوانین سخت‌گیرانه‌ای درباره استفاده کودکان و نوجوانان از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تصویب و اجرا کرده‌اند بعنوان مثال در چین محدودیت‌هایی برای دسترسی به برخی بازی اینترنتی کودکان وجود دارد، در فلوریدا هم نوجوانان زیر ۱۶ سال قادر به داشتن حساب کاربری در  پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی نیستند.

در ایران نیز تلاش‌هایی در این زمینه همانند راه‌اندازی سیم کارت کودکان، اینترنت پاک و پلتفرم‌های امن آموزشی همانند شاد صورت گرفته است و به واسطه آنها، والدین می‌توانند استفاده از گوشی هوشمند را برای فرزند خود کنترل و مدیریت کنند.

البرزی کارشناس فضای مجازی با بیان این که دشمن با شگردهای رسانه‌ای نوجوانان را در فضای مجازی هدف قرار می‌دهد، بر نقش مراقبتی والدین و مدرسه تاکید می‌کند و می‌گوید: باید مراقبت‌های لازم از سوی والدین و مربیان مدارس صورت گیرد تا فضایی ایمن و پاک نصیب جوانان ما شود.

وی با اشاره به ترویج بی‌بندوباری در فضای مجازی اظهار کرد: این فضا رها است متاسفانه اخبار و تصاویر خارج از ارزش به‌راحتی در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود و همین امر به بی‌بندوباری دامن می‌زند.

به گفته این کارشناس فضای مجازی، خانواده باید در این زمینه مراقب باشد، آموزش‌های لازم را به فرزندان‌شان بدهند و نظارت لازم بر کودکان و فرزندان خود داشته باشند. در این میان دستگاه‌های مسئول هم باید نظارت داشته و محیطی پاک را فراهم آورند.

وی درعین‌حال پلتفرم‌ها و پیام‌رسان‌های داخلی را جایگزین خوبی دانست که نظارت‌پذیر بوده و مورد استقبال مردم هم قرار گرفته است و خاطرنشان کرد: حکمرانی باید شبکه‌های خارجی را نسبت به فعالیت در داخل کشور پاسخگو کند تا هر تصویری در اختیار کودکان و نوجوانان قرار نگیرد.

البرزی در خاتمه سخنان خود با بیان این که سایت‌های خارجی درپی تغییر نظام ارزشی جوانان ما هستند، گفت: این تصاویر حتی برای بزرگسالان درست نیست و به‌گونه‌ای تصاویر را جانمایی می‌کنند که کودکان ما بدان گرایش داشته باشند و این در حالی است که در کشورهای خودشان قفل کودک تعبیه می‌کنند.

زندگی امروزی با فضای مجازی گره خورده است و گریزی از آن نیست اما باید این دنیای پرزرق و برق را برای کودکان و نوجوانان مدیریت کرد این امر به معنای محدود کردن استفاده از فضای مجازی نیست، بلکه به معنای کمک به کودکان برای درک خطرات احتمالی ناشی از کاربرد اینترنت و آموزش نحوه محافظت از خود در فضای مجازی است.