ارتباط بین هورمون تیروئید و ذخیره تخمدان‌ها

کاهش ذخیره تخمدان و به دنبال آن کاهش کمیت و کیفیت تخمک، فرآیندی است که به سن بستگی دارد؛ ولی با این حال ممکن است در هر سنی رخ دهد. در بیماران جوان‌تر، علت این مشکل بیشتر ناشناخته است؛ اما علت‌های دیگری مانند جراحی تخمدان، اندومتریوز و شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، نیز می‌تواند باعث این مشکل شود.

هورمون «آنتی مولرین» (AMH)؛ نشان‌گر زیستی خوبی برای ذخیره تخمدان است. این هورمون از سلول‌های فولیکول ترشح می‌شود و میزان آن در طول چرخه قاعدگی ثابت است و می‌تواند ناکافی بودن فولیکول‌های درون تخمدان را نشان دهد.

یکی از عوامل مؤثر بر ذخیره تخمدان، اختلالات تیروئید است. بیماری‌ تیروئید از شایع‌ترین مشکلات غدد درون‌ریز در سنین باروری است و ممکن است باعث اختلالات قاعدگی، تخمک‌گذاری و ناباروری شود. مکانیسم دقیق تأثیر اختلالات تیروئید بر قاعدگی و ناباروری دقیقاً مشخص نیست. مطالعات نشان می‌دهد که سلول‌های مختلف در تخمدان، دارای گیرنده‌های هورمون تیروئید هستند.

با توجه به این مسئله؛ پژوهشگران در یک مطالعه رابطه بین سطح هورمون‌های تیروئید و ذخیره تخمدان را بررسی کردند.

این مطالعه در سال‌های 1398 تا 1399 در یکی از بیمارستان‌های استان گیلان انجام شد و در آن رابطه بین هورمون‌های تیروئیدی TSH و T4 و نشان‌گرهای ذخیره تخمدانی مانند هورمون آنتی مولرین، FSH و استرادیول در روز دوم سیکل قاعدگی، مورد بررسی قرار گرفت.

در این تحقیق 314 زن ناباروی که بعد از یک سال یا بیشتر رابطه جنسی محافظت نشده، قادر به باردار شدن نبودند و به کلینیک ناباروری بیمارستان مراجعه کرده بودند، بررسی شدند.

یافته‌های این مطالعه مطابق با سایر مطالعات گذشته بود و نشان داد که افزایش سن با کاهش کیفیت و کمیت عملکرد تخمدان همراه است. 

بررسی‌های این تحقیق نشان داد که در شرکت‌کنندگان با سن بالای 35 سال، میانگین سطح هورمون محرک تیروئید در زنان با هورمون آنتی‌مولرین کمتر از 1.1 نانوگرم در میلی‌لیتر، به‌طور معنی‌داری بیشتر از افراد با هورمون آنتی مولرین بیشتر از 1.1 نانوگرم در میلی‌لیتر بود. تفاوت معنی‌داری در شاخص توده بدنی در زیرگروه‌های زیر 35 سال و کمتر از 35 سال بر اساس سطح هورمون آنتی مولرین وجود نداشت. با یک واحد افزایش در سطح هورمون محرک تیرویید، احتمال داشتن هورمون آنتی مولرین کمتر از 1.1 نانوگرم در میلی لیتر، حدود 25 درصد افزایش می‌یابد.

ولی در مقابل؛ در شرکت‌کنندگان جوان‌تر زیر 35 سال، رابطه‌ای بین سطح TSH در شرکت‌کنندگان با هورمون آنتی‌مولرین کم‌تر از 1.1 نانوگرم در میلی‌لیتر و افراد با هورمون آنتی مولرین بیشتر از 1.1 نانوگرم در میلی‌لیتر وجود نداشت.

نتایج این مطالعه از رابطه بین سطح هورمون محرک تیروئید و ذخیره تخمدان حمایت می‌کند، به طوری که افزایش هورمون محرک تیروئید از یک سطح معین، با کاهش عملکرد تخمدان همراه است.

بررسی‌های این مطالعه حاکی از آن است که بین هورمون محرک تیروئید (TSH) و ذخیره تخمدانی ارتباط معکوس وجود دارد و در افراد بالای 35 سال افزایش TSH از یک میزان مشخصی (1/465 mIU/L) با کاهش عملکرد تخمدان همراه است.

پژوهشگران این مطالعه تاکید می‌کنند که برای تایید این یافته‌ها، به مطالعات آینده‌نگر بزرگ‌تری نیاز است.

در انجام این تحقیق؛ رویا کبود مهری، سیده هاجر شارمی، زیبا ظهیری سروری، نسرین غنمی گشتی، فروزان میلانی، زینب چای‌پز و مریم قلندری؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی گیلان با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی در نشریه «Thyroid Research» منتشر شده است.