از ترس کرونا می میرند یا خود کرونا؟

مجید زارعی در گفت‌وگو با ایسنا در تشریح چالش‌ها و استراتژی‌های اجتماع و خانواده در مواجهه با کرونا گفت: بی‌تردید همه ما آشکار می‌دانیم که وقوع همه‌گیری ویروس کرونا به دلایل پیدا و پنهان بسیاری، موجی از استرس، ناامنی و اضطراب را به تمام افراد جامعه، وارد ساخته است و به طریقی سلامت جسمی، سلامت روانی و امنیت جانی و مالی بسیاری از افراد را در سراسر این کره خاکیمان به مخاطره انداخته است و نگرانی از ابتلا به بیماری و استرس و اضطراب ناشی از آن، بسیاری از هموطنان و هم‌میهنان ما را نگران و همچنان درگیر وضعیت نامعلوم و غیرقابل پیش‌بینی کرده است.

وی با بیان اینکه نگاهی به تصمیمات اتخاذشده در ستاد ملی مبارزه با کرونا و مصوبات دولت، نشان می‌دهد تمرکز اصلی سیاستگذاران در جامعه درگیر با کرونا، بر حوزه سلامت و اقتصاد کشور متمرکز شده است، افزود: در این میان به تأثیر وضعیت رخ داده بر مهمترین نهاد جامعه ایرانی یعنی خانواده و چالش‌های پیش روی آن به واسطه بحران شکل گرفته فارغ از اینکه متأثر از عوامل اقتصادی است یا خیر، کمتر پرداخته شده است.

زارعی تصریح کرد: در حالی که واقعیت این است که نهاد خانواده به عنوان نهادی قدرتمند و قابل اتکا این توانایی را دارد که با مدیریت صحیح رفتارها، در حل این بحران در کنار نظام سلامت ایفای نقش نماید؛ با این حال لازمه موفقیت نهاد خانواده به ویژه با توجه به امکان طولانی‌شدن روند مواجهه با کرونا و ماندگاری توصیه‌های خانه‌محوری، توانمندسازی آن در حوزه‌های روانشناختی و اجتماعی در کنار تقویت مراقبت‌های سلامت محور و حمایت‌های اقتصادی بسیار مهم است.

کرونا و حال و روز اجتماع ما

این مشاوره خانواده گفت: درحال حاضر با توجه به اینکه یکی از راهبردهای اصلی مواجهه با این بیماری واگیردار، کاهش خروج از خانه و رعایت فاصله‌گذاری در کنار بهداشت فردی و اجتماعی بوده که کم و بیش از سوی مردمان اجتماع ما رعایت می‌شود، همچون همه‌ی مواقع که انسان‌ها هر کدام واکنش و برخورد متفاوت و منحصربه‌فرد خود را در مقابل اتفاقات نشان می‌دهند، در مقابل این بحران ناشناخته یعنی ویروس کرونا نیز واکنش افراد متفاوت در اجتماع ایران نیز متفاوت بوده است.

وی ادامه داد: تاکنون عده‌ای با انکار و کوچک شمردن خطر کرونا و ناچیزانگاری بیماری، حجم خطر را برای خود و دیگر افراد جامعه دو چندان کرده‌اند و با وجود هشدارهای فراوان دست فرزند خود را می‌گیرند و به مسافرت و مهمانی‌های شبانه می‌روند و مخفیانه در تالارها و خانه‌های خود جشن ازدواج، تولد یا مراسم ترحیم به پا می‌کنند و در کمال بی توجهی در کوچه‌ها و خیابان پرسه می‌زنند.

نایب دبیر اتحادیه انجمن‌های علمی روان‌شناسی و مشاوره ایران اضافه کرد: عده‌ای دیگر با فاجعه‌سازی بیماری، روز و زمانه خود و خانواده را بیشتر از حد معمول تاریک و سیاه کرده‌اند و حتی در خانه و با رعایت نکات بهداشتی هم آرامش ندارند و با تفکرات فاجعه آمیزانه و ترس و هراس غیرواقعی و غیر طبیعی، روان خود را تباه و نابود می‌سازند و به سلامت روانی خود و خانواده آسیب جدی وارد می‌نمایند.

زارعی خاطرنشان کرد: در واقع این افراد، رخدادها و مسائل را بیش از اندازه بزرگ می‌کنند و همیشه به بدترین شیوه ممکن می اندیشند. همه چیز پیش چشم و ذهنشان، طاقت‌فرسا و وحشتناک می‌نشیند و هر گونه احتمال و رخداد مثبت را نادیده می‌گیرند، زیرا خودشان را متقاعد ساخته‌اند که تنها نتیجه ممکن، فاجعه است! اینکه هیچ درمانی وجود ندارد و همه ما تا هفته‌های آینده رهسپار گورهای تاریخی خواهیم شد، می‌تواند زمینه‌ساز احساس ناامیدی بیشتر ما شود و در نهایت می‌تواند به یک دید بدبینانه‌تر نسبت به زندگی منجر شود.

این مشاوره خانواده تاکید کرد: اما باید به این دسته از افراد گفت که «دیدن حقیقت، هیچگاه قاتل امید نیست»!! چراکه لازم و منطقی است، ترس و هراس بیمارگونه را از خودمان دور کنیم و منطقی‌تر و ملایم‌تر با مسائل برخورد کنیم و روان خودمان را سهل و آسان دچار آسیب نکنیم.

وی افزود: در نهایت ما شاهدیم که دسته‌ای دیگر با واقع‌بینی و درست‌بینی بیماری سعی می‌کنند، بسته به شرایط موقعیت خود و خانواده را کنترل و مهار نمایند و با رعایت بهداشت فردی و عمومی، خود و دیگران را از ویروس در امان نگه دارند و به دور از هرگونه هیاهوی دروغین و غیرمعتبر به روال عادی و طبیعی زندگی خود، تا بهبود وضعیت ادامه دهند.

زارعی گفت: تمام این مسائل در حالی است که اکنون مردم در فضای اطلاعاتی نادرست و غلو شده علی‌الخصوص فضای مجازی با بمباران اطلاعاتی، پیرامون روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری، شایعات نگران کننده از ابتلا به کرونا، ارائه راهکارها و نظرهای غیرکارشناسی در خصوص علائم و روش‌های درمان این بیماری مواجه بوده و هستند و به دلیل چنین مسائلی ترس و اضطراب خود را دو چندان می‌کنند.

نایب دبیر اتحادیه انجمن‌های علمی روان‌شناسی و مشاوره ایران با بیان اینکه به صورت طبیعی بیماری کرونا یا هر بیماری جدیدی به علت ناشناخته‌بودن، ترسی ایجاد می‌کند، ادامه داد: اگرچه اضطراب و واکنش طبیعی به شرایط دشوار است، اما آنچه در اضطراب اهمیت دارد، طولانی‌شدن و فاجعه‌سازی آن است که سیستم ایمنی را ضعیف کرده و احتمال ابتلا به بیماری را در فرد به طریق مختلف بالاتر می‌برد.

وی تاکید کرد: باید بیاموزیم که آماج اضطراب، بسیج‌کردن ساز و کار دفاعی بدن است و به ما هشدار می‌دهد که گوش به زنگ باشیم و خود را از خطر پاس داریم. هنگامی که ارزیابی اولیه در ما حاکی از خطری نزدیک، جدی و واقع‌بینانه است، در چنین وضعیتی باید به دنبال یافتن پاسخ و رویارویی مناسب باشیم، بنابراین در این حالت داشتن اضطراب نه تنها اشکالی ندارد، بلکه در طول فرآیند رویارویی به ما نیرو نیز می‌بخشد، چراکه استرس و اضطراب واکنش طبیعی بدن، نسبت به رویدادهاست که می‌تواند منشاء حرکت و پیشرفت باشد؛ اما اگر این استرس‌ها مدیریت و کنترل نشوند، بسیار مخرب و ویرانگر خواهند بود. به عنوان مثال اگر یک دانش آموز استرس طبیعی امتحان نداشته باشد، تلاش و کوششی هم برای قبولی خود نمی‌کند.

زارعی تصریح کرد: لازم است این نکته را پیش چشم، ذهن و گوش بنشانیم و بدانیم که اگر نگرانی در مورد ابتلا به یک بیماری وجود نداشته باشد ممکن است نکات بهداشتی مربوط به پیشگیری از آن بیماری رعایت نشود، بنابراین تا زمانی که استرس خصوصیات طبیعی خود را داشته باشد و در عملکرد فرد اختلال ایجاد نکند می‌تواند بسیار کارآمد هم باشد، اما این ترس و اضطرابی مخرب است که به احساس تنش و یا علائم جسمانی منجر شود. به واقع، بهتر است در چنین شرایطی به آن قسمتی بپردازیم که تحت کنترلمان است یعنی سرلوحه قراردادن واقع‌اندیشی و درست‌اندیشی با رعایت بهداشت فردی و عمومی و مراقبت جدی و آگاهانه از خود و دیگران.

وی گفت: باید بدانیم ما آدمیان همیشه به سهم و اندازه خودمان، می‌توانیم اوضاع را کنترل و مهار کنیم نه بیشتر و نه کمتر از آن! بی‌گمان اگر ما باورهای درستی در خود ایجاد کنیم و شرایط پیش‌آمده را بپذیریم و نسبت به تغییر سبک زندگی به خصوص در زمینه بهداشت فردی و پیشگیرانه اقدام کنیم، آنگاه می‌بینیم که روبه‌رو شدن با کرونا قابل کنترل‌تر و آسان‌تر خواهد بود.

زارعی اضافه کرد: بی‌تردید پیشگیری از ویروس و حفظ سلامت روانی خودمان، باید به اولویت و ضرورت همیشه ماندگار ما تبدیل شود، اما نباید با ایجاد ترس شدید و غیرواقعی در خود از پیش بازنده شویم و خود را در دامان یک بحران، بدون هیچ تلاشی رها سازیم؛ چراکه چنین تفکری کار ما را بسیار سخت‌تر از سخت می‌کند و نگاه غیرواقع‌بینانه در این زمینه سلامت روانی ما را بیش از پیش دچار مخاطره خواهد کرد.

سهم دولت برای حل بخشی از این چالش‌ها در خانواده

این مشاوره خانواده گفت: بی‌تردید نهاد خانواده با توجه به ظرفیت‌های درونی خود یکی از اساس‌ترین نهادهای مدیریتی برای بحران اپیدمی کرونا در کشور است. بر همین اساس نیاز است دولت و نهادهای عمومی توانمندسازی خانواده در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سلامت‌محور را به شیوه جدی‌تر و کارشناسانه‌تر اجرایی نمایند.

نایب دبیر اتحادیه انجمن‌های علمی روان‌شناسی و مشاوره ایران ادامه داد: اقداماتی ژرف و فراگیری چون تدوین پروتکل مشاوره روان‌شناختی برای خانواده دارای متوفی و افراد مبتلا به کرونا با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی، اختصاص بخشی از برنامه‌های رسانه ملی به ویژه شبکه‌های پر بازدید جهت آموزش به شیوه صحیح مهارت‌های زندگی و تقویت سلامت روان در خانواده، تقویت زیرساخت‌های ارائه خدمات مشاوره تلفنی و مجازی ازسوی سازمان بهزیستی کل کشور و فعال‌سازی سازوکارهای مشاوره هدفمند افراد، برنامه‌ریزی در جهت تولید و پخش ورزش‌ها و بازی‌های خانواده‌محور جهت کاهش فشار روانی، کنترل استرس، ایجاد شادابی و نشاط محیط خانه و تقویت قوای جسمانی اعضای خانوار بسیار سودمند است.

وی ادامه داد: استفاده از ظرفیت شبکه‌های استانی در فرایند آموزش‌های رسمی و غیررسمی و توجه به تفاوت‌های زبانی و قومیتی در فرایند آموزش‌ها برای کودکان و دانش‌آموزان، تدوین پروتکل بازیابی روان‌شناختی خانواده‌ها در دوران پسا بحران، تصویب بخشنامه‌هایی با موضوع اعطای تعطیلات خانوادگی و تسهیلات سفر، تفریح و گردشگری پس از پایان بیماری به منظور بازتوانی روحی خانواده‌ها، تهیه بسته مراقبتی و بهداشتی ازسوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای مادران باردار، سالمندان، معلولان و امکان پایش وضعیت و اخذ آزمایش در منزل با توجه به نگرانی‌ها از حضور ایشان در مراکز بهداشتی و درمانی و اولویت بیشتری به نسبت قبل‌دادن در پرداخت کمک‌های خاص معیشتی به گروه‌های خاص چون زنان سرپرست خانوار، خانواده‌های دارای فرد معلول یا بیماری مزمن، زنان باردار، خانواده دارای مشاغل فصلی و روزمزد فاقد پوشش بیمه‌ای، سالمندان فاقد درآمد پایدار و همچنین اختصاص بسته‌های حمایتی خاص به این اقشار و پیگیری مستمر و هدفمند آن تا طبیعی‌شدن شرایط اجتماع می‌تواند بسیار سودمند و کارا باشد.

وی در پایان گفت‌وگو از دولت و مردم خواست تا در این روزهای رو به گذار، بـیشتر از پـیش حواسشان به آدمیان و علی‌الخصوص افراد کم‌توان و آسیب‌پذیر سرزمینمان باشد.

منبع: ایسنا

70