ماهی در مقابل گوشت قرمز؟/ نبود امگا-۳ و بحران‌های سلامتی در ایران
کمبود مصرف مواد غذایی دریایی در ایرانی‌ها می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای سلامتی شهروندان داشته باشد.
صحبت‌های رئیس جمهور درباره جایگزینی عادت مصرف گوشت قرمز و مرغ با آبزیان با انتقادات فراوانی روبرو شد، در حالی که به نظر می‌رسد سرانه مصرف ماهی در ایران بسیار پایین است و این می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای شهروندان داشته باشد.
روحانی در مراسم افتتاح ۱۵۰ طرح شیلات گفته بود: «به نظر من، بخش پرورش ماهی و میگو بخش مهمی است و برای اینکه بتوانیم غذا و پروتئین مورد نیاز مردم را تامین کنیم باید بیشتر به سمت آبزیان حرکت کنیم. اگر ما بتوانیم به قیمت مناسب و به اندازه مناسب آبزیان را در اختیار مردم قرار دهیم مسلما اگر عادت مصرف مردم از گوشت قرمز یا گوشت مرغ به سمت آبزیان حرکت کند این تحول بزرگی است شرطش این است که هم بتوانیم به اندازه کافی اینها را وارد بازار کنیم و هم به قیمت مناسب در اختیار مردم قرار دهیم تا مردم هم توان استفاده داشته باشند.»
این صحبت‌ها با موجی از انتقادات‌ها روبرو شد و برخی با انتشار تصاویری از قیمت انواع ماهی‌ها در بازار گفتند که تغییر عادت غذایی به مصرف بیشتر آبزیان شدنی نیست.
اما جدا از بحث‌های اقتصادی، کمبود مصرف ماهی در ایران یک واقعیت است که می‌تواند پیامدهای زیاد و مختلفی در سلامت شهروندان داشته باشد؛ در سال ۱۳۹۷ وزارت کشاورزی اعلام کرده بود که سرانه مصرف ماهی در ایران در یک سال ۱۱ کیلو و ۲۰۰ گرم است، در حالی که سرانه مصرف سالانه ماهی در جهان ۲۱ کیلوگرم است که این میزان در کشورهای توسعه یافته بین ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم در ژاپن به بیش از ۷۰ کیلوگرم در سال می‌رسد.
فریبا کوهدانی، استاد دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این رابطه به می‌گوید: «متاسفانه میانگین مصرف ماهی در کشور ما خیلی پایین است، خیلی از افراد در کشور ما حتی در یک ماه یک بار هم ماهی مصرف نمی‌کنند و تعداد افراد کمی هستند که دو بار در هفته ماهی استفاده می‌کنند، به نظر من در جامعه حتما باید روی این موضوع کار بشود و باید این ماده غذایی خوب و مفید را به هموطنانمان بیشتر معرفی کنیم.»
فواید فراموش شده ماهی برای سلامت افراد
به گفته کارشناسان، تعادل در دریافت منابع اسیدهای چرب امگا ۶ و امگا ۳ برای سلامت حائز اهمیت است، امگا-۶ اسید چربی است که با مصرف روغن‌های مایع در رژیم غذایی وارد بدن می‌شود، برای ایجاد تعادل با آن مصرف ماهی به عنوان یکی از منابع غذایی اصلی امگا-۳ نقش اساسی دارد.
کوهدانی در این رابطه توضیح می‌دهد: «آبزیان، به ویژه ماهی‌ها که در عادات غذایی ما وجود دارد، یکی از منابع اصلی تامین اسید چرب امگا-۳ هستند و این اسید چرب می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر سلامت قلب و عروق داشته باشد. همچنین شرایط التهابی بدن را کاهش بدهد. حتی در مادران باردار و شیرده با مصرف ماهی، تکامل مغزی جنین و شیرخوار به شکل خیلی بهتری انجام می‌شود.»
حتی در شرایط پاندمی و شیوع کروناویروس، این موضوع اهمیت بیشتری هم دارد، مطالعه ای که توسط محققان مرکز پزشکی Cedars-Sinai در لس آنجلس انجام شده نشان می‌دهد که احتمال مرگ ناشی از کووید-۱۹ در افرادی که سطوح امگا-۳ بالاتری دارند، کمتر است.
کوهدانی می‌گوید: «اصولا مصرف ماهی‌ها، می‌تواند یک رویکرد بسیار مناسب به ویژه در این شرایط همه گیری کرونا باشد، خطر این بیماری در افراد دارای کمبود امگا-۳ بیشتر است و مشکلاتی مثل خطر تشکیل لخته خون در این افراد بیشتر مشاهده می‌شود. در نتیجه این که در رژیم غذایی به منابع غذایی دریایی توجه بیشتری شود، یک آموزش بسیار خوب و صحیحی برای جامعه است.»
از سوی دیگر ماهی‌ها می‌توانند بخشی از پروتئین لازم بدن را هم تامین کنند و جایگزین گوشت قرمزی شوند که مصرف مقادیر زیاد آن پیامدهای خطرناکی برای سلامت دارد.
چراکه چربی گوشت قرمز، اشباع شده است و برای بدن بسیار نامناسب است. این چربی‌ها می‌توانند در رگ‌ها رسوب کنند، باعث تنگی عروق بشوند و خطر مشکلات بیماری قلبی در نتیجه این اتفاق افزایش می یابد.
استاد دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، تاکید می کند: «علاوه بر این که از ماهی‌ها برای تامین اسید چرب امگا-۳ استفاده می شود، آن‌ها یک منبع خوب پروتئین هم هستند و می‌توانند جایگزین بسیار مناسبی برای گوشت باشند، که نه تنها فواید مربوط به گوشت را در تامین پروتئین مورد نیاز بدن را دارد، بلکه به دلیل مقادیر کمتر سدیم اثرات مثبت آن روی سلامت بیشتر است. بنا بر دلایل اشاره شده ما متخصصان تغذیه توصیه می‌کنیم که افراد دو بار در هفته ماهی مصرف کنند .»
ماهی‌ها به تنهایی نمی‌توانند جایگزین گوشت قرمز شوند
او افزود: «مصرف گوشت قرمز به عنوان تنها تامین کننده گروه گوشت در برنامه غذایی برای سلامت مفید نیست. در مناطقی که گوشت قرمز زیاد مصرف می‌شود مشکلات قلبی و سرطانی بیشتر است و استفاده از سایر جایگزین های این گروه مثل ماهی، تخم مرغ و حبوبات می‌تواند در کنار ایجاد تنوع غذایی به سلامت ما کمک کند و حتی به اقتصاد خانواده هم کمک کند، البته الان قیمت ماهی هم پایین نیست.»
با این وجود به نظر می‌رسد مصرف بیش از حد ماهی‌ها هم پیامدهای خطرناکی برای افراد داشته باشد، مطالعه‌ای که که چندی پیش روی ۲۶۱۸۴ زن باردار صورت گرفت و گزارش نهایی آن در بخش کودکان نشریه پزشکی آمریکا (جاما) به چاپ رسید، نشان داد که مداومت بسیار در مصرف ماهی در دوران بارداری آثار سوئی بر سلامت آینده کودک دارد.
کوهدانی در این رابطه توضیح می‌دهد: «در کنار همه ویژگی‌های مثبت، مشکل عمده‌ای که در مصرف غذاهایی دریایی می‌تواند متوجه سلامت ما باشد، دریافت فلزات سنگین است. در این منبع غذایی فلزاتی مثل سرب و جیوه وجود دارند که ممکن است مشکلاتی برای سلامتی به وجود بیاورند. البته مصرف هفته‌ای دو بار ماهی مشکلی به وجود نمی‌آورد. بنابر این لازم است در مصرف همه مواد غذایی از جمله ماهی‌ها تعادل داشته باشیم.»
همچنین نوع تهیه ماهی‌ها هم در تاثیرات آن در سلامتی نقش دارد، استاد دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این رابطه می‌گوید: «ما ماهی را معمولا سرخ می‌کنیم که این هم برای سلامت خوب نیست و ممکن است همراه این ماده بسیار خوب و مفید مواد غذایی مضری هم وارد بدنمان کند. به همین دلیل باید در مصرف ماهی از شیوه‌های دیگر آشپزی هم استفاده کنیم.»
70
