در محیط کار «چگونه» باید رقابت کنیم؟

بعضی شرکت‌‌‌ها برای برانگیختن تلاش فردی کارکنان، یک فضای سختگیرانه ایجاد می‌‌‌کنند و عملکرد آنها را در مقایسه با یکدیگر می‌‌‌سنجند. به عبارت دیگر، فرهنگ رقابتی را انتخاب می‌‌‌کنند.

بعضی دیگر، فرهنگ مشارکت را ترجیح می‌‌‌دهند؛ فضایی که در آن همکارها به جای رقابت تنگاتنگ، با یکدیگر همکاری و تشریک مساعی دارند و برخی دیگر، برای هر تیم، استراتژی متفاوتی را پیش می‌‌‌برند. مثلا فضای رقابتی در تیم فروش و فضای همکاری در تیم تولید.

طبق تحقیقات، فضای رقابتی می‌‌‌تواند باعث خلاقیت و نوآوری شود. با وجود این‌، پیش از ایجاد چنین فضایی باید نکاتی را در نظر داشته باشید، چرا که رقابت اگر ناسالم باشد به مرور به عملکرد کارکنان آسیب می‌‌‌زند و حتی ممکن است باعث افزایش بی‌‌‌انگیزگی شود. اما سوال اینجاست که رقابت سالم در محیط کار به چه شکل است؟

 رقابت دوستانه

رقابت در محیط کار اگر سالم باشد انگیزه کارکنان برای بهتر شدن و خروج از منطقه امنشان را افزایش می‌دهد و همزمان، به تیم‌‌‌ها کمک می‌‌‌کند که به اهداف تجاری خود دست یابند. با این حال، ممکن است گاهی رقابت‌‌‌ها از کنترل خارج ‌‌‌شوند و آشفتگی و درگیری ایجاد کنند. بنابراین، صاحبان و مدیران کسب‌‌‌وکارهای کوچک باید فرهنگی ایجاد کنند که در آن، میان کار تیمی و رقابت، بالانس برقرار باشد.

در ادامه، اثرات مثبت و منفی رقابت در محیط کار را بررسی می‌‌‌کنیم و نکاتی ارائه می‌‌‌دهیم تا از پیشرفت اعضای تیم در یک فضای حمایتی و مشارکتی، اطمینان حاصل کنید.

 تاثیرات رقابت بر محیط کار

رقابت در محیط کار بسیار رایج است، چه با تشویق مدیران و چه بدون آن. ممکن است بخواهید فضای سازمان خود را رقابتی کنید تا از مزایای رقابت دوستانه بهره‌‌‌مند شوید. یا شاید قصد دارید رقابت‌‌‌های فعلی را مدیریت کنید. در هر صورت، باید با جنبه‌‌‌های مثبت و منفی یک فرهنگ رقابتی آشنا شوید.

یک محیط کار رقابتی می‌‌‌تواند چنین مزایایی داشته باشد:

۱- رقابت در محیط کار کمک می‌‌‌کند افراد از منطقه امن خود خارج شوند و بیشتر تلاش کنند.

۲-رقابت در محیط کار می‌‌‌تواند احساس مسوولیت کارکنان را افزایش دهد. وقتی مدیران در یک بستر رقابتی گسترده، عملکرد کارکنان را می‌‌‌سنجند، آنها مسوولیت عملکرد خود را می‌‌‌پذیرند، برای اتمام موفقیت‌آمیز پروژه‌‌‌ها احساس مسوولیت بیشتری می‌‌‌کنند و مشتاقند برای به دست آوردن نتایج مطلوب از جان و دل مایه بگذارند.

۳- بسیاری از کارکنان از رقابت در محیط کار لذت می‌‌‌برند. خیلی از افراد ذاتا رقابتی هستند. آنها هیجان رقابت و حس افتخار برنده شدن را دوست دارند.

۴- رقابت در محیط کار باعث نوآوری می‌‌‌شود. وقتی می‌‌‌خواهید از دیگران متمایز شوید، گاهی باید برای کسب نتایج از روش‌‌‌های همیشگی دست بردارید و چیز جدیدی را امتحان کنید. در یک فضای رقابتی، کارکنان انگیزه دارند خارج از چارچوب‌‌‌های همیشگی فکر کنند و این منجر به نوآوری و خلق راه حل‌‌‌های جدیدی می‌‌‌شود که ممکن است به ذهن رقیبان نرسیده باشند.

۵- رقابت در محیط کار می‌‌‌تواند پیوند تیمی را تقویت کند. رقابت می‌‌‌تواند به شکل یک تمرین تیم‌‌‌سازی عمل کند و کارکنان را تشویق به همکاری برای رسیدن به یک هدف مشترک ‌‌‌کند؛ به جای اینکه هر کدام جدا جدا کار کنند. وقتی کارکنان با همتایان خود زمان می‌‌‌گذرانند، این می‌‌‌تواند ارتباطشان را تقویت کند و به تعامل موثرتر منجر شود.

۶- رقابت سالم باعث پویاتر شدن کارکنان می‌‌‌شود. طبق تحقیقات، رقابت سالم می‌‌‌تواند فعالیت روانی و فیزیولوژیک شما را افزایش دهد و ذهن و بدنتان را برای تلاش بیشتر، آماده کند.

با وجود این‌، رقابت گاهی می‌‌‌تواند یک فضای تلخ ایجاد کند که در آن کارکنان به همدیگر به چشم دشمن نگاه می‌‌‌کنند. برخی از معایب رقابت در محیط کار از این قرارند:

۱- رقابت ممکن است استرس‌‌‌زا باشد. در مقابل همکارها قرار گرفتن برای بعضی از آدم‌‌‌ها استرس‌‌‌زاست. محیط رقابتی برای آن دسته از افرادی که در یک محیط بدون استرس رشد می‌‌‌کنند، مناسب نیست. واکنش آنها نوآوری و خلاقیت نیست بلکه احساس استرس و تهدید شدن است.

۲- رقابت در محیط کار می‌‌‌تواند به کار تیمی آسیب بزند. رقابت اگر مدیریت نشود می‌‌‌تواند از حالت دوستانه خارج شده و کاری کند که کارکنان تمایلی به ارائه بازخورد و ایده‌‌‌ها نداشته باشند.

وقتی دوست و رقیب، تبدیل به دشمن می‌‌‌شود، همکاری سخت می‌‌‌شود.

۳- رقابت می‌‌‌تواند فضای منفی و خصمانه ایجاد کند. کارکنان وقتی از سوی همکاران خود، احساس خطر می‌‌‌کنند ممکن است برای حفظ جایگاه خود دست به اقدامات غیراخلاقی و بی‌‌‌رحمانه بزنند. جو تفرقه‌‌‌انگیز می‌‌‌تواند سلامت روان کارکنان را تحت تاثیر قرار دهد و نرخ گردش را افزایش دهد.

۴- رقابت می‌‌‌تواند باعث تضعیف روحیه شود. تیمی که دچار چالش‌‌‌های ارتباطی است زیر بار رقابت شدید از رمق می‌‌‌افتد و این به کاهش روحیه کارکنان می‌‌‌انجامد.

فضای خصمانه همچنین می‌‌‌تواند منجر به آزار و اذیت شود. در صورت تجربه هر گونه آزار و اذیت کلامی، روانی یا دیجیتال، بهتر است به منابع انسانی رجوع و موضوع را گزارش کنید.

 چطور رقابت‌‌‌های دوستانه ایجاد کنیم؟

حالا سوال اینجاست که چطور می‌‌‌توانیم جنبه‌‌‌های انگیزشی و نوآورانه رقابت را حفظ کنیم، بدون آنکه وجه تاریک آن، یعنی استرس و خصومت را تجربه کنیم؟ این نیازمند ایجاد یک بالانس ظریف است، با در نظر گرفتن شخصیت کارکنان و رویکرد مثبت از سوی مدیریت سازمان.

روش‌‌‌هایی برای تشویق کارکنان به رقابت یا مدیریت رقابت‌‌‌های فعلی:

۱- کارکنان را به هدف‌‌‌گذاری تشویق کنید

کسب‌‌‌وکارها برای تشویق کارکنان و کمک به موفقیت آنها، به چیزی فراتر از پول نیاز دارند. «گل ریمون»، بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت «سنتریکال» که تخصصش، بهبود عملکرد تیمی است می‌‌‌گوید: «طبق تحقیقات، کارکنان کمتر از عوامل بیرونی (مثل رقابت و پاداش‌‌‌های نقدی) انگیزه می‌‌‌گیرند و بیشتر با عوامل درونی انگیزه می‌‌‌گیرند. به‌‌‌علاوه، عوامل بیرونی ممکن است باعث افزایش ناگهانی عملکرد شوند اما عوامل درونی، باعث ایجاد تغییرات رفتاری بلندمدت می‌‌‌شوند.»

به منظور ترویج رقابت سالم، او پیشنهاد می‌‌‌کند کارکنان را تشویق به هدف‌‌‌گذاری شغلی کنید و از آنها بخواهید عملکرد خود را با یک سطح مطلوب یا فرد هم‌‌‌سطح با خود مقایسه کنند. این شبیه همان روشی است که ابزارهای ردگیری فیتنس استفاده می‌‌‌کنند تا افراد را به تحرک بیشتر تشویق کنند.

ریمون می‌‌‌گوید: «اگر قدم‌‌‌هایت را بشماری، بیشتر راه خواهی رفت. پس اگر درباره عملکرد شغلی‌‌‌ات، بازخورد آنی دریافت کنی، عملکردت نیز بهتر خواهد شد.»

نکته: رقابت میان کارکنان را به شکل دوستانه حفظ کنید. فراموش نکنید که یک سیستم حمایتی قدرتمند در محیط کار، مثل دوستی‌‌‌ها باعث افزایش «نرخ حفظ کارکنان» می‌‌‌شود.

۲- به اعضای تیم کمک کنید وجه اشتراک پیدا کنند

حتی اگر مدیران به صورت فعال در حال ترویج محیط رقابتی نباشند، رقابت می‌‌‌تواند باعث ایجاد احساسات منفی و فضای سمی شود. «ماری الن اسلیتر»، کارشناس حوزه شغلی به مدیران توصیه می‌‌‌کند برای خنثی‌سازی تنش‌‌‌های رقابت، با یکدیگر وجه اشتراک پیدا کنند، مثل ورزش یا سرگرمی‌‌‌ها یا شرکت در رویدادها پس از ساعات کار.

او به کارکنانی که حس می‌‌‌کنند در یک محیط خصمانه گیر افتاده‌‌‌اند می‌‌‌گوید سریع‌‌‌تر تغییر ایجاد کنند: «اگر نمی‌‌‌توانید تنش را تحت کنترل بگیرید، سعی کنید از فرد متخاصم دوری کنید. گزینه‌‌‌هایتان را بررسی کنید. از تغییر میز کار گرفته تا تغییر محل کار. و فراموش نکنید که خوب زندگی کردن و خوب کار کردن، بهترین انتقام است.»

۳- رقابت را بازی‌‌‌سازی کنید

کارکنان باانگیزه، یکی از دارایی‌‌‌های حیاتی هر کسب‌‌‌وکاری هستند. چالش‌‌‌های لذت‌‌‌بخش می‌‌‌توانند انگیزه‌‌‌ها را افزایش دهند و راهی عالی برای الهام‌‌‌بخشی و جلب مشارکت کارکنان باشند.

بازی‌‌‌سازی به معنای اضافه کردن عناصر بازی‌‌‌ها به فعالیت‌‌‌های دیگر از جمله مطالعه و کار است. بازی‌‌‌سازی می‌‌‌تواند رقابت در محل کار را جذاب و سرگرم‌‌‌کننده کند، بدون آنکه کارکنان را مقابل هم قرار دهد. مثلا می‌‌‌توانید مشارکت کارکنان را شبیه به بازی کنید، به این شکل که کارکنان را به یک چالش دعوت کنید و از آنها بخواهید اهداف شخصی خود را محقق کنند و از عملکرد قبلی خود بالاتر بروند. این شیوه رقابت به آنها انگیزه می‌‌‌دهد که بدون اینکه علنا رقابت کنند، قدم بردارند.

نکات تکمیلی برای حفظ رقابت دوستانه در محیط کار:

۱- به کارکنان ممتاز خود پاداش‌‌‌های غیرپولی بدهید. ممکن است سیستم پاداش پولی‌‌‌ای در سازمانتان داشته باشید اما هر وقت توانستید، با مزایای دیگری از افراد ممتاز قدردانی کنید؛ مزایایی که دشمنی و تنازع ایجاد نکنند. اگر کارکنان بر اساس ممتاز بودن پاداش بگیرند، انگیزه بیشتری برای بهبود عملکرد خود پیدا می‌‌‌کنند و لازم نیست پاداش، فقط به صورت پولی باشد.

۲- اهداف را گسترش دهید. اهدافی برای آنها ایجاد کنید که عملکرد قبلی آنها را به چالش بکشد. وقتی خط و مرز عملکرد را هر بار بالاتر می‌‌‌برید، کارکنان ممتاز، درجا نمی‌‌‌زنند و هر بار، اهداف جدیدی برای تحقق دارند.

۳- بازخورد صادقانه دهید. کارکنان به صداقت شما درباره عملکردشان نیاز دارند. انتقاد موثر و سازنده کمک می‌‌‌کند نقاط تمرکز اصلی خود را شناسایی کنند. اما اگر عملکرد یکی از نیروها بد است، از ارائه بازخورد بیش از حد مثبت بپرهیزید چون می‌‌‌تواند منجر به سوء عملکرد تیم شود.

۴- ایده‌‌‌ها را در محوریت قرار دهید. به جای ایجاد رقابت از طریق قرار دادن مهارت‌‌‌ها در مقابل یکدیگر، روی ایده‌‌‌ها تمرکز کنید. یک جلسه بارش فکری تشکیل دهید و کاری کنید که ایده‌‌‌پردازی تبدیل به رقابت دوستانه شود. به این ترتیب، مهارت‌‌‌های کاری هیچ‌‌‌کس مستقیما مورد مقایسه قرار نمی‌‌‌گیرد و هیچ‌‌‌کس حس نمی‌‌‌کند از همکارهایش عقب است. به‌‌‌علاوه، اندوخته عظیمی از ایده‌‌‌های نوآورانه خواهید داشت که می‌‌‌تواند کسب‌‌‌وکارتان را بهبود دهد.

۵-و در پایان، درگیری سالم را ترویج کنید و بیاموزید. در محیط کار، همه بالغند و می‌‌‌توانند رقابت، اختلاف‌نظر و حتی درگیری را مدیریت کنند. اما رقابت باید محترمانه و دوستانه باقی بماند چون می‌‌‌تواند بر کل شرکت و عملیات‌‌‌ تاثیر بگذارد.

کارکنان را تشویق کنید که بدون تنازع، یکدیگر را به چالش بکشند و موفقیت طرف مقابل را تبریک بگویند. کانال‌‌‌های ارتباطی را باز بگذارید تا از فضای شرکت باخبر باشید و اگر رقابت‌‌‌ها بیش از حد شدید شدند، ورود کنید. هدف، تشویق و ترویج انگیزه‌‌‌ها و پیشرفت حرفه‌‌‌ای هر یک از اعضای تیم است.