معرفی و آشنایی با گیاه “استویا”

آشنایی با گیاه استویا

شکر برگ (Stevia) یک گیاه چند سالهٔ علفی است و پیدایش طبیعی آن بین 22 تا 24 درجه جنوبی و 53 تا 56 درجه غربی در پاراگوئه و برزیل است. این گیاه به طور طبیعی در آمامبای هیگلندو نزدیک منشأ رودخانه ماندی (یک منطقه باریک بین برزیل و پاراگوئه) رشد می کند. رشد گیاه به دمای متوسط بین 15 تا 38 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 80٪ نیاز دارد. جنس استویا شامل 150-200 گونهٔ علفی، درختچه ای و نیمه درختچهای است. شکر برگ یکی از متمایزترین جنسها در قبیلهEupatorieae و تیره Asteraceae است. این گیاه برای اولین بار در دههٔ 1800 میلادی به اروپا آورده شد ولی چندان مورد استفاده قرار نگرفت تا اینکه در انگلستان طی جیره بندی شکر در جنگ جهانی دوم، تحت کشت قرار گرفت.استویا

امروزه از استویا در بسیاری از کشورها به عنوان شیرین کننده استفاده می شود استویا (stevia) یک گیاه بومی آمریکای جنوبی است که امروزه در کشورهای مختلف اروپایی کشت و مصرف می شود. خوشبختانه کشت این گیاه چند سالی است که در زمین های شهرهای شمالی ایران نیز شروع شده است. استویا یک گیاه با قدرت شیرین کنندگی بسیار قوی می باشد که می تواند یک جایگزین مناسب برای قندهای تصفیه شده باشد. این گیاه همیار لاغری است، فشار خون را کاهش می دهد، با دیابت و قند خون بالا مقابله می کند.

کاشت استویا

استویا
مشخصات فنی گیاه استویا
استویا (Stevia Rebaudiana Bertoni) گیاهی بوته ای از تیره Asteraceae است که ارتفاع آن به یک متر نیز می رسد. استویا ،گیاهی علفی و حساس به سرما ست. گیاه دارای برگهای کوچک است که به صورت متناوب روی ساقه قرار گرفته اند. بهترین دمای رشد این گیاه 30-15 درجه سانتیگراد است. با کوتاه شدن روز و سرد شدن هوا شرایط گلدهی فراهم می شود. گلها کوچک، سفید و در قسمت میانی بنفش کمرنگ اند که به صورت خوشه ای روی ساقه ظاهر می شوند. این گیاه خود ناسازگار است و گرده افشانی گلها توسط باد و حشرات انجام می گیرد. گرده گلهای آن می تواند بسیار آلرژی زا باشد. دانه آن یک فندقه کوچک سبک و کرکدار است که توسط باد جا به جا می شود. ازدیاد گیاه در طبیعت عمدتآ از طریق بذر صورت می گیرد.

استویا یک گیاه روز کوتاه است و معمولآمانند یک زراعت یک ساله کشت می شود. بذر گیاه در شرایط گلخانه ای کشت و نشا ها پس از 6 تا 7 هفته، به مزرعه انتقال داده می شوند. ارتفاع آن در شرایط مطلوب رشد به 100 سانتی متر می رسد. زمان گلدهی بستگی به رقم پس از 104-54 روز از تاریخ کشت است. در موطن اصلی استویا دمای روز و شب بین 43-21 درجه سانتی گراد و بارندگی تا 1375 میلی متر در سال است.گیاه در پایان فصل، پیش از به گل رفتن، یکجا برداشت می شود.
بذر استویا به دلیل عدم تلقیح در صد پوکی زیاد دارد. اما بذر مرغوب استویا جوانه زنی خوبی دارد. هزینه تولید گیاه از بذر ارزان تر از خریداری نشای آن است . علاوه بر این، نشای گیاه استویا حمل و نقل را به خوبی تحمل نمی کند از این رو توصیه می شود تولید گیاهان در محل پیش بینی و از کشت بذر آغاز شود. زمان لازم برای تولید نشا از بذر در 8-7 هفته است و کشت گیاهچه ها در شرایط مزرعه در ماه اردیبهشت - خرداد انجام می شود.تولید قند در طول روز باید در تابستان انجام و معمولا برداشت در ماه مهر اجرا می شود. در کشت گلخانه ای می توان دوره رشد را با افزایش طول روز طولانی تر کرد.

ترکیبات

برگ های این گیاه یک نوع رزین آروماتیک تولید می کنند که مقوی دستگاه گوارشی انسان است. به طور کلی این گیاه دارای 12/0 تا 16/0 درصد روغن های ضروری است که حدود 43/0 درصد آن درگل آذین تجمع می یابد. شیرینی در استویا مربوط به حضور دی ترپن گلیکوزاید انت کائورن است که در آب محلول بوده و 300 بار شیرین تر از شکر معمولی (سوکروز) هستند. گلیکوزایدها ترکیباتی ارگانیک هستند که از یک بخش گلیکونی (شیرین) و یک بخش غیر گلیکونی تشکیل شده اند. گلیکول ممکن است از رامنوز، فروکتوز، گلوکز، زایلوز، آرابینوز و غیره تشکیل شده باشد. قسمتهای غیر گلیکونی نیز ممکن است شامل استرول تانین، کاروتنوئید و غیره باشد. برگهای استویا دارای تجمع مخلوطی از حداقل 8 گلیکوزاید مختلف است که از استویول تتراسایکلیک دی ترپن مشتق شده اند. استویوزاید به عنوان فراوانترین ترکیب شیرینکننده، 5 تا 10 درصد وزن برگ خشک را شامل می شود. ریبودیوزاید A (2 تا 4 درصد برگ خشک)، ریبودیوزاید B، C (1 تا 2 درصد)، ریبودیوزاید D و E (4/0تا 7/0 درصد برگ خشک) و همچنین دالکوزاید A و استویولبیوزاید نیز در این گیاه وجود دارند. قدرت شیرینکنندگی آن ها به ترتیب در مقایسه با شکر، 250 تا 300، 350 تا 450، 300 تا 350، 50 تا 120، 200 تا 300، 250 تا 300، 50 تا 120 و 100 تا 125 برابر است. استویا همچنین دارای پروتئین، فیبر، کربوهیدرات، فسفر، آهن، کلسیم، پتاسیم، سدیم، منیزیم، روی، ویتامین A و C است.

این ترکیبات شیرین از میان فرایندهای گوارشی بدون تجزیه شیمیایی عبور می کند و به همین دلیل برای کسانی که نیاز به کنترل قند خون دارند مفید است. تحقیقات روی بیوسنتز، سمیت زدایی، متابولیسم و مفهوم تغذیه ای استویا این نتیجه را در پی داشت که اکثر آزمایش های سمیت انجام شده روی استویوزاید منفی است و استفاده از استویوزاید تصفیه شده به عنوان یک افزودنی غذایی برتر از دیدگاه سلامتی عمومی رایج شد. در نتیجه استویا و استویوزاید را می توان به عنوان یک شیرین کننده سالم استفاده کرد
چگونگی کاشت بذر گیاه استویا
1.بذر گیاه استویا را شش هفته قبل از آخرین سرما در خانه بکارید یا در صورتی که منطقه شما سرد نیست می توانید در هر زمان بذر را بکارید.
2.برای هر بذر استویا یک گلدان 8 سانتی متری تهیه کنید و آن را با یک خاک شل پر کنید، می توانید گلدان را با قسمت های مساوی پیت ماس و پرلیت پر کنید و آن ها را با هم مخلوط نمایید. گلدان باید دارای سوراخ زهکشی باشد. قبل از کاشت بذر، خاک را مرطوب کنید و اجازه دهید آب اضافی از گلدان خارج شود.
3.بذر گیاه استویا را در سطح خاک قرار داده و آن را روی خاک کمی فشار دهید به صورتی که به خاک بچسبد، سپس لایه بسیار نازکی پرلیت روی بذر بریزید به گونه ای که در اثر جریان هوا جای بذر عوض نشود ولی باز هم در معرض نور قرار داشته باشد. بعد از کاشت با استفاده از آبپاش سطح خاک را مرطوب نمایید.
4. گلدان را در یک پنجره جنوبی قرار دهید و دما را بین 20 تا 21 درجه سانتی گراد تنظیم کنید. گلدان را با یک پلاستیک روشن و تمیز بپوشانید تا رطوبت خاک حفظ شود.
5.برای اطمینان دو بار در روز خاک را مرطوب کنید و هرگز اجازه ندهید خاک خشک شود. به اندازه ای آب اضافه کنید که یک سانتی متر از قسمت بالایی خاک مرطوب شود و از خیس کردن خاک اجتناب نمایید. از آبپاش برای آب دادن استفاده نمایید تا جای بذر در خاک تغییر نکند.
6.جوانه زنی بذر استویا معمولا 10 تا 15 روز بعد از کاشت می باشد. قبل از کاشت نهال ها در زمین 2 ماه صبر کنید و آن ها را بعد از این که خطر سرما به طور کامل رفع شد در زمین بکارید. در مناطق گرم که زمستان های سردی ندارند می توان نهال ها را در اواخر پاییز در زمین کاشت.
7.یک مکان آفتابی یا دارای سایه جزیی را برای کاشت نهال استویا انتخاب کنید. یک خاک دارای زهکشی خوب و غنی از مواد ارگانیک برای کاشت گیاه استویا فراهم نمایید. فاصله بین نهال های استویا را 30 تا 60 سانتی متر در نظر بگیرید

منبع: نمناک

1980