عوارض کشنده بی خوابی را جدی بگیرید

این روزها وقتی پای صحبت مردم می‌نشینید ، خیلی‌ها از خواب خود راضی نیستند و اکثرا هم علت آن را نمی‌دانند و از عوارض آن بی خبرند. این در حالی است که یک خواب مناسب می‌تواند روز بسیار بهتری را برای افراد با هر شغلی به ارمغان بیاورد و یک خواب نامناسب می تواند عوارض خطرناکی را برای سلامتی فرد در پی داشته باشد. شاید برایتان عجیب باشد، ولی باید بدانید کم خوابی و بی خوابی به هر دلیلی که باشد، به طرز فوق العاده ای به سلامتی، فعالیت و ایمنی شما آسیب می رساند. این روزها عوارض کم خوابی یکی از مشکلات عمده در جوامع انسانی است.

دکتر محمدرضا شالبافان، روانپزشک در این باره می گوید:

خواب یکی از مهم‌ترین فرآیندهای بدن برای تنظیم عملکرد و تجدید انرژی است که بر اساس آخرین یافته‌ها، در همه موجودات زنده وجود دارد. در این فرآیند بسیار مهم، بدن به کمترین میزان انرژی مورد نیاز خود می‌رسد و سلول‌ها از جمله سلول‌های مغزی ضمن استراحت، فرصت کافی پیدا می‌کنند تا برای فعالیت‌های روزانه، خود را آماده کنند. اما اگر این فرآیند به خوبی انجام نشود، می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد و همین مساله بی‌خوابی را به عنوان یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین مشکلات روانپزشکی مطرح می‌کند.

«بی‌خوابی» چیست؟

وقتی فرد برای مدت قابل توجهی، نتواند طوری بخوابد که از خواب خود احساس رضایت داشته باشد و موجب ناراحتی و خستگی روزانه‌اش شود مبتلا به بی‌خوابی است. بی خوابی در هر دو جنس و سنین و طبقات اجتماعی مختلف دیده می‌شود و می‌تواند عمیقا بر احساس فرد از خوشبختی تاثیر منفی بگذارد.

خواب طبیعی چند ساعت است؟

خواب طبیعی افراد مختلف بر اساس عملکرد مغز و سازوکارهایی که بدنشان با آنها تطابق پیدا کرده است می‌تواند کاملا متفاوت باشد. به طور میانگین میزان خواب طبیعی اکثر افراد جامعه بین ۶ تا ۹ ساعت در ۲۴ ساعت شبانه روز است.

بعضی از افراد کمتر و بعضی بیشتر از این میزان می‌خوابند، اما نکته بسیار مهم این است که افرادی که سال‌هاست بدون هیچ مشکلی کمتر از این میزان می‌خوابند و از خواب خود راضی هستند و در طول روز هم احساس خستگی و خواب آلودگی نمی‌کنند دچار مشکل نمی‌شوند. در واقع مغز و بدن بعضی افراد به گونه‌ای است که نیاز به خواب کمتری نسبت به دیگران دارد و این به معنای بیمار بودن نیست.

عوامل بی‌خوابی کدامند؟

مهم‌ترین و شایع‌ترین عوامل بی‌خوابی مشکلات روانپزشکی هستند. بسیاری از مشکلات روانپزشکی از جمله افسردگی و اضطراب می‌توانند منجر به مشکلات خواب شوند.

یکی دیگر از مشکلات شایعی که می‌تواند منجر به اختلال خواب شود مشکلات تنفسی است. بسیاری از افراد در طول خواب دچار وقفه‌های تنفسی موقتی (آپنه خواب) می‌شوند که می‌تواند خود را با خر و پف‌های شدید یا احساس خفگی نشان دهد. این مشکل بویژه در مردان چاقکه گردن‌های کلفت و کوتاه دارند، افراد سیگاری یا افراد دچار مشکلات تیروئید شایع‌تر است.مبتلایان به این اختلالات به طور معمول نه‌تنها در به خواب رفتن، به خاطر اشتغال ذهنی با افکار آزاردهنده مشکل دارند، بلکه در طول شب نیز خواب سطحی دارند، مداوم از خواب می‌پرند و گاهی خواب‌های آزاردهنده می‌بینند. مشکلات متعدد دیگری نیز می‌تواند منجر به اختلال خواب شوند، اما افرادی هم هستند که بدون مشکل مهم روانی یا جسمی مدت‌هاست از بی‌خوابی رنج می‌برند.

عوارض بی خوابی

آیت‌الله سید‌حسن ضیایی ، محقق طب اسلامی درباره عوارض ناشی از بی خوابی می گوید:

بی‌خوابی مزمن باعث بیماری‌ها و مشکلات گوناگون مانند سکته قلبی، فشار خون بالا، دیابت ، کاهش توجه، کاهش تمرکز، اختلال در حافظه کوتاه مدت، اضطراب، افسردگی، اختلال در سیستم ایمنی بدن، زود قبول کردن شکست، ناهنجاری‌های رفتاری، آسیب به خود و دیگران، برهم خوردن زندگی خوب، از کوره در رفتن، بی‌حوصلگی، نداشتن ارتباط صحیح با دیگران، داد و بی‌داد در بیداری و خواب و عدم رعایت الگوی بهداشت خواب (مثلاً هر وقت خوابتان آمد، همان وقت بخوابید) می شود.

خواب راحت با دستگاه

یکی از علل مهم خواب نامناسب، اختلال تنفسی است. این اختلال اگر شدید باشد، باید توسط دستگاه یا عمل جراحی درمان شود. البته تجویز چنین راهکارهایی باید توسط متخصص یا فوق‌تخصص اختلالات خواب انجام شود، اما خوب است بدانیم این روش‌ها و بویژه استفاده از دستگاه کمک تنفسی، از راه‌های مناسب بهبود خواب در این افراد به شمار می‌رود. استفاده از این دستگاه نه تنها منجر به بهبود خواب می‌شود، بلکه سایر عوارض مشکلات خواب در این افراد از جمله خطر مرگ‌و‌میر حین خواب را نیز کاهش می‌دهد.

درمان دارویی اختلالات خواب

همان‌گونه که ذکر شد در بسیاری از موارد اختلالات روانپزشکی می‌توانند در کنار سایر عوامل منجر به اختلال خواب هم بشوند. نگرانی درباره داروهای خواب‌آوراین بیماری‌ها معمولا اگر درمان شوند پس از مدتی خواب فرد نیز بهبود مناسبی پیدا می‌کند، اما در مواردی نیاز هست که در کنار داروی اصلی، حداقل برای مدت کوتاهی، فرد دارویی برای بهبود خواب خود دریافت کند. اما اگر فرد بدون مشکل جدی روانپزشکی دچار مشکل خواب است و با رعایت بهداشت خواب نیز هنوز خواب مناسبی ندارد، مصرف داروهای خواب آور می‌تواند به او کمک کند.

بسیاری از مراجعان درباره داروهای خواب‌آور نگرانی‌هایی دارند که مهم‌ترین آنها ترس از وابستگی به آن هاست. واقعیت این است که داروهای خواب آور از سال‌ها پیش توسط روانپزشکان و سایر پزشکان تجویز می‌شوند، اما در طول این مدت داروها تغییرات قابل توجهی پیدا کرده‌اند.

داروهای قدیمی‌تر خواب آور ممکن بود خیلی زود اثر خود را از دست بدهند و فرد نیاز داشته باشد برای رسیدن به اثر مناسب آنها را بیشتر مصرف کند. اما داروهای فعلی خواب‌آور اگر تحت نظر روانپزشک و بر اساس نیاز فرد و با مقدار مناسب تجویز شوند، نگرانی زیادی در رابطه با مصرف بی‌رویه و وابستگی ندارند. البته همه داروها وقتی در حال مصرف با دوز درمانی هستند نمی‌توان ناگهان آنها را قطع کرد و در صورت نیاز، کاهش و یا قطع آنها باید تحت نظر پزشک باشد.

خوشبختانه در حال حاضر داروهای خواب‌آوری در میان داروهای روانپزشکی وجود دارند که احتمال وابستگی به آنها تقریبا وجود ندارد، اما بسیار مهم است که افراد بدانند خوددرمانی در همه حوزه‌های پزشکی و بویژه در بی‌خوابی می‌تواند منجر به عوارض ناگواری شود و باید برای شروع و پیگیری درمان به روانپزشک یا پزشک فوق‌تخصص اختلالات خواب مراجعه کرد.

منبع: رکنا

1980