شرق استان سمنان قطب توسعه معدنی/ سرمایه‌گذاری و تحقق مهاجرت معکوس

۴۰ نوع ماده معدنی مهم در استان سمنان وجود دارد که از طریق ۶۰۰ معدن استحصال می‌شوند که بخش اعظم آنها گچ، نمک و زغال سنگ هستند حال آنکه اما به گفته کارشناسان هنوز ۸۰ درصد منابع معدنی شرق استان سمنان که حاوی فلزات گران بهای معدنی است، دست نخورده باقی مانده‌اند.

میامی بزرگترین معدن فلزات گران‌بهای استان سمنان و حتی می‌توان گفت یکی از سه منطقه شاخص معادن فلزی در شمال شرق کشور است فلزاتی چون بوکسیت، کرومیت، مس، منگنز و … می‌توانند رونق اقتصادی و اشتغال را نه تنها به میامی بلکه به کل استان سمنان هدیه دهند اما هنوز آنچنان که باید و شاید به این امر پرداخته نشده است.

مهاجرت معکوس و اشتغال ۲۰۰ نفر از جوانان طرودی

معادن شرق استان سمنان اما در سال‌های اخیر مورد توجه سرمایه گذاران نیز قرار گرفته اند که نشان از ظرفیت‌های این منطقه می‌دهد برای مثال امروز پتاس و کرومیت در کنار مس طرود سبب شده تا شاهد سیل سرمایه گذاران، مهندسان، تکنسین‌ها و افراد دخیل در این امر در طرود باشیم این ظرفیت‌ها شرایط اقتصادی و اشتغال منطقه را نیز دستخوش تغییر قرار داده و تحول طرود را رقم زده است که هم‌اکنون شاهد مهاجرت معکوس مردم از شهرها به طرود شده است.

توسعه اقتصادی جامعه هدف در همان منطقه با ایجاد زیرساخت‌های تولیدات ثانویه یا اصطلاحاً صنایع تبدیلی و حفظ و حراست از محیط زیست دو اولویت در حوزه معادن و سرمایه گذاری است نماینده شاهرود و میامی در مجلس در گفتگو با ، ضمن اشاره به ظرفیت‌های معدنی به خصوص معادن فلزی در شرق استان سمنان، گفت: استخراج غالب فلزات گران‌بها ظرفیت عظیم اقتصادی در استان از سوی دیگر با پیگیری‌های صورت گرفته خوشبختانه تا حدی مس عباس به سرانجام رسیده و در طرود نیز سرمایه‌گذار در دو زمینه پتاس و مس و همچنین ایجاد کارخانه ذوب مس با شرط ایجاد صنایع تبدیلی معدنی در همان منطقه مستقر و موجب اشتغال حدود ۲۰۰ نفر از جوانان طرود شده است.

سید حسن حسینی شاهرودی با اشاره به اینکه توسعه اقتصادی جامعه هدف در همان منطقه با ایجاد زیرساخت‌های تولیدات ثانویه یا اصطلاحاً صنایع تبدیلی و حفظ و حراست از محیط زیست دو اولویت ما در حوزه معادن و سرمایه گذاری آن است، افزود: ایجاد سرمایه‌گذار معدنی می‌تواند به ارتقای اقتصادی منطقه نیز منجر شود و از سوی دیگر برای مردم اشتغال ایجاد کرده و مناطق مستعدی چون عباس آباد، طرود، بیارجمند و… را از محرومیت و بن بست خارج می‌سازد.

باید از ظرفیت‌های عظیم توسعه معدنی استفاده کرد اما تفکر غالب امروز در شرق استان سمنان حفظ محیط زیست در کنار سرمایه گذاری معدنی است به طوری که اگر معدنی مخالف با این رویه کار کند، محکوم به تعطیلی است مانند آنچه شش سال است در بوکسیت تاش در کوه شاهوار کانون حیات بخش و آب ساز شمال شرق ایران اسلامی اتفاق افتاده است.

شاهرود و میامی معدن پتاس و مس

شاهرود نیز با دارا بودن معادن فراوان زغال‌سنگ، پتاس و منگنز حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد اما نه تنها سرمایه‌گذاری در این بخش آنچنان که باید و شاید صورت نگرفته بلکه شرق استان سمنان حتی از داشتن صنایع تبدیلی حوزه معادن نیز بی‌بهره است. صنایع تبدیلی که می‌توانند ارزش افزوده و اشتغال بخش معدنی را ده‌ها برابر کنند.

امیر بشیری سرپرست صنعت معدن و تجارت میامی به می‌گوید: این شهرستان دارای ۳۷ معدن به مساحت ۷۰ هزار کیلومتر مربع و ظرفیت استخراج ۸۶۳ هزار و ۴۵۰ تن ماده معدنی از جمله کرومیت، مس، منگنز، فلدسپات، منیزیت، بوکسیت و … است.

وی می‌گوید: در حال حاضر ۳۵۰ نفر به‌صورت مستقیم در این معادن مشغول به کار هستند همچنین پروانه بهره برداری یک واحد استحضال مس در روستای عباس آباد صادر و در حال فعالیت است و از سوی دیگر مجوز تأسیس سه واحد فرآوری محصولات معدنی نیز صادر شده است.

فرومد مهد معادن استان سمنان

این در حالی است که در برخی نقاط مانند فرومد کانی‌های فلزی ارزشمند مانند کرومیت و بوکسیت بر روی زمین وجود دارند و برخی روستاییان با کلنگ آنها را استحصال کرده و با فرغون به معدن داران می‌فروشند این نشان می‌دهد که مردم میامی بر روی ثروت هنگفت معدن فلزی خوابیده‌اند اما هنوز از آن استفاده نمی‌شود.

محمد مهدی کریمی کارشناس، استاد دانشگاه و فرماندار سابق میامی به ، می‌گوید: میامی دارای ظرفیت‌های عظیمی است اما این ظرفیت‌ها برای سرمایه گذاری عرضه نشده‌اند.

وی می‌گوید: یکی از مشکلات ما در سطح استان سمنان برای جذب سرمایه‌گذار این است که از داشتن فردی که رایزن سرمایه‌گذاری باشد یا به عبارت دیگر مذاکره کننده جذب سرمایه‌گذار باشد محروم هستیم. وقتی سرمایه‌گذار که به استان وارد می‌شود می‌بایست به او پکیج‌های مختلف سرمایه گذاری با مزیت‌ها و تسهیلات و امکانات را ارائه کرد و با رایزنی و تسهیل‌گری شرایط فعالیت او مثلاً در بخش معادن میامی را مهیا ساخت که در این حوزه کمی دچار مشکل هستیم آن هم در حالی که میامی دارای بزرگترین معادن فلزی استان سمنان است.

نبود اشتغال کافی

در حوزه سرمایه‌گذاری و به خصوص معادن فلزی در شرق استان سمنان شاهد کارنامه قابل قبولی از سوی صنعت، معدن و تجارت نیستیم دامغان، شاهرود و میامی از نبود اشتغال کافی رنج می‌برد و این مشکلی است که سال‌های سال گریبان این دو شهرستان استان را گرفته است حال آنکه از ۴۰ نوع ماده معدنی موجود در استان ۲۴ ماده فلزی آن در این دو شهرستان وجود دارد به عبارت دیگر همانطور که محمد امین باقری مدرس دانشگاه در رشته معدن به ، می‌گوید اگر ما از همین یک ظرفیت شرق استان سمنان استفاده کنیم حتی در بازه زمانی پنج ساله نیاز به واردات نیروی کار هم هستیم.

باقری معتقد است: آنقدر ظرفیت پتاس در شاهرود و مس در عباس آباد میامی وجود دارد که اگر درهای استان سمنان را به صورت کلی ببندیم و از پایتخت ریالی اعتبار نگیریم می‌توانیم با درآمد همین دو معدن، یکسال استان سمنان را بچرخانیم و درآمد کارخانه‌ها و معادن غرب استان سمنان که قطب صنعت هستند را هم ذخیره کنیم! اما متأسفانه در حوزه سرمایه گذاری و به خصوص معادن فلزی در شرق استان سمنان شاهد کارنامه قابل قبولی از سوی صنعت، معدن و تجارت نیستیم.

وی افزود: صنعت معدن و تجارت برای شرق استان سمنان علناً هیچ کاری نکرده است حتی در برهه‌ای که معادن مس میامی دست به دست می‌شد و حتی به صورت قولنامه‌ای به خرید و فروش می‌رسید و هر ماه یک مالک داشت صنعت و معدن برای تمیز بین سرمایه‌گذاران واقعی و دلالانی که به دنبال وام و درآمدها بودند، ورود درست و جدی نکرد تا میامی از فقدان سرمایه‌گذار معدنی ضربه بخورد.

اشتغال در بخش معدنی استان سمنان

در بخش معدن استان سمنان و در سال‌های اخیر، ۳۰۶ پروانه اکتشاف و تعداد ۲۲۱ فقره گواهی کشف در بخش معدن صادر شده است رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان اما معتقد است: از ابتدای شهریور ۹۲ تاکنون، تعداد ۹۴۸ پروانه بهره‌برداری در بخش صنعت استان با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۳۶ هزار میلیارد ریال صادر شده و با صدور این تعداد پروانه بهره‌برداری که در واقع همان سرمایه‌گذاری تحقق یافته است، حدود ۱۴ هزار و ۶۰۰ نفر مشغول به کار شده‌اند.

بهروز اسودی با بیان اینکه تعداد جوازهای تأسیس صادر شده در این مدت، پنج هزار و ۷۶۷ فقره با پیش‌بینی اشتغال ۱۴۱ هزار نفر و سرمایه‌گذاری ۲۰۹ هزار میلیارد ریال است، می‌گوید: در بخش معدن استان سمنان و در سال‌های اخیر، ۳۰۶ پروانه اکتشاف و تعداد ۲۲۱ فقره گواهی کشف در بخش معدن صادر شده است.

وی میزان سرمایه‌گذاری در بخش معدن را طی این بازه بالغ بر یک هزار و ۷۹۰ میلیارد ریال عنوان کرد و گفت: در این مدت ۳۲۵ فقره پروانه بهره‌برداری معدن صادر و زمینه اشتغال حدود دو هزار و ۳۲۰ نفر در این استان فراهم شده است.

سهم اندک شرق استان سمنان

این در حالی است که در مجموع طبق آمار ارائه شده از روی رئیس صنعت، معدن و تجارت شاهرود این شهرستان دارای ۱۰۶ معدن با اشتغال ۲۳۰ نفر و میامی دارای ۳۹ معدن با اشتغال ۲۲۰ نفر است که البته ملاک این آمارها پروانه فعالیت هستند.

جدای از اینکه سهم اشتغال شرق استان سمنان از معادن بسیار اندک است باید گفت برای تسهیل‌گری در این زمینه نیز گام‌های خوبی برداشته نشده است، برای مثال تحقیقات نشان می‌دهد در شرق استان فقط دو تعاونی معدنی دارای مجوز هستند که آن‌ها هم مدت‌ها است عملاً رها شده‌اند.

یکی از این تعاونی‌ها در میامی حتی یک سالی می‌شود که مجمع هم برگزار نکرده و تعاونی دیگر در شاهرود ماهیتاً فعالیتی حول و حوش زغال سنگ دارد و اصلاً به معادن فلزی نمی‌پردازد این‌ها نشان می‌دهد که حتی شاهد تلاش برای اشتغال، تولید و فعالیت اقتصادی حول محور معادن شرق استان سمنان نشده است که یک ضعف بسیار بزرگ به حساب می‌آید. از این آمارها می‌توان نتیجه گرفت که معادن فلزی شرق استان سمنان ظرفیتی رها شده‌اند.

ظرفیت‌ها برای اشتغال پایدار

علی رضا معصومی مدرس دانشگاه در این باره به ، می‌گوید: ظرفیت معدنی همان اشتغال پایداری است که مسئولان استان از آن سخن می‌رانند اما رها کردن این ظرفیت عظیم در شرق استان سمنان کمی عجیب است چرا که اشتغال این حوزه به شدت مورد نیاز است.

وی با بیان اینکه آمار اشتغال استان در حالی شش و هفت درصد اعلام شده که بیش از یک چهارم جوانان در شرق استان سمنان عملاً بیکار هستند، ابراز کرد: اگر سربازان، دریافت کنندگان بیمه بیکاری، دانش آموزان و دانشجویان، کسانی که فقط یک‌ساعت در هفته کار می‌کنند و… را از فهرست شاغلان خارج کنیم و به واقعیت جامعه بنگریم اوضاع اشتغال در شرق استان سمنان وحشتناک است اما دریغ از نگاه مثبت مسئولان به این حوزه که در اصل نکته‌ای غیر قابل درک است.

معصومی معتقد است مسئولان استان سمنان پشت برخی آمارها که در به دست آوردنشان ابهام است پنهان شده‌اند و می‌گوید: باید کمی به واقعیت جامعه نیز اندیشید امروز اشتغال ۴۰۰ نفری در معادل فلزی شرق استان آمار خجالت آور است در حالی که با ظرفیت‌های موجود می‌تواند این میزان به ۴۰ هزار نفر برسد و اصلاً ما بیکار نداشته باشیم. مسئولان کافی است فقط یکبار درباره عظمت معدن پتاس طرود سخن بگویند تا مردم متوجه شوند گردش سالانه این معدن بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان است یعنی دو برابر بودجه کل استان سمنان! اما چرا برای آن اقدامی درخور نمی‌شود؟

مزیت‌های معادن برای اقتصاد

در هر صورت باید اذعان کرد که اشتغال معادن در شرق استان سمنان اصلاً شایسته واقعیت‌ها و ظرفیت‌های این منطقه نیست معادنی که در بدبینانه‌ترین حالت با تولیدشان حتی به صورت خام فروشی می‌توانند برای نیمی از جمعیت بیکار شاهرود و میامی و حتی دامغان کار ایجاد کنند اما عدم تسهیل‌گری، عدم معرفی به سرمایه گذاران و همچنین رغبت در بین سرمایه گذاران سبب شده تا نتوانیم شاهد اتفاقات خوبی در زمینه اشتغال زایی معدنی در شرق استان سمنان باشیم.

از سوی دیگر این فقط ظرفیت معادن نیستند که می‌توانند برای ما اشتغال زایی کنند بلکه ایجاد فراوری و صنایع تبدیلی، حضور مهندسان و کارشناسان معدنی، اجاره خانه و تهیه اقلامشان از جوامع محلی و ایجاد اشتغال مانند آنچه در طرود دیده می‌شود و مسائلی چون گردشگری معدن، معدن گردی علمی و ده‌ها مورد دیگر نیز می‌تواند مزیت‌های اقتصادی خوبی را برای شرق استان سمنان به همراه آورد که از آن‌ها غفلت شده است.

معادن امروز در زمره ظرفیت‌ها و اولویت‌های سرمایه گذاری در شرق استان هستند که البته تاکید مسئولان و نماینده مجلس شورای اسلامی از این منطقه نیز ابتدا بر حفظ کرامت انسانی مردم، منافع آن‌ها، حفظ محیط زیست، استقرار صنایع تبدیلی در همان مکان و نفع عمومی آن از لحاظ اشتغال است. لذا باید در آینده دید تا چه میزان مردم شاهرود و میامی می‌توانند از این ظرفیت‌ها بهره‌مند شوند.

منبع: مهر

15