آیا روسیه بهترین گزینه میانجیگری بین ایران و آمریکاست؟

اخیرا «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه به تهران سفر کرد. یکی از نکاتی که در جریان این سفر مورد توجه واقع شد، اعلام امادگی روسیه برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای از طریق کانال‌های دیپلماتیک با واشنگتن بود.

 بر اساس اطلاعاتی که بلومبرگ منتشر کرده است، روسیه موافقت کرده که به دولت دونالد ترامپ در برقراری ارتباط با ایران در موضوعات مختلف از جمله برنامه هسته‌ای تهران و حمایت از گروه‌های منطقه‌ای ضدآمریکا کمک کند.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین نیز در این باره گفته است: «موضع روسیه واقعاً این است که مشکل پرونده هسته‌ای ایران منحصرا از راه‌های صلح‌آمیز سیاسی و دیپلماتیک حل شود. ما معتقدیم که این پتانسیل وجود دارد؛ زیرا ایران متحد ما، شریک ما و کشوری است که با آن در حال توسعه روابط همه جانبه، سودمند و محترمانه متقابل هستیم و روسیه آماده انجام هر کاری برای این امر است. ایالات متحده از این موضوع آگاه است.»

این سخنان در شرایطی مطرح شده است که دونالد ترامپ در بدو ورود خود به کاخ سفید، یک فرمان مفصل درباره فشار بر ایران را امضا کرده است. همچنین اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا مدعی تلاش برای فقیرتر کردن ایران از طریق تشدید تحریم‌ها شده است. با توجه به این شرایط پرسش‌هایی در رابطه با میانجیگری روسیه در روابط ایران و آمریکا مطرح است. حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر مسائل بین الملل، در گفت‌و‌گو با فرارو به تحلیل این وضعیت پرداخته است:

اگر قرار بر مذاکره باشد، نیازی به میانجیگری روسیه نداریم

حسن بهشتی پور گفت: «من نمی‌دانم روسیه‌ای که خود دچار مشکلات جدی با آمریکاست چطور قرار است میانجیگری کند. درست است که مکالماتی بین ترامپ و پوتین انجام شده و مذاکراتی بین لاوروف و روبیو در ریاض شکل گرفته است، اما هنوز مشکلاتی بسیار جدی در روابط سوریه و آمریکا وجود دارد و حتی تحریم‌هایی یک ساله علیه روسیه نیز اخیرا توسط ترامپ امضا شده است. با وجود تمام تلاش‌هایی که روسیه انجام می‌دهد تا به عادی سازی روابط با آمریکا برسد، باز هم تحریم‌ها تمدید شده است؛ بنابراین اگرچه روسیه مایل است میانجیگری کند و شاید هم می‌خواهد از کارت ایران در مذاکرات با طرف آمریکایی استفاده کند، اما واقعیت ماجرا این است که در موقعیتی نیست که بتواند میانجیگری موثر داشته باشد، چرا که خود، با آمریکا، دچار چالش‌هایی جدی است. این نکته مهم را هم نمی‌توان نادیده گرفت که فعلا، منع گفت‌و‌گو و مذاکره داریم، مگر این که رهبری، تغییری ایجاد کنند. ثانیا اگر تصمیم به مذاکره گرفته شود، ایران نیازی به میانجی ندارد.»

وی افزود: «آقای عراقچی، وزیر خارجه ایران، صریحا اعلام کرده‌اند که اگر آمریکا به دنبال گفت‌و‌گو و مذاکره است، اول، حکمی را لغو کند که رئیس جمهور این کشور به عنوان دستور اجرایی صادر کرده و شامل از سرگیری تحریم‌های همه جانبه علیه ایران است. لغو این حکم است که نشان می‌دهد آمریکا آماده گفت‌و‌گو شده است. اما وقتی چنین حکمی وجود دارد به این معناست که امریکا می‌خواهد مذاکرات را تحت فشار با ایران انجام دهد، یعنی از یک طرف، چماق تحریم را در دست داشته باشد و از طرف دیگر با ایران گفت‌و‌گو و مذاکره کند. با توجه به روابطی که روسیه با آمریکا دارد نمی‌توان با اطمینان گفت که آیا روسیه می‌تواند درباره ایران میانجیگری کند یا خیر. همچنین این پرسش مطرح است که این میانجیگری چقدر به نفع ایران تمام می‌شود، چون سوال مهم این است که اصلا روسیه تا چه حد درباره منافع ایران دلسوزی دارد. تجربه نشان داده که قدرت‌های بزرگ همیشه بر سر منافع با یکدیگر سازش می‌کنند همانطور که درباره مسئله اوکراین با یکدیگر توافق کردند؛ بنابراین به اعتقاد من، اگر قرار است روزی وارد مذاکره شویم، بهتر است مستقیما با آمریکا مذاکره کنیم و نیازی به میانجیگری روسیه یا هر کشور دیگری نخواهد بود.»

ترامپ به فضاسازی رسانه‌ای عادت دارد

این تحلیلگر ارشد سیاسی گفت: «اگر روسیه روابط دوستانه و صمیمانه با آمریکا داشت شرایط متفاوت بود، اما هم اکنون روسیه نزدیک به ۲ هزار مورد تحریم دارد که از سوی آمریکا علیه این کشور اعمال شده است. اصلا این عدد و رقم در تاریخ بی سابقه است. درواقع این تحریم‌ها حتی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران بیشتر است. کشوری که خود تا این حد با ایالات متحده مشکل دارد، چطور قرار است برای حل مشکل کشوری دیگر میانجیگری کند؟ ضمن این که اصلا درست نیست ایران به ابزاری برای «وجه المصالحه» تبدیل شود. به اعتقاد من میانجیگری روسیه هیچ معنایی ندارد. اگر خودمان مذاکره کنیم بسیار بهتر نتیجه می‌گیریم. این نکته را هم که گفته می‌شود کنار رفتن آقای ظریف به روسیه مرتبط است را درست نمی‌بینم. کنار رفتن آقای ظریف از دولت هیچ ربطی به روسیه ندارد. در ایران همیشه می‌خواهیم همه چیز را به هم ربط بدهیم. ما نمی‌توانیم دعوا‌های داخلی کشورمان را هم گردن خارجی‌ها بیندازیم. کنار گذاشتن یک دیپلمات حرفه‌ای، به هر دلیلی، یک خسران برای کشور است، اما چرا می‌خواهیم این موضوع را گردن قدرت‌های خارجی بیندازیم؟ در این ماجرا، اشکال از داخل کشور خودمان است. آقای اولیانوف گفته یکی از بحث‌های روسیه و آمریکا درباره ایران بوده است، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این بحث لزوما درباره توافق بوده باشد. ممکن است این بحث درباره تاسیسات اتمی ایران بوده باشد یا مواضع آمریکا و روسیه در این باره به بحث گذاشته شده باشد. این نکته را فراموش نکنیم که قدرت‌های جهانی، اول به فکر خود هستند بعد متحدان خود. ما نیازی به میانجیگری روسیه، چین یا هر کشور دیگری نداریم.»

وی در خصوص نامه ترامپ به ایران نیز گفت: «آن چه درباره ترامپ و نامه او مطرح است را بیشتر شبیه یک فضاسازی و تبلیغات است. درواقع ترامپ می‌خواهد اینطور مطرح کند که حجت تمام شد و ما نامه هم دادیم و به عبارتی سعی کردیم از راه مسالمت آمیز هم اقدام کنیم ولی به نتیجه نرسیدیم؛ بنابراین به سمت اقدامات غیرمسالمت آمیز می‌رویم. به همین دلیل معتقدم این‌ها بیشتر شبیه فضاسازی رسانه‌ای است. ترامپ عادت کرده مدام با مطرح کردن موضوعات مختلف، خود را در صدر اخبار قرار دهد.»