ترامپ از ایران چه می‌خواهد؟

مدت زمان زیادی از پایان نخستین دور از مذاکرات هسته‌ای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط پایتخت عمان نمی‌گذرد. رویدادی که با بازتاب‌های بین المللی گسترده‌ای همراه شده و تحلیل و تفسیر‌های مختلفی در مورد این مذاکرات و پیامد‌ها و نتایج احتمالی آن مطرح می‌شود. بر اساس آنچه طرف‌های مذاکراتی و منابع آگاه اعلام کرده‌اند، قرار است ادامه مذاکرات در روز شنبه هفته آینده دنبال شود. 

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا بار‌ها به صراحت اعلام کرده که اگر توافقی حاصل شود، این مساله به نفع ایران نیز خواهد بود والا سناریو‌های بدی در ادامه پیش خواهد آمد. اشاره ترامپ به احتمال حمله به تاسیسات اتمی ایران است. ترامپ تاکید کرده که ایران نمی‌تواند تسلیحات اتمی داشته باشد. البته که منابع مختلف سیاسی و رسانه‌ای نیز تایید کرده‌اند که ترامپ در جریان پیام‌های اخیر خود به ایران صرفا بر مساله هسته‌ای تهران متمرکز شده و از صحبت در مورد دیگر حوزه‌های قدرت ایران نظیر شبکه نفوذ منطقه‌ای تهران یا توان موشکی و پهپادی این کشور، خودداری کرده است.

در نقطه مقابل، ایران تاکید کرده که آماده دیپلماسی اتمیِ معطوف به نتیجه است و مذاکرات با آمریکا را یک فرصت و آزمون بزرگ برای طرف آمریکایی ارزیابی می‌کند. ایران ضمن رد تهدیدات دولت ترامپ تاکید کرده که برای حراست از منافع و امنیت ملی خود آمادگی کافی دارد. البته که گزارش‌های مختلف مبنی بر آماده‌باشِ حداکثری نیرو‌های مسلح ایران نیز گواهی روشن بر این موضع‌گیری مقام‌های ارشد ایرانی است. 

با این همه، ورای مواضع اعلامی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و تیم متحد وی در قدرت، اینطور به نظر می‌رسد که او به طور خاص در رابطه با ایران و مذاکرات اتمی با این کشور، معطوف به تحقق ۳ هدف عمده است که توجه به آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

۱: دستیابی به یک توافقِ فوری

بیش از سه ماه از حضور ترامپ در کاخ سفید نمی‌گذرد، اما او هیچ دستاورد روشن و برجسته‌ای را در حوزه سیاست خارجی آمریکا نداشته است. در خاورمیانه، او به یک توافق آتش‌بس نیم‌بند و ضعیف میان حزب الله لبنان و اسرائیل دست یافته که هر لحظه احتمالی فروپاشی آن می‌رود. در غزه وی به توافق آتش بسی دست یافته که اکنون به کل فروپاشیده است. 

در مور جنگ اوکراین ترامپ وعده داده بود که جنگ مذکور را ظرف ۲۴ ساعت به پایان خواهد رساند. گزاره‌ای که فاصله دوری با واقعیت‌های میدانی دارد. در مورد چین وی از تحمیل اصول مطلوب آمریکا به این کشور خبر داد، اما اکنون می‌بینیم که چینی‌ها در قالب جنگ تجاری با آمریکا، پا به پای واشینگتن پیش آمده‌اند و به تازگی تعرفه‌های ۱۲۵ درصدی را بر کالا‌های آمریکایی وضع کرده‌اند. 

البته که ترامپ و تیم امنیت ملی و سیاست خارجی او، تا حد زیادی به روابط ترانس آتلانتیک و ترانس پاسیفیک آمریکا نیز خسارت زده‌اند و طیف قابل توجهی از متحدان آمریکا را از این کشور دور کرده و می‌کنند. حال در این شرایط، ترامپ به مذاکرات اتمی با ایران به مثابه حوزه‌ای می‌نگرد که می‌تواند یک دستاورد بزرگ و طلایی را برای وی محقق کند. از این رو، او خواستار یک توافق فوری با تهران است تا بتواند آن را به مثابه اولین و مهمترین دستاورد دولتش در حوزه سیاست خارجی آمریکا معرفی کند. 

تردیدی نیست که ترامپ با وضعیت نه چندان مطلوب فعلیِ دولتش در عرصه سیاست خارجی آمریکا با چالش‌های جدی رو به رو خواهد شد. اساسا به همین دلیل هم است که برخی صاحب نظران تاکید می‌کنند که این وضعیت دولت ترامپ، فرصت خوبی برای ایران محسوب می‌شود و تهران می‌تواند برخی اهداف مطلوب خود را در مواجهه با واشینگتن محقق کند. ترامپ برنامه‌های زیادی برای خاورمیانه دارد که می‌توان گفت به هیچکدام از آن‌ها بدون دستیابی به یک توافق با ایران نمی‌تواند فکر کند. 

از این رو، او هم از حیث کارنامه کاری خود در قدرت برای توافق با ایران ارزش زیادی قائل است و هم یکچنین توافقی را مقدمه‌ای برای طرح‌های کلان‌ترش در قبال منطقه خارومیانه ارزیابی می‌کند. البته که ترامپ این ادراک را دارد که موفقیت دولتش در حصول یک توافق با ایران سبب خواهد شد تا وی با اعتماد به نفس بیشتری به تقابل با چین به عنوان اصلی‌ترین رقیب بین‌المللی آمریکا بپردازد. 

تقریبا اغلب تحلیلگران اذعان دارند که حریف اصلی آمریکایِ ترامپ که بخش زیادی از توجهش معطوف به آن است، کشور چین می‌باشد

تقریبا اغلب تحلیلگران اذعان دارند که حریف اصلی آمریکایِ ترامپ که بخش زیادی از توجهش معطوف به آن است، کشور چین می‌باشد. از این رو، او باید با دست‌های پُر به میدان تقابل با پکن گام بگذارد. در این مسیر، دستیابی به یک توافق اتمی با تهران، بسیار راهگشا خواهد بود. 

۲: پیشبرد یک جنگ تبلیغاتی هدفمند علیه ایران

یکی از نکاتی که در بحبوحه روز‌های اخیر به نحوی بارز در جنس رویکرد‌های ترامپ نسبت به ایران قابل مشاهده است، جنگ تبلیغاتی و شو‌هایی است که ترامپ علیه ایران به راه می‌اندازد. به عنوان مثال، در وضعیتی که مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط غیرمستقیم بود، ترامپ مدام از مذاکرات مستقیم صحبت می‌کرد. موضوعی که حتی تعجب مقام‌های ایرانی را نیز به دنبال داشت. در عین حال، گزارش‌های مختلف حاکی از این بوده‌اند که ترامپ خواستار پوشش جهانی مذاکرات با ایران در عمان شده است. 

در این نقطه این سوال مطرح می‌شود که ترامپ حقیقتا از این قبیل اقدامات خود چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ به نظر می‌رسد این رویکرد ترامپ تا حد زیادی در راستای طرحواره کلان او برای ضعیف نشان دادن ایران قرار دارد. این خط پیشتر به نحوی منسجم از سوی رسانه‌های غربی نظیر خبرگزاری رویترز دنبال شده و البته که ترامپیست‌ها و رسانه‌های غربی سعی دارند به هر نحو ممکن که شده خط تبلیغاتی القای ضعف به ایران و یا ایجاد این تصور که مذاکره کردنِ ایران با آمریکا نشانه ضعف این کشور است را به افکار عمومی منطقه و جهان القا کنند. 

گزاره‌ای که از منظر ترامپیست‌ها می‌تواند موقعیت آن‌ها در مواجهه با ایران و جبهه مقاومت را تقویت کند. این مساله مخصوصا از منظر مولفه‌های جنگِ شناختی در جهان جدید، از معانی قابل توجهی برخوردار است. 

۳: نگاه ترامپ به سیاست داخلی آمریکا 

در نهایت باید گفت که ترامپ در مساله مذاکرات اتمی با ایران، نگاهی جدی به سیاست داخلی آمریکا هم دارد. او می‌خواهد دولت بایدن و به طور کلی دموکرات‌ها را در حوزه سیاست خارجی آمریکا به شدت بی‌عرضه و ناکارآمد نشان دهد. در عین حال، وی قصد دارد یک موقعیت برجسته را برای خود و دولتش نزد افکار عمومی آمریکا بسازد و از این رهگذر، بر این مساله که او ناجی حقیقی آمریکا است، تاکید ورزد. 

البته که ترامپ و متحدانش در صورت حصول یک توافق با ایران می‌توانند این ادعا را تکرار کنند که از دستیابی ایران به تسلیحات اتمی جلوگیری کرده‌اند. اگر از این زاویه به ماجرا بنگریم، دستیابی به یک توافق با محوریت پرونده اتمی کشورمان برای دولت ترامپ، از اهمیت فراوانی برخوردار است. توافقی که می‌تواند سرمایه سیاسی ترامپ و متحدانش در قدرت را تقویت کند. 

ورای همه این ها، ترامپ به خوبی می‌داند که ایران در نقطه‌ای قرار دارد که تبدیل شدن این کشور به یک قدرت اتمی در دوره جدید حضور وی در قدرت، می‌تواند یک شکست بزرگ برای او باشد. از این رو، او نمی‌خواهد در دوره وی اتفاقی بیفتد که تا ابد یک شکست بزرگ برای واشینگتن خواهد بود. شکستی که سند آن به نام شخصِ وی خواهد خورد.