مذاکرات ایران و آمریکا؛ چه اتفاقاتی با توافق می افتد؟

مذاکرات ایران و ایالات متحده در سطحی پیچیده و حساس در جریان است و کشور‌های منطقه و اروپا با دقت جزئیات این مذاکرات را دنبال می‌کنند. در این شرایط، افکار عمومی به مسائل اقتصادی، جزئیات احتمال رفع تحریم‌ها و واکنش کشور‌های منطقه نسبت به این تحولات معطوف است.

 در این زمینه با علی اقبالی زارچ، سرپرست سابق سرکنسولگری ایران در جمهوری تاتارستان روسیه، سفیر پیشین ایران در آلبانی و کارشناس ارشد اوراسیا، به پرسش‌های ما پاسخ داده است:

با پیشرفت مذاکرات و رسیدن آن به مرحله کارشناسی، نقش سایر کشور‌ها را در تحولات بین ایران و ایالات متحده چطور ارزیابی می‌کنید؟

 اقبالی زارچ: مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با روندی رو به جلو و ارزیابی بسیار مثبت طرفین انجام شده است. حتما به همان اندازه که تفکر افکار عمومی در جمهوری اسلامی و آمریکا به سمت این مذاکرات جلب شده است، در عرصه بین الملل نیز، مورد توجه قرار گرفته است. تحلیل‌ها و موضع گیری‌های گوناگون نیز حکایت از اهمیت موجودیت مذاکرات و پیشرفت حاصله دارد. تا کنون، باید گفت به جز رژیم صهیونیستی، اغلب کشور‌ها و به ویژه کشور‌های همسایه، کشور‌های اروپایی و چین و هند از این روند استقبال کرده‌اند. همین امر، یک امتیاز مثبت برای این دور از مذاکرات است. البته طبیعیست که موضع گیری کشور‌ها بر اساس منافع ملی خود باشد، اما در شرایط موجود می‌توان گفت که تقریبا با توجه به بهبود روابط ایران با کشور‌های حاشیه خلیج فارس و به ویژه پیشرفت در روابط با عربستان که نقش مهمی در شورای همکاری خلیج فارس و جهان اسلام دارد، از این منطقه هیچکس نگران نوعی توافق بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا نیست. دیگر همسایگان نیز کمابیش به همین شکل خوشحالند و استقبال کرده‌اند. روسیه و چینی‌ها نیز استقبال کرده‌اند.

لذا، این کشور‌ها طبیعتا تلاش خواهند کرد، نقشی در این میان ایفا کنند. اابته فعلا نقش محوری بر عهده عمان است. عمان به لحاظ تاریخی و تجربی ثابت کرده در مذاکرات، نقش میانجی صادقانه و رو به جلو، ایفا می‌کند. همین موضوع نیز باعث شد تلاش دیگر کشور‌ها مثل امارات متحده عربی، روسیه و سایر کشور‌ها در این مسیر، نتیجه‌ای ندهد و جمهوری اسلامی ایران در نهایت عمان را انتخاب کرد و آمریکایی‌ها نیز، بر اساس تجربیات گذشته با پیشنهاد کشورمان موافقت کردند و تا این مرحله، می‌توان گفت مذاکرات خوب پبش رفته و قطعا نوع پیشرفت مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به طور قطع بر تحولات داخلی و تحولات منطقه‌ای پیرامون ما اثرگذار خواهد بود و نقشی مهم خواهد داشت. به نوعی یک امتیاز مثبت دیگر در این مرحله این است که ترامپ، یک اولویت چهارگانه در دوران تبلیغات انتخاباتی خود در عرصه بین الملل اعلام کرده بود که شامل بحث غزه، اوکراین، تعرفه‌ها و ایران می‌شد. در سه مورد اول، انتظارات ترامپ براورده نشده و شاید همین امر، باعث شد مذاکرات با ایران را با یک رویکرد متعادل‌تر و نه با خواسته‌های حداکثری شروع کند و این موضوع نقش قابل توجهی در پیشرفت مذاکرات داشت.

به طور اخص روسیه و چین چه دیدگاهی نسبت به مذاکرات دارند و آیا رسیدن به توافق بین ایران و آمریکا برای این دو کشور نکته مثبت است یا منفی؟

 اقبالی زارچ:روسیه و چین اکنون اولویت‌های خود را دارند و اولویت روسیه به عنوان یک موضوع مهم بین المللی، اوکراین است. اگرچه تلاش‌های ترامپ تا کنون جواب نداده و خواسته‌های طرفین اختلاف فاحشی دارند. اوکراینی‌ها خواسته‌هایی دارند که با خواسته‌های طرف روسی کاملا متفاوت است و موانع متعددی وجود دارد که شامل این موارد است: مشروعیت طرفین در مذاکره، نیرو‌های پاسدار صلح، ضمانت‌های قوی برای طرفین که بی طرفی اوکراین برای دوره‌ای قابل توجه ادامه داشته باشد و از این سو نیز دوباره جنگ، از سر گرفته نشود؛ بنابراین تاکید می‌کنم که اولویت اول روسیه اوکراین است. با این وجود، رابطه با جمهوری اسلامی ایران نیز برای روسیه مهم است و موضع گیری‌هایی که تا کنون داشته، مثبت و رو به جلو بوده و طبیعتا به عنوان یک کشور عضو شورای امنیت و همسایه ما می‌تواند نقشی کمک کننده داشته باشد. همچنین می‌توان سفر دکتر عراقچی به روسیه و پیام مقام معظم رهبری به پوتین را نیز تا حدی به این موضوع تسری داد. اگرچه موضوعات مختلفی بر روابط دو کشور حاکم است و روابط در عرصه‌های سیاسی، امنیتی، دفاعی و اقتصادی و فرهنگی رو به جلو است.

چین نیز اولویت‌های خاص خود از جمله مسئله چین و تایوان و بحث تعرفه‌ها را دارد و طبیعتا چینی‌ها نیز از نوعی توافق بین ایران و ایالات متحده خوشحال خواهند شد.

چین نیز اولویت‌های خاص خود از جمله مسئله چین و تایوان و بحث تعرفه‌ها را دارد و طبیعتا چینی‌ها نیز از نوعی توافق بین ایران و ایالات متحده خوشحال خواهند شد

خوشبینی‌های شکل گرفته در خصوص نتایج مذاکرات را چطور ارزیابی می‌کنید؟ به لحاظ دیپلماتیک نشانه‌های فعلی نوید یک توافق را می‌دهند یا برای رسیدن به نتیجه در این خصوص زود است؟

 اقبالی زارچ: طبیعتا اگر مذاکرات صرفا متمرکز بر موضوع هسته‌ای باشد، می‌توان به توافق خوشبین بود، چرا که دغدغه اصلی ترامپ یا هدفی که اعلام کرده است، عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای است که بار‌ها اعلام کرده‌ام به هر حال عملا موجود است، چرا که ایران بار‌ها و بار‌ها د رعالی‌ترین سطوح اعلام کرده به این سمت نخواهد رفت؛ بنابراین جنبه دینی نیز به این موضوع داده شده و بحث فتوای مقام معظم رهبری را نیز داریم؛ بنابراین راه و بستر برای توافق همراه است. برخی مسائل تکنیکی و تاکتیکی درباره اورانیوم غنی شده و حق حفظ توانایی ایران در دانش هسته‌ای نیز وجود دارد؛ بنابراین قطعا متخصصان دو کشور بر اساس یک توافق اصولی می‌توانند به نتیجه برسند. بر این اساس در این مرحله می‌توان خوشبین بود. اگر در مراحل بعدی، عناصر دیگری ورود کنند، کار سخت‌تر خواهد شد. به نظر می‌رسد بعد از موضوع هسته‌ای تمرکز روی مباحث اقتصادی و بحث ایجاد نمایندگی در دو کشور، قطعا تسهیل کننده خواهد بود و رسیدن به توافق در این موضوعات قطعا ساده‌تر خواهد بود.

 می‌دانیم که جامعه‌ای چند میلیونی (بین ۳ تا ۵ میلیون) ایرانی در آمریکا زندگی می‌کنند که همگی از صاحبان اندیشه، فکر، صنعت، سرمایه و تکنولوژی هستند. از طرفی، ایالات متحده یک کشور سرمایه داری است که سرمایه‌های زیادی در این کشور وجود دارد؛ بنابراین بسیاری از سرمایه گذاران علاقه مندند در جایی سرمایه گذاری کنند که بستر و شرایط مناسبی برای آن وجود دارد. ما نیز بخش‌های مختلفی داریم که نسازمند سرمایه گذاری است. بخش حمل و نقل هوایی، بخش حمل و نقل ریلی، انرژی، استخراج و ارتقای ظرفیت‌های استخراجی و فراوری، صنایع گاز و بسیاری از بخش‌های دیگر. به هر حال ایران به لحاظ سرانه جمعیتی، بیشترین نیرو‌های متخصص و فنی و صنعتی را داراست که خود یک امتیاز برتر محسوب می‌شود. در عین حال که نوعی خوشبینی و اعتماد نسبی در افکار عمومی دو کشور وجود دارد که خود کمک کننده خواهد بود.

درصورت رسیدن ایران به توافق تصور می‌کنید حجم همکاری‌های اقتصادی ایران و کشور‌های منطقه و در سطح بین الملل چه تغییراتی خواهد داشت و این تغییرات در کوتاه مدت رخ می‌دهد یا بلند مدت؟

 اقبالی زارچ:طبیعتا یکی از اهداف مهمی که جمهوری اسلامی ایران دنبال می‌کند حل مشکل تحریم‌ها است. تحریم‌ها ۳ دسته هستند. یک دسته تحریم‌های ریاست جمهوری است که خود رئیس جمهور با فرمان رئیس جمهوری می‌تواند آن‌ها را ملغی کند. تعدادی فرمان وجود دارد که رئیس جمهور به کنگره پیشنهاد می‌دهد و کمی زمان بر‌تر است و برخی تحریم‌ها وجود دارد که کنگره برای آن‌ها اقدام می‌کند و زمان بیشتری می‌برد. اکنون این فرصت وجود دارد که تا پیش از انتخابات میان دوره‌ای که هم کنگره و هم رئیس جمهور، جمهوری خواه هستند، شانس این زمینه را افزایش دهند. بدون شک، توافق جمهوری اسلامی ایران و آمریکا نه فقط در سطح روابط دو جانبه و همکاری‌های اقتصادی، موجب جهشی قابل توجه خواهد شد، بکه شرایط را برای تعاملات اقتصادی بیشتر فراهم خواهد کرد. ایران در سال‌های اخیر بیشتر روی همکاری اقتصادی با همسایگان متمرکز بود، اما در مراحل بعدی می‌تواند با دیگر کشورها، همکاری انجام دهد. اروپا به شدت، نیازمند منابع نفت و گاز ایران است. اروپا در مسیر استقلال انرژی و جدا شدن کامل از منابع انرژی روسیه است. کشور ما نیز ظرفیت خوبی در این زمینه دارد و تجارب مثبت همکاری‌های حوزه انرژی بین ایران و اروپا وجود داشته و برای سال‌ها ایران مهمترین تامین کننده نفت اروپا بوده است.

ظرفیت‌های مهم دیگری نیز در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و بسیاری از کالا‌های صادراتی ما در فرایند REEXPOT (صادرات مجدد) و بسیاری از واردات ما در حالت REIMPORT (واردات مجدد) است. این موضوع هزینه‌هایی مضاعف را بر کشور تحمیل کرده که حتما از بین خواهد رفت. در مجموع شاید اگر بگوییم که نوع توافق ایران و آمریکا حتی بر اقتصاد جهانی موثر خواهد بود اغراق نیست. من به مذاکرات خوشبینم و معتقدم در نوع توافقی که حاصل می‌شود باید سهم قابل توجهی را به همکاری‌های اقتصادی داد و نه فقط آمریکایی ها، بلکه ایرانی‌هایی که در آمریکا حضور دارند اگر ۱۰ درصد سرمایه خود را در کوتاه مدت، به سمت کشور ما هدایت کنند، جهشی ارزشمند خواهد بود. طبیعتا روح و تاثیرات روانی توافق می‌تواند تسهیل گر امر سرمایه گذاری بین المللی در ایران باشد.