آیا سقوط السیسی در مصر نزدیک است؟/ اخوان المسلمین آماده بازگشت به قدرت

مجید محمدی- الجزیره تیتر گزارش اخیرش را که درباره آخرین تحولات مصر بود، این چنین نوشت: "آیا حکومت السیسی به پایان خود رسیده است؟".

شاید این تیتر اکی اغراق آمیز باشد اما نباید فراموش کرد معمولا انفجارهای بزرگ از یک جرقه ساده به وجود می‌آیند. در چند روز اخیر اتفاقاتی در قاهره افتاد که ارکان قدرت در مصر را لرزاند. برای اولین بار در دوران قدرت گیری السیسی در مصر، تظاهرات مردمی علیه او و دولتش شکل گرفت.

طی روزهای اخیر، تعدادی از افراد شرکت کننده در تظاهرات علیه السیسی رئیس جمهوری مصر در قاهره بازداشت شدند. آنها علیه السیسی شعار می‌دادند و خواستار کناره‌گیری او از قدرت شدند.

فیلم هایی از تظاهرات‌ها با هشتگ میدان التحریر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می داد معترضین شعار می دادند "ارحل یا سیسی" (سیسی برو).

میدان التحریر قاهره مرکزی برای انقلاب علیه حکمرانی حسنی مبارک رئیس جمهوری وقت مصر در سال 2011 بود. در شهر اسکندریه که دومین شهر بزرگ مصر است هم تظاهرات کنندگان به خیابان‌ها آمدند و در شهرهای سوئز و محله الکبری در شمال قاهره نیز تجمعاتی برگزار شد.

علت اعتراضات در مصر چیست؟

اما این تظاهرات و شلوغی‌ها به چه علت بود؟ ادامه بازداشت‌ها و صدور گسترده احکام اعدام و حبس ابد، انتشار گزارش‌هایی از شرایط بسیار بد زندان‌ها و سرانجام مرگ مشکوک "محمد مرسی" ( رئیس جمهور سابق مصر) در ۲۷ خرداد و پس از آن مرگ پسر ۲۵ ساله‌اش "عبدالله" که بسیاری آنها را عملیاتی تروریستی می‌دانستند، حکومت السیسی را در کانون انتقادات حقوق بشری قرار داده بود که سر و کله فردی به نام "محمد علی" پیدا شد که دست به افشاگری‌های جنجال‌برانگیزی زد.

تظاهرات جمعه در پاسخ به فراخوان هایی انجام شد که از طریق شبکه های اجتماعی منتشر شده بودند. به ویژه درخواستی که از سوی خود "محمد علی" فعال اقتصادی مصری منتشر شد. او در تبعید خود خواسته در خارج از مصر است.

"محمد علی" تاکنون بارها فیلم هایی را در شبکه های اجتماعی منتشر کرده و اعتراض کرده بود که السیسی رئیس جمهوری و ارتش مصر پول بیت المال را در طرح هایی بی فایده و نامحدود و از جمله در ساخت کاخ های ریاست جمهوری هدر داده اند.

او همچنین گفت که خانواده السیسی با بودجه دولتی اقدام به خرید جواهرات از کشور سوئیس کرده‌اند و فرماندهان ارتش به کار دلالی مشغول هستند. «محمد علی» گفت که فساد درون دولت و ارتش، مصر را با بدهی‌های سنگین خارجی مواجه کرده است.

محمد علی مدعی است بیش از ۱۵ سال با ارتش مصر همکاری کرده و از فسادهای این نهاد بعلاوه فساد خانواده السیسی اطلاع دارد.

علی در هفتم سپتامبر گذشته انتشار ویدئوهای افشاگرانه خود را آغاز و در اولین سخنان خود به موضوع کاخ‌های ریاست‌ جمهوری از جمله کاخ بسیار بزرگی در پایتخت اداری مصر که در شرق قاهره در حال ساخت است؛ اشاره کرد.

پس از این اظهارات، عبدالفتاح السیسی روز یکشنبه گذشته در سخنانی گفت که این کاخ‌ها را برای خود نساخته بلکه از آن مصر است.

پس از انتشار فیلم سخنان «محمد علی» شبکه‌های اجتماعی از جمله توئیتر و فیسبوک شاهد فعالیت وسیع مخالفان دولت مصر شد و هشتگ #کفایه_بقى_یاسیسی (سیسی دیگر بس است) به ترند توئیتر تبدیل شد و از مرز یک میلیون مشارکت کننده نیز عبور کرد. هشتگ #الرحیل_یاسیسی_او_النزول_للشارع (سیسی یا استعفا بده یا به خیابان‌ها می‌ریزیم) نیز مورد استفاده مخالفان قرار گرفته است.

اخوان المسلمین و خیز برای بازگشت به قدرت

پس از اوج گیری اعتراضات، جنببشهای مختلف علیه السیسی و دولتش اقدام کرده و بیانیه صادر کردند. در میان بیانیه‌هایی که روز شنبه درباره این اعتراض‌ها منتشر شد، یکی از مهمترین واکنش‌ها متعلق به گروه اخوان‌المسلمین بود که از زمان کودتای السیسی در سال ۲۰۱۳ تا امروز به شکل سخت‌گیرانه‌ای سرکوب شده است.

در بیانیه این گروه که در فیس‌بوک منتشر شد آمده است که اعتراض‌ها، نشانه‌ای از رویارویی ارتش مصر در مقابل مردم این کشور است. در این بیانیه آمده که مردم مصر دیگر نمی‌توانند "فساد و استبداد" را تحمل کنند و خواستار یک حکومت "صادق، ملی و غیرنظامی" هستند.

به جز اخوان، احزاب چپ و سوسیالیست و همچنین راستگرا ها هم علیه السیسی بیانیه دادند. برخی سایتها مانند الجزیره این مخالفت حزبی را نشانه نابودی السیسی می‌دانند. در این میان برخی گمان دارند این اتفاق نشانه بازگشت اخوان المسلمین به قدرت است چرا که بزرگترین اپوزیسیون السیسی اخوان المسلمین است.

اما این گمان تا چه حد درست است؟ آیا احزاب دیگر مصری از اخوان حمایت می‌کنند؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید احزاب و جناح‌های فعال در کشور مصر را شناخت.

احزاب مصر اخوان المسلمین را می‌پذیرند؟

به طور کلی، احزاب مصر و ایدئولوژیهای حاکم بر آنها در 4 دسته قرار می‌گیرند:

1. اسلام گراها : احزابی مانند الوسط الجدید، النور، الفضیله، الاصاله، البناء والتنمية و احزاب ممنوعه ای مانند جهاد و اخوان المسلمین از جمله مهم ترین این احزاب هستند. این احزاب طیف وسیعی از اندیشه های اسلام گرایانه را شامل می‌شود. برخی از آنها به تحزب و مبارزه صرفا سیاسی باور دارند و برخی هم اقدامات مسلحانه را مجاز می‌دانند. با این حال، بیشتر این احزاب گرایشات ملی - مذهبی دارند و نه صرفا نوعی امت گرایی اسلامی فوق مصری.

2. راستگرا و لیبرال‌ها: احزابی مانند التورة، المصري الديمقراطي الاجتماعي، مصر الحرية، الوفد الجديد، حزب الغد و... از جمله احزاب راست مصری هستند. این احزاب گرایشات لیبرال داشته و به خصوص با دولت و رئیس جمهور وقت یعنی السیسی رابطه خوبی دارند. این احزاب به شدت در فعالیت‌های سیاسی فعالند و در مجلس مصر و دولت هم قدرت بسیاری دارند.

3. چپ گراها: احزابی مانند حزب التحالف الشعبي الاشتراكي، التجمع الوطني التقدمي الوحدوي، الأمة، حزب الوفاق القومي، العمال الديمقراطي و... زیرشاخه چپ‌گراها هستند. این جناح هم احزاب و ایدئولوژی های متفاوتی را در خود جای می‌دهد به نحوی که از سوسیال دموکراتها تا کمونیستها و اشتراک گراها وحتی چپهای اسلامی را شامل می شود.

4. ناصریستها: احزاب و گروه‌های مانند الكرامة و العربي الديمقراطي الناصري را شامل شود که دنباله رو جمال عبدالناصر (رهبر سابق مصر) بوده و گرایشات پان عربیستی دارند.

نگاهی به احزاب و جریانات بالا نشان می‌دهد که اخوان المسلمین هر چند هنوز طرفداران بسیاری دارد اما در راس قدرت و در بین احزاب مخالفان سرسختی دارد و عرصه برای خودنمایی‌اش بسیار تنگ شده است. به جز احزاب موتلف السیسی، چپها هم از مخالفان سرسخت اخوان هستند. برخی تاکید دارند که مخالفت پرشور همین گروه‌ها باعث شد محمد مرسی از قدرت کنار برود. ناصریستها هم هر چند به ظاهر برخی اشتراکات ویژه با اخوانی‌ها دارند اما در زمان قدرت‌گیری مرسی هم با یکدیگر دچار اختلاف شدید شدند. به نظر می‌رسد احزاب مصری هنوز خاطره حکومت مصری را از یاد نبرده و دوست ندارند به سمت دوستی با اخوان المسلمین بروند.

آیا قدرت‌های خارجی مانند ترکیه قادر به حمایت از اخوان است؟

اما نباید فراموش کرد اخوان اکنون یک حزب درون مصری نیست بلکه در کشورهای شمال افریقا و غرب آسیا هم طرفداران بسیاری دارد. یکی از احزابی که به لحاظ فکری رابطه نزدیکی با اخوان المسلمین دارد، حزب اعتدال و توسعه ترکیه است.

بر اساس گزارشی که روزنامه العرب مدتی پیش چاپ کرد، عمده ترین جریانی که سیاست ترکیه به آن در خاورمیانه تکیه دارد، اخوان المسلمین است؛ جریانی که قدرت را در مصر از دست داده، حضورش در سوریه کم رنگ شده، در تونس از قدرت کنار رفته، در لیبی در کشاکش سیاسی است و خلاصه این که آرمان نهایی اش برای تصرف جهان عرب و کشورهای اسلامی در معرض تهدید قرار گرفته است. اکنون قدرت گیری حزب عدالت و توسعه در ترکیه جان تازه ای به این جریان می‌دهد تا بتواند برای ستاندن قدرت در کشورهای منطقه خیز بردارد.

تاکنون عربستان توانسته از درگیری ترکیه و مصر جلوگیری کند و اردوغان و السیسی را به بهانه تمرکز بر سوریه در کنار هم قرار دهد. با این حال، وال استریت ژورنال در گزارشی که مدتی پیش نوشت تاکید کرد هر دو طرف اکنون نسبت به ریاض ناامید شده و با ضعف عربستان بن سلمان و برطرف شدن بحران سوریه اکنون ترکیه می‌تواند بار دیگر در مقابل السیسی قرار بگیرد.

با وجود این، نباید فراموش کرد که ترکیه بنا به سنتی که به خصوص از زمان داود اغلوو پی گرفته ترجیح می‌دهد روابط خود را با همسایگان خود به هم نزدند و بعید است واقعا اقدامی در حمایت از اخوان انجام دهد.

بنابراین، شرایط حاکی از آن است که حتی با ادامه اعتراضات در مصر باز اخوان المسلمین نمی‌توانند به صورت عمده به قدرت بازگردند.

منبع: خبر فوری

38