خاشقجی چگونه پیش از ترور، ازهم پاشیدگی عربستان را پیش بینی کرده بود؟

شبکه الجزیره قطر روز گذشته(یکشنبه) در برنامه «خارج از متن» خود به بررسی زوایای مختلف کتاب معروف جمال خاشقجی روزنامه نگار فقید سعودی موسوم به «چشم انداز شهروند ۲۰۳۰» پرداخت؛ کتابی که خاشقجی در آن از هم پاشیدگی عربستان را پی بینی کرده و نوشتن آن یکی از دلایلی بود که باعث شد رژیم سعودی او را به طرز وحشتناکی ترور کند.

این کتاب حاوی مجموعه مقالات خاشقجی در روزنامه «الحیات» سعودی ذیل عنوان «۲۰۳۰. چشم انداز شهروند سعودی» است و در آنها دیدگاههای خود را درباره نیازهای اساسی شهروندان این کشور از نظر اقتصادی و اجتماعی ارائه داده وآورده است که این نیازها در مقایسه با چشم انداز محمد بن سلمان ولیعهد سعودی و عقاید بلندپروازانه او، برای شهروندان سعودی از اولویت برخودار است.

خاشقجی مجبور شد این کتاب را در قاهره چاپ کند زیرا چاپ آن در عربستان ممنوع شد. وی در این کتاب ۱۴ خواسته را ذیل عنوان «کیفیت زندگی» ارائه کرده که همه آن خواسته ها، خواسته هایی اقتصادی و اجتماعی است و خاشقجی آنها را بدیهی، اساسی و کامل کننده چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان برشمرده است.

این مطالبات شامل تامین مسکن، اشتغال، آموزش رقابتی، ایمنی بهداشتی، ساخت پیاده رو و پارکینگ خودرو، زمین های فوتبال، پارک های عمومی و حق کسب اطلاعات و مشارکت در تصمیم گیری های محلی است.

این کتاب همچنین حاوی انتقاد تلویحی از چشم انداز محمد بن سلمان نیز هست آنجا که می نویسد: متن چشم انداز ۲۰۳۰ را برای یافتن مشارکت مردمی زیر و رو کردم اما چیزی از این موضوع در آن ندیدم. کاش این موضوع در چشم انداز ۲۰۳۰ درج می شد زیرا این موضوع راه تحقق تمایل مشترک در امر میهن بلندپرواز و شهروند مسئول است.

خاشقجی همچنین در آخرین نوشته خود، «از هم پاشیدگی» عربستان را پس از فقدان میراث فرهنگی و دینی(که به دلیل سیاست های بن سلمان در معرض خطر قرار گرفته است) پیش بینی کرده و نوشته است: این هجمه اگر به اهداف خود برسد، عربستان میراثش را که آن اسلام مثبت و اصلاح طلب پویا ساخته، از دست خواهد داد؛ میراثی که به جان ها زندگی می دهد و آنها را برای بخشش ،کار و جهاد تشویق می کند نه اسلامی منزوی که داری تاثیر ضعیف است… اگر این میراث را از دست بدهیم، وحدت در معرض خطر قرار می گیرد؛ چون وحدت را آن میراث ایجاد کرده و هرگز امت، ماندگار نخواهد بود زیرا پس از آن به هویت های کوچک و ضعیف بازخواهد گشت.

«مضاوی رشید» فعال معارض سعودی و استاد دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه لندن می گوید: مقالات جمال خاشقجی، رقیب چشم انداز ۲۰۳۰ به شمار می رفت که محمد بن سلمان ارائه کرده بود.

رشید افزود: عنوان این کتاب یعنی «چشم انداز شهروند»، به مذاق محمد بن سلمان خوش نمی آید زیرا همه در عربستان باید تنها به چشم انداز او امید داشته باشند نه چشم انداز هیچ فرد دیگری.

«مختار الشنطیقی» استاد اخلاق سیاسی و تاریخادیان نیز در این باره می گوید: کتاب چشم انداز شهروند، سخنی با سقف بسیار کوتاه خطاب به مقامات سعودی و دعوت به اصلج است نه اصلاح سیاسی زیرا جمال بسیار مراقب بود که وارد تابوهای سیاسی در عربستان نشود اما دعوتی به بهبود عملکرد اقتصادی، اجتماعی و عمرانی در عربستان از جانب فردی است که از اصلاحات سازنده در عربستان ناامید شده بود.

جمال خاشقجی روزنامه‌نگار، مقاله‌نویس و نویسندهٔ اهل کشور عربستان سعودی بود. وی همچنین مدیر و سردبیر ارشد شبکهٔ خبری العرب و از منتقدان نحوه حکمرانی در عربستان بود. او همچنین در روزنامه واشینگتن پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی در سال ۲۰۱۷ از عربستان سعودی گریخته و خود را از کشور تبعید نمود. او از منتقدان شدید ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، و پادشاه کشور، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود بود. جمال نوه محمد خاشقچی، پزشک مخصوص ملک عبدالعزیز، بود و نیز عدنان خاشقچی، که در ماجرای مک‌فارلین در ایران مشهور شد، عموی او بود.

خاشقچی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد و ناپدید شد. شواهد نشان می‌دهد او در کنسولگری عربستان در ترکیه به قتل رسیده و جسدش تکه‌تکه شده و از آنجا خارج شده‌است. پس از گذشت حدود یک سال از حادثه، در روز چهارشنبه ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹ محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با رادیو سراسری آمریکا پی‌بی‌اس با قبول کردن مسئولیت قتل خاشقچی گفت که این قتل در دورهٔ زمامداری وی انجام گرفته و تمامی مسئولیت این کار را می‌پذیرد.

منبع: شفقنا

38