سیاست منفعلانه اروپا در قبال یک‌جانبه‌گرایی آمریکا

رضا رسالت، کارشناس روابط بین الملل در یادداشتی با عنوان «سیاست منفعلانه اروپا در قبال یکجانبه گرایی آمریکا/ از ایفای نقش در قالب بازیگری منفعل تا تبدیل شدن به زمین بازی آمریکا» نوشت: ایالات متحده، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان طرف‌های توافق هسته‌ای موسوم به برجام، محسوب می‌شدند، اما در اوایل سال 97 یعنی سه سال پس از اجرایی شدن برجام، آمریکا از این توافق خارج شد و تمامی تحریم‌هایی را که علیه ایران متوقف کرده بود، دوباره به اجرا گذاشت.

پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، ایران از اروپا خواست تا برای نشان دادن پایبندی خود به برجام، سازوکارهایی را برای روابط مالی و صدور نفت ایران اتخاذ کند. با گذشت دو سال از تصمیم دونالد ترامپ، اروپا به غیر از ادامه حمایت لفظی و در پاره‌ای از موارد تهدید ایران، گامی عملی برای حفظ برجام برنداشته و اکنون تهران دیگر منفعتی را در پایبندی به تمام تعهدات خود در این توافق‌نامه نمی‌بیند.
هرچند در این اثنا طرف‌های اروپایی هم برای آنچه که از آن به عنوان حفظ توافق هسته‌ای یاد می‌کردند سیگنال‌های ارتباطی گسترده‌ای را با تهران بر قرار کردند، اما در نهایت نتیجه این سیگنال ها چیزی جز حمایت های کلامی و بیانیه‌های سیاسی نبود. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بخش از صحبت‌هایش که به تازگی در نشریه اشپیگل انتشار یافته است، به چالش‌های پیش روی اتحادیه اروپا پرداخته و اعلام کرده است "ما اروپایی‌ها هنوز به دنبال هویت هستیم و نمی‌دانیم که می‌خواهیم چه نقشی ایفا کنیم" این بی هویتی و بی اقدامی مزمن که مورد اذعان جوزپ بورل نیز قرار گرفته است، دقیقا همان محملی است که آمریکایی ها سیاست های یکجانبه خود را بر آن سوار کرده اند و سیطره ی یکجانبه گرایی خود را بر آن گسترانیده اند.

بورل با بیان اینکه چندجانبه‌گرایی، امروز بیش از هر زمان دیگری مورد نیاز است، با برشمردن چالش های بین المللی تاکید کرده است: "هیچ کشوری به تنهایی آنقدر بزرگ و قدرتمند نیست تا از این چالش‌ها جدا باشد، به همین خاطر قواعد چندجانبه‌گرایی که با دشواری ساخته شده‌اند، نه تنها نباید نابود شوند بلکه باید تکثیر شوند تا امنیت نظم بین‌المللی در گروی آن ها تضمین گردد."
بورل چندجانبه‌گرایی بین المللی را «تحت محاصره» خوانده و خطاب به اروپایی ها افزوده است: "باید این سؤال را از خود بپرسیم که آیا می‌خواهیم یک بازیگر باشیم، یا یک زمین بازی؟ و اگر می‌خواهیم بازیگر باشیم، چه نوع بازیگری؟" با این حال و با در نظر گرفتن سیر تحولات و تغییرات محیط بین الملل، علایمی از تغییر رویکرد اتحادیه اروپا و پای فشردن بر هویت مستقل خود، به چشم نمی خورد.
بر همین اساس تهران به بروکسل فرصت داده بود تا برای برون رفت از بن‌بست تحریم‌های یکجانبه آمریکا راهکاری عملی ارایه کند، در غیر این صورت ایران خود را مجاز به ادامه کاهش مرحله‌ای تعهداتش خواهد دانست. در این میان با محقق نشدن وعده‌های اروپا و عملی نشدن خواسته‌های ایران در تاریخ مقرر، تهران طی 5 گام از تعهدات خود فاصله گرفت.

علی رغم اعلام لفظی پایبندی طرف های اروپایی به برجام، آنها عزم در عدم همراهی دارند؛ چنانکه تهران در شرایط مختلف شاهد تغییر لحن در بروکسل بوده است، از جمله آنکه در ماه های آغازین خروج آمریکا از برجام پاریس با لحن متفاوتی در توجیه کم کاری های خود در روز جمعه، ۱۵ تیر97 (۶ ژوئیه)، به تهران هشدار داد و ژان-ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، اعلام کرد:« مقامات ایرانی باید آنچه او(لودریان) تهدید مداوم در قبال نقض تعهد اروپا در قبال برجام خوانده را متوقف کنند، او همچنین اضافه کرد که کشورهای اروپایی باید فرصت لازم برای دست یافتن به راه حلی را داشته باشند که از طریق آن بتواند خسارات ناشی از خروج آمریکا از برجام را جبران کنند.
با توجه به موارد فوق و تفاسیرمذکور می‌توان این نتیجه را حاصل کرد که اروپا در طول دو سال گذشته بر خلاف ایران، سیاست یکدستی را در قبال برجام و ایران در پیش نگرفته و بنابر اقتضای شرایط لحنش را تند یا آرام کرده است به طوری که معتقد است سطح متوسطی از روابط با تهران می تواند جوابگوی نیازش باشد.

در این میان ایران بیش از پیش دریافته است که نمی توان به هیچ وجه بر اساس وعده های کشورهای اروپایی پیش رفت چرا که تصمیمات آنها نشات گرفته از منفعت محوری مقطعی است. اینک نیز اروپا در ورطه ای سخت قرار گرفته است و سیاست هایش در قبال تمدید و یا عدم تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران در بوته آزمایش قرار گرفته است.

اروپا می‌داند که برای حفظ صلح و امنیت بین المللی به همین باقی مانده برجام نیز نیاز دارد، اما از طرفی خود را در قبال زیاده خواهی های آمریکا ناتوان می‌بیند و منفعل عمل می‌کند. تصور اینکه اروپا بتواند مستقل از آمریکا عمل کند، بسیار بعید است و رژیم تروریستی آمریکا نیز اجازه ی استقلال عمل کشورهای اروپایی را به آنها نخواهد داد.

منبع: ایسنا

66