رأی دیوان لاهه نشانه پیش افتادن ایران در یک دوئل حقوقی است

هیبت‌الله نژندی‌منش افزود: امروزه کشورها در حوزه‌های مختلف با هم رقابت می کنند. همچنان که در حوزه نظامی، اقتصادی و حتی ورزش کشورها با هم رقابت می کنند، این امر در حوزه حقوق نیز صادق است. حقوق به دلیل این که جنبه نرم‌افزاری دارد کمتر دیده می شود، در عین حال اثر آن بسیار عمیق و تعیین کننده است.

کارشناس حقوق بین‌الملل خاطرنشان کرد: کار حقوقی زمان بر است که نیاز به حوصله و عقلانیت دارد و در آن هیجان و شعاری عمل کردن جواب نمی دهد.

نژندی‌منش درباره فرایند رسیدگی شکایت دیوان بین‌المللی دادگستری گفت: احراز صلاحیت، زیربنای رسیدگی اصلی است. بعبارت دیگر، اگر ما در این مرحله نمی توانستیم استدلال‌های آمریکا را رد کنیم نمی‌توانستیم وارد مرحله اصلی یعنی رسیدگی ماهوی شویم.

وی اضافه کرد: همین که توانستیم دیوان را قانع کنیم که اقدامات آمریکا در تحمیل تحریم‌ها نقض عهدنامه مودت است، گام بسیار مهمی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی یادآور شد: در مقابل تیم حقوقی ما، تیم حقوقی قوی هم از آمریکا وجود داشت و همه تلاش خود را به کار بست تا دیوان را متقاعد سازد که صلاحیت خود را اعمال نکند.

نژندی‌منش افزود: در مجموع این اقدام دستاوردهایی دارد؛ نخست این که ما در این نبرد حقوقی نسبت به آمریکا - که در حوزه های دیگر دست بالا را دارد - جلوتر هستیم. دوم، جمهوری اسلامی ایران نشان داد که همواره به حاکمیت قانون و سازکارهای حقوقی معتقد است. سوم، دیوان بین‌المللی دادگستری نسبت به دیگر ارکان سازمان ملل متحد سازکار مفیدتر و مستقل تری برای کشور ما است.

مدیر مرکز حقوق بین المللی و سرمایه‌گذاری لاهه اظهارداشت: هر چند مرحله صلاحیتی مرحله مهمی است، اما مرحله سخت تر مرحله ماهوی است. پیروزی در مرحله صلاحیتی می تواند از نظر روانی و حتی حقوقی انگیزه قوی در تیم حقوقی ایران ایجاد کند.

وی ادامه داد: همین که دیوان پذیرفت اختلاف طرح شده توسط ایران مربوط به عهدنامه مودت است، گام بسیار مهمی است. با این حال، باید تلاش بیشتری صورت گیرد و پیروزی در این مرحله نباید به معنای ضعیف بودن تیم حقوقی آمریکا تلقی شود.

نژندی‌منش گفت: به نظرم کار تیم حقوقی ما در این مرحله نسبت به قبل باید مضاعف بشود. بهتر است که تیم ایران سناریوهای مختلف طرف مقابل را مورد بررسی قرار دهد. مسلما در بسیاری از موارد دیوان بین‌المللی دادگستری خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران در مرحله ماهوی را تایید می کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی یادآور شد: زمانی که دیوان دستور موقت خود را در همین پرونده صادر کرد، همه می دانستیم که آمریکا این دستور را اجرا نمی کند، با این حال از نظر دیپلماتیک بسیار تاثیرگذار بود.

وی اضافه کرد: یکی از دلایل عدم همراهی کشورهای اروپایی با آمریکا می تواند همین دستور موقت دیوان باشد. دست کم این تردید را در میان افکار عمومی بین المللی و حتی کشورهای نزدیک به آمریکا ایجاد کرد که اقدامات آمریکا در تحمیل تحریم‌ها ناقض حقوق بین المللی بشر است.

نژندی‌منش گفت: رأی مقدماتی فعلی دیوان نیز تاثیر زیادی از حیث دیپلماتیک دارد و می تواند نگرش بسیاری از کشورها و حتی افکار عمومی را نسبت به جمهوری اسلامی ایران و تبلیغات منفی که می شود، تغییر دهد.

مدیر مرکز حقوق بین المللی و سرمایه‌گذاری لاهه درباره تغییر دولت آمریکا و تاثیر آن بر روابط با ایران خاطرنشان کرد: رفتارهای سیاسی دولت‌ها قابل پیش بینی نیست. بنابراین، دقیقا نمی توان گفت که دولت بایدن چه رویکردی را اتخاذ خواهد کرد.

وی ادامه داد: یک نکته مسلم است و آن این که دولت کنونی آمریکا نسبت به دولت قبلی از عقلانیت بیشتری برخوردار است و به جای مقابله با نهادهای قضایی بین‌المللی به تعامل با آنها مبادرت می کند.

نژندی‌منش یادآور شد: دولت قبلی اولا خروج آمریکا را از معاهداتی که شرط رجوع به دیوان در آنها وجود داشت، عملی می کرد و در ثانی حتی عملا به خصومت با برخی نهادها از جمله دیوان بین المللی کیفری پرداخت و آن را تحریم کرد.

کارشناس حقوق بین‌الملل افزود: به نظر می رسد تغییر در دولت آمریکا و نوع نگرش آنها به نهادهای قضایی بین‌المللی این نتیجه را هم دارد که دولت بایدن تیم قوی‌تری را برای پیگیری پرونده در نظر بگیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: به هر حال، نظر به شرایط و روندهای سیاسی امکان مصالحه نیز وجود دارد. باید با هوشیاری تمام منتظر ماند و همیشه برای سخت ترین و پیچیده ترین حرکت طرف مقابل آمادگی داشت.

نژندی‌منش درباره احتمال لغو تحریم ها و تاثیر آن بر فرایند رسیدگی به این پرونده افزود: لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا می‌تواند به صورت زبانی و یا عملی باشد. به تعبیر مقام معظم رهبری اگر لغو تحریم ها عملی باشد و این اطمینان حاصل شود که دوباره آنها را برنمی گرداند، می توان در مورد روند پرونده هم صحبت کرد.

به نظر می رسد تغییر در دولت آمریکا و نوع نگرش آنها به نهادهای قضایی بین‌المللی این نتیجه را هم دارد که دولت بایدن تیم قوی‌تری را برای پیگیری پرونده در نظر بگیرد

وی اظهارداشت: به نظر می رسد لغو تحریم ها به خودی خود تعیین کننده نیست. آمریکایی ها قابل اعتماد نیستند و این موضوع بارها ثابت شده است. مهم اطمینان خاطری است که برای ایران حاصل شود نه اقدام آنها. در هر صورت اگر این اطمینان خاطر برای ایران ایجاد شود می توان از مصالحه و سازش صحبت کرد.

جمهوری اسلامی ایران در خرداد سال ۱۳۹۸، لایحه خود را در زمینه تحریم‌های آمریکا علیه ایران و نقض عهدنامه مودت به دادگاه لاهه ارائه داده بود. این لایحه شامل هفت جلد ادله و مستندات و حدود سه هزار صفحه بوده است.

شکایت ایران پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های اقتصادی، بانکی و نفتی علیه ایران صورت گرفت که این تحریم‌ها موجب رنج مردم کشورمان شده است.

سوم فوریه (۱۵ بهمن ماه) دیوان بین المللی دادگستری صلاحیت خود برای رسیدگی به شکایت ایران در زمینه تحریم‌های آمریکا علیه ایران و نقض عهدنامه مودت ۱۹۵۵ احراز کرد.

احراز صلاحیت دیوان یک پیروزی برای ایران در کارزار حقوقی علیه ‌آمریکاست با این حال، فرایند رسیدگی به ماهیت این شکایت زمانبر بوده و ممکن است سال‌ها طول بکشد.

لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس جمهوری درباره احراز صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران علیه آمریکا در دادگاه لاهه روز چهارشنبه ۱۵ بهمن سال جاری گفت:‌ سازمان حقوقی دولت، پرونده‌ای با عنوان اعاده تحریم‌ها توسط آمریکا علیه این کشور مطرح کرده بود که در آن موارد نقض اسناد بین المللی مربوط را ارائه کرده بود. بعد از این دوره قابل توجه طولانی که با موفقیت‌های مقدماتی همراه بوده است، امروز رسیدگی انجام می‌شود.

وی با اشاره به دستور موقت دادگاه مبنی بر منع اعاده تحریم‌ها حداقل در حوزه‌های مشخص مانند مواد غذایی، کشاورزی دارو و تجهیزات پزشکی و قطعات مورد نیاز ناوگان حمل و نقل هوایی افزود: این دستور با این تکلیف که هیچ یک از طرفین اوضاع را از این سخت‌تر نکنند، هم همراه بود و ما هم در این مدت موارد نقض را کنترل و در مواردی آن را گزارش می‌کردیم.

حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی نیز روز پنجشنبه ۱۶ بهمن با اشاره به رأی دادگاه لاهه درباره شکایت ایران از آمریکا گفت: در حالی که دشمنان می خواستند روزهای تاریکی را برای ایران ترسیم کنند و فضای تنفسی را بر ما تنگ کنند، خبرهای خوشی داریم که برای همه ما حائز اهمیت است.

وی افزود: خدمت مردم عزیز ایران تبریک می گویم که دیروز دولت تدبیر و امید موفقیت بزرگی در دادگاه لاهه به دست آورد و این چندمین پیروزی است که دولت در دادگاه بین المللی لاهه در مقابل آمریکا بدست می آورد و این بسیار مهم است.

روحانی یادآور شد: این قدرت و عظمت برای ملت بزرگ ایران در برابر یک ابرقدرت است. در جنگ سیاسی صدها هزار کارشناس و متخصص در کنار آنها است و ما با عده ای از دیپلمات های محدود به جنگ آن ها می رویم این عدد کم ما در برابر عدد بزرگ آن پیروزی اش زیبا و درخشان است.

وی اضافه کرد: در بخش حقوقی کمتر سابقه دارد از آغاز انقلاب مباحث را به دادگاه لاهه ببریم که دلایل خاص خودش را دارد در این دولت تصمیم قاطع گرفتیم در مسائل اختلافی در برابر آمریکا بحث را به دادگاه لاهه برسانیم

روحانی خاطرنشان کرد: در دادگاه بین المللی لاهه ما رأی بسیار موفقی گرفتیم علیرغم این که هزاران حقوقدان بزرگ را بسیج کردند رأی این بود که دادگاه لاهه به دستور و قرار موقت رأی داد که آمریکا باید همه تحریم ها در امور انسانی را بلافاصله قطع کند، البته آمریکا عمل نکرد.

رئیس جمهوری ادامه داد: علیرغم اینکه یک دادگاه بین المللی به اتفاق آراء یعنی همه ۱۱ قاضی عالی رتبه آن علیه آمریکا رأی دادند، یک موفقیت بسیار بزرگی برای ملت ما بود اما آمریکایی‌ها گفتند که این دادگاه اصلاً صلاحیت ندارد برای اینکه اصل شکایت ایران را مورد بررسی قرار داده است.

وی افزود: ماه‌ها حقوقدان های ایران و آمریکا در این زمینه بحث کردند و در دادگاه لاهه لوایح را تبادل می کنند.

روحانی یادآور شد: یک بار مرحوم دکتر مصدق به این دادگاه رفت و در تاریخ ما ماندگار شد. در این دولت چندین نوبت ما به دادگاه بین المللی رفتیم و بحمدالله تا امروز در همه مراحل پیروز بودیم. البته دعوای اصلی ماهوی راجع به این پرونده هنوز در آینده است ولی در این مرحله آمریکایی‌ها خیلی تلاش کردند که به دادگاه ثابت کنند که شما نمی‌توانید به این مسئله رسیدگی کنید اما این رأی درباره صلاحیت دادگاه صادر شد و این یک موفقیت حقوقی بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران بوده است.

رئیس دولت دوازدهم گفت: تحصیل کردگان این سرزمین در حقوق و دیپلماسی در همه‌جا موفقیت‌ها و پیروزی‌های شگرف و بزرگی را به دست آوردند و من این موفقیت بزرگ را به ملت بزرگ ایران تبریک می گویم.

مرکز لاهه برای حقوق بین المللی و سرمایه گذاری (http://hcili.org/fa/About-Hcili) با هدف توسعه خدمات و آموزش های حقوقی به صورت شبکه ای در سراسر دنیا و همچنین پیوند حوزه های صنعت، تجارت، فناوری و موسسات آموزشی و پژوهشی با حقوق و پیوند حقوقدانان سراسر دنیا در کشور هلند در شهر لاهه تشکیل شده است.

بنیانگذار و مدیر این مرکز هیبت الله نژندی منش است. این مرکز در تلاش است تا ضمن استفاده از حقوقدانان برجسته، خدمات ارزنده، به روز، حرفه ای و کارآمد حقوقی را با قیمتی مناسب در اختیار همه اشخاص (اعم از حقیقی و حقوقی) ارائه دهد. دسترسی به روز، آسان و ارزان به خدمات حرفه ای حقوقی در سراسر دنیا شعار مرکز است.

منبع: ایرنا

66