ماجرای برنامه‌ای که در دولت رئیسی گم شد

برای نمونه رئیس دولت سیزدهم در روز رای اعتماد به وزرای پیشنهادی خود در مجلس شورای اسلامی و خطاب به نمایندگان گفته بود: «با محوریت مشکلات پیش روی دولت، یک برنامه آنی، فوری و کوتاه مدت تعریف کرده‌ایم و یک برنامه میان مدت و بلندمدت داریم که ان‌شاءالله به زودی در اختیار نمایندگان و نخبگان کشور قرار خواهد گرفت و دغدغه‌ی همه نمایندگان، نخبگان و دلسوزان کشور، در این برنامه تقدیم خواهد شد».

ابراهیم رئیسی چند روز قبل از جلسه‌ی رای اعتماد و در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری وعده داده بود که: «برنامه‌ی تحولی ۴ ساله دولت به‌زودی در اختیار نخبگان، اندیشمندان و صاحبنظران قرار خواهد گرفت و از نظر همگان بهره‌مند خواهیم شد، این برنامه زمینه و بستر را برای اجرای برنامه توسعه هفتم کشور خواهد بود».

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت چهار ماه پس از آنکه رئیس دولت گفت «به زودی» برنامه‌ی فوری و تحولی را در اختیار نخبگان کشور و نمایندگان مجلس قرار می‌دهد گفت: «سند تحول دولت تحت عنوان سند پیشرفت مردمی کشور به زودی رونمایی می‌شود، در این سند همه‌ی موضوعات اساسی کشور در آن احصا و اولویت‌بندی شده است».

و حالا با وجود گذشت دو ماه از این اظهارنظر سخنگوی دولت و نیم‌سال از وعده‌ی رئیس دولت سیزدهم مبنی براعلام برنامه‌ی فوری دولت برای حل مشکلات اقتصادی هنوز خبری از جزییات این برنامه‌ها منتشر نشده است و بر خلاف وعده‌ای که چند بار تکرار شده است، چنین برنامه‌ای در اختیار نمایندگان مجلس و نخبگان قرار نگرفت.

مهدی پازوکی، اقتصاددان درباره‌ی برنامه‌ی اقتصادی دولت ابراهیم رئیسی گفت: هنوز زود است که درباره‌ی عملکرد دولت آقای رئیسی صحبت کنیم ولی دولت برنامه‌ی اقتصادی ندارد. اگر برنامه‌ی اقتصادی داشت بودجه سال ۱۴۰۱ بر اساس برنامه‌ی هفتم توسعه باید نوشته می‌شد، این دولت هم که می‌گوید دولت روحانی بد است و کلی بد و بی‌راه به دولت قبلی می‌گوید. این در حالی است که یکی از تبصره‌های لایحه‌ی تقدیمی دولت آقای رئیسی به مجلس این است که برنامه‌ی ششم برای یک سال دیگر تمدید شود. اگر دولت روحانی بد است و سیاست‌ها و برنامه‌‌هایش اشتباه بوده پس چرا شما یک سال دیگر تمدید می‌کنید؟! بنابراین یکی از ایرادات دولت فعلی این است که برنامه ندارد.

وی با مقایسه‌ی دولت احمدی‌نژاد و رئیسی ادامه داد: احمدی‌نژاد وقتی که آمد شانسی که آورد این بود که آقای خاتمی یک برنامه‌ی آماده که به تایید به مجلس رسانده بود به نام برنامه‌ی چهارم را در اختیار او گذاشت اما احمدی‌نژاد گفت که این برنامه آمریکایی و غربی است، برنامه را کنار زد و اجرا نکرد اما خودش هم برنامه نداشت. و همین باعث شد که صدها میلیارد دلار درآمدهای نفتی تلف شود و کشور را به عقب راند و به همین دلیل تاریخ به نیکی از احمدی‌نژاد و کسانی که حامی‌اش بودند یاد نخواهد کرد چون ایران را به لحاظ اقتصادی حداقل ربع قرن به عقب برد. اما دولت جناب آقای رئیسی اعلام کرد که من هفت هزار صفحه برنامه دارم و یک گروه پشت صحنه کار کرده‌اند ولی هیچ چیزی عملا از دولت بیرون نیامده است. بودجه ۱۴۰۱ را که شما نگاه کنید وابستگی‌اش به نفت بیشتر شده است، ۳۸۱ هزار میلیارد تومان قرار است نفت بفروشیم به اضافه‌ی ۱۳۷ هزار میلیارد تومان که قرار است از محل صندوق توسعه ملی که منبع درآمدش نفت است تامین شود. در مجموع این دو رقم می‌شود بالغ بر پانصد هزار میلیارد تومان. بنابراین وابستگی‌اش به نفت بیشتر شده است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به هزینه‌های دولت در لایحه‌ی بودجه گفت: مخارج دولت هم کاهش آنچنانی نداشته و همچنان نهادهایی که نیاز نیست از دولت پول بگیرند باز هم پول می‌گیرند اما این دفعه بودجه هم شفاف نیست، یعنی الان نمی‌توانید ببینید که مثلا ستاد انقلاب فرهنگی چقدر پول می‌گیرد یا بنیاد سعدی وابسته به آقای حدادعادل چقدر پول می‌گیرد و خیلی جاهای دیگر ردیف‌های بودجه را در هم ادغام کردند.

پازوکی در ادامه مهمترین اشکال دولت را انتخاب مدیرانی می‌داند که از مدیران قبلی به مراتب پایین‌تر هستند و می‌گوید: نمونه‌اش را در سازمان انرژی اتمی می‌توانید ببینید، ضعیف‌ترین وزیر کابینه‌ی آقای روحانی آمده جای آقای دکتر صالحی که دانش‌آموخته‌ی MIT است و سال‌ها رئیس دانشگاه شریف و معاون وزیر علوم و وزیر امور خارجه و… بوده. یا زنگنه و اوجی را در وزارت نفت می‌توان مقایسه کرد یا ظریف و وزیر خارجه یا وزیر کار، ایشان هیچ مسئولیت اجرایی نداشته به جز اینکه مدتی در کمیته امداد بوده است. عواقب انتخاب چنین مدیرانی قطعا بعدها مشخص خواهد شد. از نظر مدیریتی هم همه از یک طیف خاص هستند و به جز شخص آقای احمدی‌نژاد و رحیم مشایی و بقایی و رحیمی بقیه مدیران آن دولت همه برگشته‌اند.

مهدی پازوکی در ادامه با اشاره به احتمال احیای برجام و تاثیر آن بر عملکرد اقتصادی دولت گفت: به نظر من قطعا برجام را می‌پذیرند و با برجام و رفع تحریم‌ها گشایشی اتفاق می‌افتد اما به‌عنوان مثال اگر به فرزندتان پول زیادی بدهید باعث فساد می‌شود همان اتفاقی که در دولت احمدی‌نژاد افتاد. ما ۵۹۵ میلیارد دلار فقط نفت خام فروختیم منهای پتروشیمی‌ها ولی وقتی آقای احمدی‌نژاد کشور را تحویل می‌داد با نرخ رشد اقتصادی منفی ۶.۸ درصد و تورم چهل درصدی بود. توصیه‌ای که به آقای رئیسی دارم این است که سعی کند به جای آدمهای ضعیف که دانش لازم را ندارند به این همه جوانان تحصیلکرده که در کشور هستند توجه کند. شما ببینید چند دانشجوی طراز اول دانشگاه شریف پست گرفته‌اند و چند نفر از دانشگاه‌های درجه پنج و شش و کسانی که کوچکترین سابقه‌ی مدیریتی ندارند و اینها می‌شوند عضو هیئت مدیره‌ی شرکت‌های بزرگ و در آینده مشکل می‌آفرینند و من از این نظر نگران هستم.

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که «چه پیشنهادهایی به دولت سیزدهم برای بهبود عملکرد اقتصادی آن دارید؟» گفت: اولین پیشنهادم این است که دولت اقتصاد ایران را از بسته بودن نجات دهد و تعامل با دنیا در دستور کار دولت قرار بگیرد این گروه‌های تندرویی که از دولت حمایت می‌کنند دوستدار پیشرفت ایران نیستند، اینها کاسبان تحریم بوده و دنبال رانت هستند. و همچنین سیاست توازن با جامعه جهانی را در دستور کار خودش قرار دهد یعنی صرفا گرایش به شرق را من کاملا مخالف هستم همانطور که با گرایش صرف به غرب مخالفم. به جای سیاست تقابل با دنیا یک سیاست تعامل را در پیش بگیرند.

پازوکی ادامه می‌دهد: پیشنهاد دوم من این است که از افرادی با دانش صاحب صلاحیت، مدیر و مدبر که کم هم نداریم استفاده کند. می‌گویند آنها که «ژنرال» بودند چه کردند؟! شما بروید ببینید که ما موقعی که انقلاب کردیم تعداد دانشجوهای دولتی ما ۱۵۷ هزار نفر بود، امروز بیش از یک میلیون و هشتصد هزار دانشجو در دانشگاه‌های دولتی داریم. ببینید در دوره‌ای که آقای زنگنه وزیر نیرو بود چقدر نیروگاه ساخت. سومین نکته‌ای که من به آقای رئیسی تاکید دارم این است که انضباط اقتصادی را به اقتصاد ایران برگرداند. این انضباط اقتصادی شامل انضباط پولی در سیستم بانکی می‌شود.

او در توضیح پیشنهاد سوم خود درباره‌ی انضباط پولی در سیستم بانکی می‌گوید: پول مردم در بانک را مگر می‌شود همینطور بدهیم به هر کسی تسهیلات خواست. با شعار که مملکت را نمی‌شود چرخاند. کسانی که نیازمند هستند را قطعا دولت باید کمک کند اما مگر می‌شود پول مردم در بانک‌ها را اینطور بدهیم به هر کسی تسهیلات بخواهد. الان خیلی از بانک‌ها متضرر و زیان‌ده هستند بعد ما بگوییم به هر نفر که وام خواست پنجاه میلیون بدهید؟! بر چه مبنایی؟ ضمانت لازم را باید بگیریم، پول مردم را که نمی‌توان حاتم‌بخشی کرد. انضباط اقتصادی شامل سه انضباط می‌شود: انضباط پولی در سیستم بانکی، بانک مرکزی باید مستقل باشد با دادن تسهیلات دستوری کاملا مخالفم و این به ضرر اقتصاد ایران است. ببینید معوقات بخش خصوصی و دولتی به سیستم بانکی چقدر است.

این کارشناس اقتصادی در مورد «انضباط مالی در سند بودجه» گفت: دولت باید هزینه‌های غیر ضروررا کاهش دهد. نمونه‌اش موسسات تحقیقاتی که در این مملکت درست کردیم که خیلی‌هایش دکان دو نبش است و هیچی از درون آنها بیرون نمی‌آید. این موسسات موازی را از همان نهاد ریاست‌جمهوری شروع کنند و حذف کنند. برای نهاد ریاست جمهوری یک موسسه تحقیقات استراتژک کفایت می‌کند و باید موسسه نیاوران را به سازمان برنامه بدهد. یکی از اشکالات دولت قبلی این بود که دکانی به نام «آینده‌نگری» درست کردند و چند مدیر کل دارد و هزینه‌های دولت را بالا بردند. و نکته‌ی سوم انضباط اداری است.

مهدی پازوکی، در توضیح این بخش از گفته‌های خود ادامه داد: هر جای دنیا بهترین نیروی متخصص را جذب دولت می‌کنند اما متاسفانه ما به جای نیروهای کارآمد هر چه نیروهای درجه پنج و شش را از دانشگاه‌های ضعیف وارد دولت کردیم. من نگران این هستم که «احمدی‌نژاد ۲» تکرار شود. بعضی از جاها اگر افراد به خانه‌شان بروند و آخر ماه حقوق‌شان را بگیرند به نفع ملت ایران است، حداقل آب و برق مصرف نمی‌کنند. پیشنهاد بعدی مولدسازی دارایی‌ها است خصوصا در شرایط کنونی که دولت ایران مشکل درآمدی دارد و هم به سیستم بانکی و هم پیمانکاران بخش خصوصی بدهی دارد پیشنهادم این است که دارایی‌های غیرضرور خود را بفروشد. برای این کار هم دستگاه‌ها مقاومت می‌کنند. این دارایی‌ها اگر فروخته شود هم هزینه‌ی دولت پایین ‌می‌آید مثلا در شهر تهران نیازی به خانه‌ی سازمانی وجود ندارد. اول هم از ریاست جمهوری و قوه قضاییه آغاز کنند.

مهدی پازوکی، اقتصاددان در مورد عملکرد تیم اقتصادی دولت سیزدهم نیز گفت: این تیم ضعیف است و اصلا این کاره نیستند، به تازگی آقای محسن رضایی درباره‌ی یارانه‌ها خبری اعلام کرد در حالی که اول باید بنشینند تصمیم بگیرند و بعد اعلام کنند. این نشان می‌دهد وضعیت چطور است. آقای خاندوزی و دیگران از نظر شخصیت اخلاقی آدم‌های بدی نیست و از بنده که وارسته‌تر هستند اما حرفه‌ای نیستند. به عنوان مثال الان آقای صالحی اگر به آمریکا برود او را روی هوا می‌قاپند تا از او استفاده کنند اما به وزیر کار دولت آقای رئیسی را نگهبانی هم نمی‌دهند. دولت جناب آقای رئیسی از نیروهای قوی استفاده نمی‌کند؛ اشکال کار این است. صنعت خودروسازی را ببینید زیانده هستند و فروش اتوموبیل شده مسابقه‌ی بخت‌آزمایی و یک عده دلال هفت خط دارند رانت می‌خورند.

پازوکی در نهایت در پاسخ به این پرسش که «راه حل عبور از این وضعیت چیست؟»، می‌گوید: راه حل این است که با پدیده‌ها و مشکلات برخورد علمی و کارشناسی کنیم و همینطور استفاده از نیروی انسانی کارآمد و درجه یک. افراد بسیار فهیمی داریم از وجود اینها استفاده کنید. یا در حوزه مالیات، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران زیر هفت درصد است، راهکارش از بین بردن معافیت های مالیاتی است. مگر نمی‌گویند که برنامه داریم پس سازمان مالیاتی چه کار می‌کند؟ باید درآمدهای مالیاتی بودجه جاری کشور شود. برای بالا رفتن درآمدهای مالیاتی نیز دو راهکار بیشتر نداریم و من راه سومی بلد نیستم و جود ندارد. دولت باید لایحه سه فوریتی به مجلس بدهد برای از بین بردن همه معافیت‌های مالیاتی. هر کسی درآمد دارد باید مالیات دهد؛ معلم مالیات بدهد استاد دانشگاه مالیات ندهد چون در مجلس نفوذ دارد و خود را معاف کردند؟! خانواده شهدا یا فرزند شهیدی که درآمد دارد باید مالیات بدهد. همینطور شرکت های آستان قدس رضوی و… جلوی فرار مالیاتی را باید بگیرند و این امر مهم با توصیه‌های اخلاقی محقق نمی‌شود. می‌باید سیستم مالیاتی، سیستم بانکی و همچنین سیستم گمرکی به هم وصل شوند. نمونه‌اش اقتصاد آمریکا که می‌گویند از مرگ می‌شود فرار کرد اما از مالیات نه! در این صورت پول نفت به جای اینکه صرف هزینه‌های جاری شود صرف پروژه‌های زیربنایی خواهد شد و به عنوان حق بین نسلی به آن نگاه می‌شود.