استاد عالی حوزه علمیه مشهد: می خواهیم به ۱۴۰۰سال قبل برسیم
حجت الاسلام و المسلمین محمدحسن موسوی مهر می گوید: قواعد فقه و اصول مانند پزشکی نیست که هرچه پیشرفت کنیم قواعد آن به روز شود. ما چون می خواهیم به هزار و چهارصد سال قبل برسیم، هرچه قواعد اصیلی را که از اهل بیت(ع) گرفته ایم حفظ کنیم مناسب تر است.
درحالی که لزوم تغییر در کتابهای آموزشی حوزه علمیه سالهاست در محافل و مجامع حوزوی مطرح است، حجت الاسلام و المسلمین محمدحسن موسوی مهر ،استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد معتقد است با مهارت محور کردن شیوه آموزش می توان کتابهای موجود را نیز حفظ کرد و بر کیفیت آموزشی حوزه های علمیه افزود.
با این استاد و پژوهشگر حوزه علمیه را در ادامه می خوانید:
تغییر در برخی از متون حوزه مانند بخشهایی از مکاسب لازم است اما تغییر برخی از متون به معنای از دست دادن تراث ارزشمند است و جایگزینی نسبت به آنها وجود ندارد. روال مجامع علمی دنیا هم همین است که برخی از کتابهای اصیل را کنار نمی گذارند. مثلا کفایه کتابی است که نمی توان آن را کنار گذاشت. تغییر و تحول در متون درسی حوزه را باید به صورت موردی بررسی کرد. برای برخی از متون جایگزین نیست، برخی از متون را نمی توان کنار گذاشت و تغییر در دسته ای از متون نیز الزامی است.
کسانی که مخالف حذف شدن مکاسب هستند، توجه شما در لزوم حفظ کفایه را مطرح می کنند. نظر شما چیست؟
چند نکته مکاسب را بی بدیل کرده است؛ اول حواشی قوی است که برای این کتاب نوشته شده است، دوم تسلطی خود شیخ بر قواعد مختلف فقهی است؛ مقام معظم رهبری هم فرمودند که بعد از ایشان کسی را به قوت شیخ نمی شناسم. پیش از ایشان هم قطعا کسی در سطح ایشان نبودند. ایشان بر فقه احاطه خوبی داشته است. اما این نکات سبب نمی شود که ما بخشهایی از این کتاب را نکاهیم؛ مثلا بخشهایی که مربوط به ولایت فقیه یا بخشهایی که مربوط به معاطات است اگر مقداری کاسته شود مشکلی ایجاد نمی شود.
اول این کتاب محرماتی مطرح است که حرام بودن برخی از آنها موضوعیت ندارد. چرا ولایت فقیه و معاطات را مثال زدید؟
به عنوان مثال گفتم. بخش هایی از محرمات هم به همین شکل است. ممکن است خود مورد الان برای ما مصداق نداشته باشد، مثلا فروش بول ابل، ولی قواعدی را که مطرح شده نباید از دست داد و اینها باید به طلاب منتقل شود.
به حفظ کفایه اشاره کردید. علت این تاکید چیست؟
کفایه چند نکته دارد؛ یکی شخصیت مرحوم آخوند است. مرحوم آیت الله العظمی تبریزی می فرمود ممکن است که آخوند در برخی از جاها دلیل را اشتباه رفته باشد اما نوعا نتیجه گیری او درست بوده است؛ اکثر علماء بعد از آخوند ناظر به او سخن گفته اند. اگر آخوند حذف شود طلبه متوجه نمی شود که مخاطب آثار بعدی چه کسی است. بیش از پنجاه کتاب قوی اصولی ما ناظر به مرحوم آخوند هستند. اگر کفایه کنار گذاشته شود، این تراث بزرگ را هم از دست می دهیم؛ نکته دیگر در کفایه ایجاز کتاب است. ممکن است برخی از جاها این ایجاز مخل باشد اما اگر همین کتاب مختصر به طلبه منتقل شود بسیاری از ضروریات خود را به دست آورده است. لذا کتاب کفایه بی بدیل است و تجربه هم اثبات کرده است. مرحوم صدر دنبال آن بودند که کفایه را جایگزین کفایه کنند اما حقیقتا این نشد.
منتقدان کفایه به متن سنگین آن برای نوع طلبه ها اشاره می کنند. متن سنگین سبب نمی شود که طلبه از محتوا دور بماند؟
یکی از موارد خیلی مهم این است که آیا ما مواردی را که به فهم مطلب کمک می کند تجربه کرده ایم که الان نوبت به تغییر کتاب برسد یا خیر. مثلا آیا اساتید کفایه همه در تدریس قوی هستند؟ گاهی اغلاق عبارت با ناتوانی استاد همراه باشد، عمر طلبه تلف می شود. ولی اگر استاد، زبردست باشد و بتواند تبیین درستی داشته باشد و از نرم افزارهای کمک آموزشی هم استفاده شود این مشکل حل می شود. درباره کتابهای سطح یک هم همین موضوع هست. می شود که کتاب را تغییر نداد و برای آموزش از اهرمهای دیگر استفاده کرد.
در حوزه جای کلاسهای کارگاهی که بتواند ذهن طلبه را درگیر کند خالی است. آموزش باید پژوهش محور باشد. متدها و روشها باید در نحوه آموزش تغییر کند و با این کار نیاز به تغییر متون نیست. اما با توجه به شرایط فعلی مهمترین نکته استاد است. اگر استاد مسلط باشد می تواند مشکل همین متن را هم حل کند. در حوزه جای کلاسهای کارگاهی که بتواند ذهن طلبه را درگیر کند خالی است. آموزش باید پژوهش محور باشد.
گفته می شود این متنها با توجه به پیشینه تاریخی که دارند، طلبه را در آن روزگار نگه داشته و بسیاری از مباحث، مباحث روز نیست. نظر شما چیست؟
قواعد ما نمی تواند به‌روز باشد. قواعد فقه و اصول مانند پزشکی نیست که هرچه پیشرفت کنیم قواعد آن به روز شود. ما چون می خواهیم به هزار و چهارصد سال قبل برسیم، هرچه قواعد اصیلی را که از اهل بیت(ع) گرفته ایم حفظ کنیم مناسب تر است. ما در حوزه شهرت و حوزه اجتماع به آنچه قدماء گفته اند توجه داریم، در توثیقات رجالی به آنچه که قدماء گفته اند توجه داریم، البته این بدان معنا نیست که اگر طرق عقلایی وجود داشته و مغفول مانده را مغفول بگذاریم. ما در فقه و اصول نمی توانیم مطلب جدیدی را اضافه کنیم. قواعد، قواعد قدیم است و مسائل جدید شاید پیش روی ما قرار بگیرد. فقه ما همان فقه جواهری است.
ما با دو مساله روبرو هستیم؛ یکی فهم قواعد و یکی تطبیق قواعد. نقصی که به حوزه وارد است، کم بودن کارهای تطبیقی است. ما باید طلاب را برای کار تطبیقی آماده کرد.
طلبه چهار سال برای مکاسب، کفایه و رسائل وقت می گذارد. این مدت زیادی نیست؟
اگر در کنار این چهارسال کارهای تطبیقی و مهارت استنباط انجام شود مدت زیادی نیست. البته نباید برنامه ریزی به شکلی باشد که همه طلاب موظف به خواندن این کتابها شوند. کسی که می خواهد تفسیر بخواند، نیازی به فراگیری طولانی مدت کفایه ندارد. تحصیل باید تخصصی شود. آنهایی که می خواهند مجتهد شوند لازم است که خوب کفایه و این کتابها را بخوانند. البته لازم است که مهارت استنباط را هم آموزش ببینند که این موضوع در کلاسهای کارگاهی محقق می شود. استاد باید مساله ای را مطرح کند و بگوید قواعد را روی آن اجرا کنند. شبیه آنچه در حلقه های استفتاء ایجاد می شود باید در این کارگاه محقق شود. آقای تبریزی می گفتند من آن بهره ای را که از حقله استفتاء آقای خوئی بردم، از درس خارج اصول ایشان نبردم.
گفته می شود که تاکید بر کفایه سبب دور نگه داشتن طلبه از منابع اصیلی مانند قرآن و روایت شده است. نظر شما چیست؟
حوزه باید تخصصی شود. ما هم برای قرآن و هم برای فقه و اصول و هم برای تاریخ و اخلاق و سایر علوم اسلامی نیاز به متخصص داریم. اگر همه اینها را لازم داریم باید به فراخور آن استعدادهای افراد هدایت تحصیلی صورت بگیرد. کسی که تحلیل قوی دارد به درد مباحث اصلی می خورد و باید او را به این سمت هدایت کرد. کسی که ماندگاری ذهن بیشتری دارد می تواند وارد حوزه بیان احکام و تاریخ شود. الان ما طلاب را گاها وارد مسیری می کنیم که به آن علاقه ندارند و یا اگر هم علاقه دارند، استعداد ندارند.
اگر شما مخیر باشید عناوینی را به کتب درسی اضافه یا حذف کنید چه اقدامی خواهید داشت؟
تاکید ما بر انجام کارهای مهارتی است. در استباط باید کارگاه تطبقات فقه و اصول داشته باشیم. نیاز نیست که ما کتاب اضافه کنیم. متولیان باید به دنبال راهکاری باشند که طلبه مهارت بیاموزد و طلبه احساس کند که می تواند به مسائل پاسخ دهد. بتواند مباحث تعادل و تراجیح را اعمال کند.
حالا هم امثال تو تفکر ۱۴۰۰ سالدپبش را دارند .
هی ززززرررررااات .دنیا در حال و هوای پیشرفت هستند آخوند هم دنبال پس رفت! با همین ها ۸۰ میلیون شدیم؟
نگران نباش به برکت انقلاب با تقلید از مدینه فاضله دارید از سال قبل1400 دور می شوید ولی با آمدن منجی بشریت قطعا بر می‌گردید به1400 سال قبل
این دیگه ازسیاست انگلیسی است نه ائمه؟!!!
چه1400سال پیش وچه2400سال بعد.والعصر که وقتی که عمل درتونیست تونادانی.
ایا به سرگذشت پیشینیان نمی اندیشید که چقدر کتاب های نفیس وگران بها را به اتش کشیدند؟ چون انها فقط کتاب میخواندند وکتاب مینوشتند و کتاب تدریس میکردند اما از عمل تهی شده بودند.
سلام. حاج آقا میشه بفرمایید که غیر از این است که حوزه افرادی رو باید تربیت کند که جوانان آینده ساز رو ضمن اینکه تشویق و امیدوار به آینده نگهداره، اعتقادات آنها رو به سمت خوبیها و آنچه که اسلام آن را الگو قرار. داده، رهنمون کنه
خوب در بیان مطالب و تیتر شدن گفته ها دقت کنید.
کدوم جوان با دیدن این تیتر که میخواهیم به ۱۴۰۰ سال قبل برگردیم، به شما و حرف شما علاقمند میشه که بعدها بدنبال تعالیم شماها باشه؟!!!!!
بابا به قول یک بنده خدایی اگر حرف زدن بلد نیستیم, حرف نزدن رو که بلدیم!!!!!
حاج آقا باور کن شما از بنیانگزاران 1400 سال پیش هم سختگیرتر هستید ، پس نگران نباشید
1400سال پیش بهانه است حفظ نظام نشانه است.
به قبل از اون رسیدید دقیقا دوران جاهلیت!
نون‌توی ۱۴۰۰ سال پیشه
شما خودت تنها برو 1400 سال قبل
یارو تیتر میزنه تا همه را بجون هم بیندازه ...
همین الان هم بخاطر افکار پوسیده ی شما در تاریکترین نقطه ی تاریخ داریم به سر میبریم....
احسنت بر ملت مقاوم و سرسخت ایران اجرکم عندالله
خلایق هرچه لایق
هیچ کس بهتر از اینها نمی تونه ریشه دینو بزنه. اگه می گی برای فهم و عمل به دینی مجبوری 1400 سال بری عقب یعنی اون دین به درد امروز نمی خوره.
حاج آقا مردم دیگه اون مردمی نیستند که هر طور دوست داشته باشی اونا را همراه خودت بکشونی مردم قیم نمی خواهند زورشان به شماها که نمی رسه در عوض بر عکس حرفهای شماها عمل می کنند از فردا به مردم بگویید کسی حق ندارد نماز بخونه اونوقت می بینی مردم با چه اشتیاقی مرن بسوی مسجد
فرق امثال طالقانی و مطهری و .. که زمان پهلوی درس خوندن با این آقایون بعد انقلاب را ملاحظه کنید: اونا ادعا می کردن هر چه زمان بگذره و فهم و شعور بشر بیشتر بشه اسلام را بهتر می فهمیم ، اینا ادعا می کنن هر چه به دوران جهل نزدیک بشیم دینو بهتر می فهمیم!! جدای از اینکه کی درست میگه کاملا واضحه که کی داره زیراب دینو می زنه.
این آقا را خلع کامل لباس کنین بفرستید زمان حضرت آدم
از لپهای گل انداخته توبره ایت معلومه مثل 1400 سال پیش داری زندگی میکنی ؟
حاج آقا
اگر مردم به ویژه نسل کنونی رو به اینجا رسوندی که پیکان الاغ وپیکان وتلویزیون سیاه سفید و..... استفاده کنند.
میتونی امیدوار باشی که میشه به 1400 سال قبل برگردیم.
یه زحمت بکش
به مسئولین بگو به فکر انرژی هسته ای نباشن
همون چوب وخاشاک برای تولید گرما کافیه .
بقول دوستمون
اگه حرف عاقلانه ای ندارید ؛سکوت چیز خوبی است.
آقا،ماپیکان داریم ها! لطفاً به پیکان توهین نشه.حالا خر یه چیزی،ولی دیگه پای پیکان رو وسط نکش.
اگر بریم ۱۴۰۰ سال پیش،شمر زنده میشه میکشدمونا.گفته باشم
برگرد پشت کوه و خر سوار شو میروی ۱۴۰۰ سال قبل خخخخ
آخوند رحمان ۱۴۰۰سال قبل ! همین الان حال بهم زن شدین
حاجی آقا؛ حالا که خیلی علاقمند به بازگشت به ۱۴۰۰سال پیش را داری برو در غارها زندگی کن.شماها دوش حمام را نجس و رادیو تلویزیون را خانه شیاطین می دانستید.اما الان خوب از همه استفاده میکنی.علم روز حقیقتی هست که باید بپذیری. بیایید گفتار و کردار خود را یکی کنید
به آقای محمدحسن موسوی بفرمایید افکار شما همان افکار ابوجهل است نه افکار اسلام در 1400سال .
بزرگان دین میگویند امروز تان نباید مانند دیروز تان باشد (در همه موارد) چه برسد به به 1400سال پیش .
آقای به اصطلاح مبلغ دین اگر اینطور است که شما می‌فرمایید پس ظهور امام زمان (عج) مفهومی ندارد
نه کار میکنند نه سربازی می روند نه بیمه و مالیات می دهند حقوق مفت و مجانی می گیرند و اخیراً هم همه مسلح شده اند. جی بهتر از این. تنها نکته منفی زندگی این دسته تنفر شدید مردم از اونهاست
باز گشت به 1400سال پیش یعنی عصر جاهلیت . اخوند بیسواد فرهنگ ایران از اعراب جاهلی بسیار غنی تر است ...
کتاب مکاسب شیخ مرتضی انصاری را بایستی کسبه و تجار ما بدانند و به آن عمل کنند نه طلاب حوزه های علمیه!!! کدام دروس فقهی حوزه های علمیه در بطن جامعه کاربرد عملی و اجرایی دارند؟!!! آیا کسبه و تجار ما از کتاب مکاسب چیزی می دانند و اگر هم بدانند بدان عمل می کنند؟! تدریس و فراگیری قواعد فقهی که جنبه کاربردی در بطن جامعه نداشته باشد فایده ای بر آن مترتب نیست!!!
چرا شما درگیر خبرای افزایش حقوق سال بعد نیستید؟ چرا شما باید با خیال اسوده اراجیف بگویید. چرا شما نماینده کارگری ندارید
میشه خودت بری کار به ما نداشته باشی؟خدا پایِدارت کنه
وای به حال ملتی که با حرف های 1400 سال پیش بخواهد پیشرفت کند.اخوند برای عصر خودش صحبت کرده، ما هم باید برای عصر خودمان اصول و قواعد و قانون بنویسیم.
رو به میهن پشت به دشمن.
1400سال بشر رنج ها و عذابها و جنگها و کشتارها و بلایای بسیار متحمل شده است تا در دامان خود دانشمندان و هنرمندان و فلاسفه و سیاستمداران بزرگ را تربیت کرده است که نتیجه آن وضع امروز است آنگاه شما با خواندن 4 کتاب میخواهی به 1400سال پیش برگردی!.
اراجیف پشت اراجیف
آخوندهای متحجر و نادان
احسنت بر جناب دکتر سید آیت الله، احسنت دقیقا دوران جاهلیت اعراب
حیف عمامه مشکی
حرمتش را بخاطر آل رسول الله ص گفتم شاید سید واقعی باشد نگهداشتم.
شاها ببخش ما را
که انقلاب کردیم
خوب کیسه ای دوختید ابروی امامان را هم بردید
خوبه که تازه فهمیدین باید به سنت پیامبر برگردین و اهل تسنن بشین تا مسلمان واقعی بشین و ملت رو از اینهمه چیزایی که به دین آویزون کردین نجات بدین
خاکبرسرتووامثالتومفتخوران بیدردوبیشرف
شماها که برگشتین... به نظرم برگشتین ۱۵۰۰ سال قبل که خودتون بهش میگفتید زمان جاهلیت..خوب به هدفتون رسیدین
با همین فرمون جلو بریم بزودی به دوران غارنشینی برمیگردیم
در این دنیای متقلب هرگز در هیچ جا آرمان شهر نخواهیم داشت
---
اشتباه نکنیم!!! قرآن ما را بگونه ای آشکار آگاه کرده که حتی در زمان پیامبر تا وفات آن حضرت و در همه سالهای صدر اسلام خوبیها و بدیها و پلیدیها و نیکیها جنگ و صلح تا امروز و تا قیام قیامت هیشه در کنار هم بوده و خواهند بود .
هرگز قرار نیست و خدا هم در قرآن وعده نداده است که در این دنیای متقلب و با ادمهایی که همیشه دمدمی مزاج هستند و در معرض آزمایش الهی قرار دارند هیچ آرمان شهری به وجود بیاید که سر تا سر عدل و داد مطلق در آن وجود داشته باشد .
در این دنیای متقلب هرگز در هیچ جا آرمان شهر نخواهیم داشت
---
اشتباه نکنیم!!! قرآن ما را بگونه ای آشکار آگاه کرده که حتی در زمان پیامبر تا وفات آن حضرت و در همه سالهای صدر اسلام خوبیها و بدیها و پلیدیها و نیکیها جنگ و صلح تا امروز و تا قیام قیامت هیشه در کنار هم بوده و خواهند بود .
هرگز قرار نیست و خدا هم در قرآن وعده نداده است که در این دنیای متقلب و با ادمهایی که همیشه دمدمی مزاج هستند و در معرض آزمایش الهی قرار دارند هیچ آرمان شهری به وجود بیاید که سر تا سر عدل و داد مطلق در آن وجود داشته باشد .