فشار حداکثری و ترور دانشمندان باید به زباله‌دان تاریخ انداخته شود

استیفن هرزوگ (Stephen Herzog) استاد روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد است. حوزه تخصصی او روابط بین‌الملل، سیاست خارجه آمریکا و سلاح هسته‌ای است. وی در گفت‌وگو با ایلنا نظرات خود را درباره تنش در منطقه و جهان بیان کرده است.

استیفن هرزوگ در ابتدا با اشاره به تنش میان روسیه و اوکراین گفت: آنچه در اوکراین اتفاق می‌افتد یک تراژدی انسانی و یک بحران انسانی است. در حالی که من به سؤالات مصاحبه شما پاسخ می‌دهم، رسانه‌ها گزارش می‌دهند که اکنون بیش از ۲ میلیون اوکراینی به عنوان پناهنده وطن خود را ترک کرده‌اند. اخبار و ویدئوهای رسانه‌های اجتماعی گلوله باران و حملات هوایی بی‌رویه روسیه به جمعیت غیرنظامی اوکراینی را نشان می‌دهد. از آنجایی که این شواهد همچنان در حال انباشته شدن هستند، فکر می.کنم برای جامعه بین‌المللی بسیار سخت‌تر خواهد بود که در حاشیه بایستد و اقدامی برای محافظت از مردم اوکراین انجام ندهد.

وی افزود: علاوه بر این، توجیهات تهاجم روسیه چندان منطقی نیست. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه گفته است که دولت بسیار ضعیف‌تر اوکراین، کشورش را تهدید می‌کند و توسط نازی‌ها اداره می‌شود. با این حال، نیروهای روسی در اوکراین مورد استقبال قرار نگرفتند. در واقع، آنها اکنون با مقاومت شدید شهروندان اوکراینی روسی زبان روبرو هستند که مایلند در نبرد بمیرند تا جلوی پیشروی.های نظامی روسیه را بگیرند. رای مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای محکومیت تجاوز روسیه نیز واضح بود؛ ۱۴۱ کشور رای موافق، تنها ۵ کشور مخالف و ۳۰ کشور (از جمله ایران) رای ممتنع دادند. اما من معتقدم جنگ بزرگ ممکن نیست چرا که سناریوی چنین جنگ بزرگی باید شامل جنگ روسیه با اتحاد سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) باشد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: اوکراین عضو ناتو نیست و توسط سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه محافظت نمی.شود. پوتین در بیان اینکه هرگونه تلاش برای مداخله برای حمایت از ارتش اوکراین منجر به تلافی روسیه خواهد شد، بسیار صریح بوده است. این ممکن است حتی شامل استفاده از تسلیحات هسته‌ای خود شود، که روسیه اخیراً آن را در وضعیت هشدار قرار داده است. از آنجایی که روسیه و ناتو هر کدام حدود ۶۰۰۰ سلاح هسته‌ای دارند، اجتناب از رویارویی مستقیم بسیار مهم است. بنابراین، تهدیدات هسته‌ای روسیه مانع از کمک قدرت‌های خارجی به اوکراین می‌شود. به همین ترتیب، روسیه اگر بخواهد نمی‌تواند به کشور همسایه‌ای مانند استونی، لتونی یا لیتوانی حمله کند، زیرا آنها توسط سلاح‌های هسته‌ای ناتو محافظت می‌شوند. 

وی عنوان کرد: اگر پوتین تشخیص دهد که برخی از این اقدامات معادل جنگ است و روسیه باید تلافی کند، هرج و مرج بزرگی رخ خواهد داد. در حال حاضر، به نفع همه طرف‌ها است که مطمئن شوند این درگیری مطلقاً فراتر از مرزهای اوکراین تشدید نمی‌شود. یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز در اسرع وقت لازم است. پوتین تهدیدات هسته‌ای خود را بیان کرده و آمادگی زرادخانه هسته‌ای روسیه را افزایش داده است. من فکر می‌کنم که عموم مردم در سراسر جهان فراموش کرده‌اند که ناتو و روسیه برای دهه‌ها تسلیحات هسته‌ای را به سمت شهرهای یکدیگر هدف قرار داده‌اند. تمامی شهرهای بزرگ آمریکا، کشورهای اروپایی ناتو و روسیه کمتر از نیم ساعت تا نابودی موشک‌های بالستیک با کلاهک هسته.ای فاصله دارند. و این یک بی‌اخلاقی هولناک عصر هسته‌ای است.

هرزوگ تاکید کرد: به طور کلی، من معتقد نیستم که تقریباً هیچ سطحی از رویارویی بین غرب و روسیه بر سر اوکراین منجر به تخریب هسته‌ای شهرهای ناتو و روسیه شود. صرف این واقعیت که این یک امکان است به این معنی است که هنوز باید مراقبت زیادی برای اجتناب از درگیری انجام شود. با این حال، سوال اصلی این است که آیا پوتین ممکن است مایل به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی به اصطلاح «کم بازده» در میدان نبرد علیه اوکراین یا متحدان احتمالی آن باشد یا خیر. من  امیدوار نیستم، زیرا این نقض شدید قوانین بین‌المللی است و اثرات رادیواکتیو در سراسر اروپا برای مردم، طبیعت و کشاورزی بسیار جدی خواهد بود.

وی گفت: در نهایت، می‌خواهم توجه شما را به خطرات احتمالی ناشی از درگیری‌های نظامی در نزدیکی نیروگاه‌های هسته‌ای، همانطور که اخیراً در سایت هسته‌ای اوکراین رخ داد، جلب کنم. راکتورهای هسته‌ای، منابع تغذیه و استخرهای سوخت مصرف‌شده آن‌ها  برای مقاومت در برابر گلوله‌باران تانک‌ها، توپخانه، موشک‌ها و دیگر مهمات سنگین ساخته نشده‌اند. ضروری است که هیچ جنگی در اطراف نیروگاه‌های هسته‌ای صورت نگیرد. تاکنون ما خوش شانس بوده‌ایم که هیچ حادثه هسته‌ای در اوکراین رخ نداده است. اما عواقب یک انفجار در مکان نامناسب می‌تواند به معنی فاجعه هسته‌ای با شدت بیشتر از فاجعه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ باشد.

این استاد دانشگاه در مورد تاثیر درگیری در اوکراین بر مذاکرات وین گفت: در حال حاضر برای مدتی طولانی جلسه داشته‌ایم و اکثریت قریب به اتفاق موضوعاتی که باید حل شوند تقریباً بر روی آنها توافق شده است. من فکر می‌کنم که حمله روسیه به اوکراین ممکن است بر چشم انداز بازگرداندن توافق هسته‌ای ایران تاثیر بگذارد و به آن آسیب برساند. بنابراین برای جمهوری اسلامی مهم است که این تحولات را زیر نظر داشته باشد. از یک سو، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان همگی بیش از سال‌های گذشته بر رویارویی با روسیه متمرکز شده‌اند. آنها تحریم‌های اقتصادی سختی را علیه مسکو اعمال می‌کنند و وضعیت نظامی خود را برای مقابله بیشتر با روسیه تغییر می‌دهند.

وی ادامه داد: در این فضای جدید، بعید است که کشورهای غربی بتوانند منابع و اراده سیاسی لازم برای حفظ دشمنی با ایران را داشته باشند. از آنجایی که اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به نفت و گاز طبیعی روسیه است، صادرات انرژی ایران می‌تواند به منبع جایگزین حیاتی برای تامین برق این قاره تبدیل شود. به این معنا که تهران در مواجهه با روسیه از موضع آرام‌تر غرب در قبال سایر کشورها سود زیادی خواهد برد. ایران البته باید در نظر بگیرد که چگونه ممکن است از چنین مزایایی در عین حفظ روابط دیرینه خود با مسکو بهره‌مند شود.

این استاد دانشگاه افزود: از سوی دیگر، شرکای روسی ایران اخیرا اقداماتی را برای به تعویق انداختن توافق بر سر برجام انجام داده‌اند. کرملین اصرار داشت که خواهان تضمین‌هایی است که تحریم‌های غرب مانع از تحقق پتانسیل تجاری کامل خود با ایران نخواهد شد. از دیدگاه اقتصادی منطقی، این امر بسیار منطقی است. با این حال، همچنین شایان ذکر است که تحریم‌های جدید علیه روسیه به این معنی است که عرضه انرژی ایران مطمئناً به رفع نیاز کشورهایی که به دنبال کاهش وابستگی خود به روسیه هستند کمک خواهد کرد. در نتیجه، مسکو ممکن است در واقع انگیزه‌هایی برای کند کردن روند کاهش تحریم‌های ایران داشته باشد. این نیز چیزی است که دولت در تهران باید به شدت تحت نظر داشته باشد.

وی همچنین در مورد اظهارات تهدیدآمیز سناتور آمریکایی علیه دانشمندان گفت: من فکر می‌کنم این یک سری اظهارات بسیار ناگوار از سوی سناتور گراهام بود که اخیراً به طور علنی پیشنهاد کرد کسی باید ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه را ترور کند. من از یک سیاستمدار در چنین نهاد مهمی مانند سنای ایالات متحده انتظار رفتار بسیار بهتری دارم.همچنین واقعاً هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد سیاست ترور دانشمندان به کند کردن برنامه هسته‌ای کمک می کند. ترور دکتر محسن فخری زاده و دیگر دانشمندان برجسته هسته ای ایران نتوانسته است تهران را از دستیابی به جاه طلبی‌های هسته‌ای خود باز دارد. حتی ممکن است سیاستمداران ایرانی را بیشتر به دنبال برنامه هسته‌ای به عنوان وسیله ای برای حفظ سیاست ملی و غرور خود سوق دهد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: واقعیت این است که ایران برنامه هسته‌ای نسبتاً پیشرفته‌ای به اندازه فناوری‌های بومی و دانش علمی خود دارد. به همین دلیل است که اگر آمریکا و غرب بخواهند صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تأیید کنند، مذاکره با ایران به عنوان یک طرف و بازگرداندن برجام بهترین ابزار ممکن است. "فشار حداکثری" و ترور دانشمندان شکست خورده است و باید به زباله‌دان تاریخ انداخته شود.