از میراث موفق اقتصادی تا میانجی‌گری بین ایران و آمریکا

شینزو آبه نخست‌وزیر سابق ژاپن روز جمعه به ضرب گلوله کشته شد. آبه ۶۷ ساله پس از کناره‌گیری از سمت نخست‌وزیری هنوز حضور سیاسی پررنگی داشت و در حین یک سخنرانی به او شلیک شد.

پلیس در مورد این اتفاق گفت که تتسویا یاماگیشی ۴۱ ساله در صحنه دستگیر شده است و دلیل قتل در دست بررسی است. یاماگیشی بنا به اعترافات خودش قبلاً به مدت ۳ سال در نیروی دریایی ژاپن کار کرده است. پلیس اعلام کرده که حمله با یک اسلحه دست‌ساز انجام شده است و در محل زندگی یاماگیشی چندین نمونه دیگر از این اسلحه‌ها پیدا کرده‌اند. پلیس هنوز در حال بررسی این مسئله است که آیا ضارب این کار را به تنهایی انجام داده یا همدستانی هم داشته است.

آبه پس از ایست قلبی و ریوی به سرعت به بیمارستان دانشگاه پزشکی نارا منتقل شد و اندکی پس از ساعت ۵ صبح به وقت محلی مرگ او را اعلام کردند.

نخست‌وزیر فومیو کیشیدا بعداً درباره این مسئله به خبرنگاران گفت که آبه به شیوه‌ای نفرت‌انگیز و وحشیانه کشته شد. وی افزود: من امیدوار بودم او از این ماجرا جان سالم به در ببرد اما دعاهای ما بی‌فایده بود و برای خبر درگذشت او حرفی ندارم فقط می‌خواهم عمیق‌ترین تسلیت خود را بگویم.

کیشیدا همچنین خبر داد که مبارزات انتخاباتی برای مجلس اعلا روز شنبه ادامه خواهد یافت.

آبه که در سال ۲۰۲۰ از قدرت کناره‌گیری کرد، برای سایر اعضای حزب محافظه‌کار لیبرال دموکرات (LDP) مبارزات انتخاباتی داشت اما خود نامزد نبود.

واکنش‌ها به درگذشت آبه

خبر ترور آبه موجی از واکنش‌ها را در میان سیاستمداران دنیا به همراه داشته است. پرزیدنت بایدن ضمن محکوم کردن این حمله آبه را قهرمان اتحاد بین ملت ژاپن و آمریکا خواند وی همچنین این ترور را یک تراژدی برای همه کسانی که آبه را می‌شناختند خواند.

رام امانوئل سفیر آمریکا در ژاپن ضمن ابراز ناراحتی از این ماجرا گفت که آبه رهبر برجسته ژاپن و متحد تزلزل‌ناپذیر ایالات‌متحده بوده است.

ملکه الیزابت دراین‌باره گفت: خاطرات خوبی از ملاقات با آقای آبه و همسرش در سفرشان به بریتانیا در سال ۲۰۱۶ دارم. عشق او به ژاپن و تمایلش برای ایجاد پیوندهای نزدیک با بریتانیا واضح بود.

ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین در نوئیتی به خانواده آبه و مردم ژاپن تسلیت گفت.

آنگلا مرکل، صدراعظم سابق آلمان که دوران صدارت او با دوران قدرت آبه تا حدودی همپوشانی داشت این ترور را ناجوانمردانه و سخیفانه خواند.

باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا گفت: آبه هم به کشورش خدمت می‌کرد و هم به اتحاد فوق‌العاده ایالات‌متحده و ژاپن. وی در بیانیه‌ای گفت: من همیشه کارهایی را که برای تقویت اتحادمان انجام دادیم، تجربه تکان‌دهنده سفر با هم به هیروشیما و پرل هاربر و لطفی که او و همسرش آکی آبه به من و میشل نشان دادند را به یاد خواهم داشت.

جورج دبلیو بوش، سلف اوباما، آبه را مردی شایسته و دلسوز خواند.

همچنین رهبران کشورهای آسیایی نیز در پیام‌های مشابهی مراتب تأسف خود را بیان کردند.

امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان ترور آبه را محکوم و درگذشت وی را به ملت و دولت ژاپن تسلیت گفت. وی همچنین در توئیتر خود نوشت: خدمات ارزنده ایشان به‌عنوان سیاستمداری برجسته، از جمله در گسترش مناسبات دو ملت ایران و ژاپن فراموش نخواهد شد.

نارندرا مودی نخست‌وزیر هند در توئیتر خود نوشت: فکر و دعای ما با او، خانواده‌اش و مردم ژاپن است.

جاسیندا آردرن نخست‌وزیر نیوزیلند او را فردی متعهد، سخاوتمند و مهربان خواند.

آبه کیست؟

شینزو آبه که از دسامبر ۲۰۱۲ تا سپتامبر ۲۰۲۰ سکان سیاست ژاپن را در دست داشت. وی به خاطر استراتژی اقتصادی «آبنومیکس» که در ژاپن پیاده‌سازی کرد شهرت زیادی پیدا کرد. او که در هنگام مرگ ۶۷ سال سن داشت با محبوبیت خود دو بار حزب لیبرال دموکرات را به پیروزی رساند.

آبه به عنوان پسر وزیر خارجه سابق شینتارو آبه و نوه نخست‌وزیر سابق نوبوسوکه کیشی در یک خانواده سیاسی به دنیا آمد. او احساس می‌کرد که ادامه دادن کار نیاکانش یعنی ساختن ژاپن قوی و بزرگ مأموریتی است که به او محول شده است.

آبه اولین بار در سال ۱۹۹۳ به عضویت پارلمان انتخاب شد و در سال ۲۰۰۵ به عنوان دبیر ارشد کابینه انتخاب شد. وی کم‌کم به اوج محبوبیت رسید و در سال ۲۰۰۶ جوان‌ترین نخست‌وزیر ژاپن پس از جنگ شد. او در سال ۲۰۰۷ به دنبال شکست سخت حزبش در انتخابات و همچنین به دلیل عود کردن بیماری کولیت اولسراتیو که به آن مبتلا بود از نخست‌وزیری استعفا داد اما در سال ۲۰۱۲ باز هم به عنوان نخست‌وزیر ژاپن به عرصه سیاسی برگشت. او در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ بار دیگر به عنوان نخست‌وزیر انتخاب و به‌این‌ترتیب طولانی‌ترین دوره نخست‌وزیری در ژاپن را به نام خود ثبت کرد.

قوانین حمل اسلحه در ژاپن

گفتنی است داشتن اسلحه در ژاپن بسیار مشکل است. سلاح‌های گرم به‌شدت کنترل می‌شوند و قوانین سخت‌گیرانه‌ای در این باب وجود دارد. قانون اصلی کنترل سلاح‌های گرم که در سال ۱۹۵۸ در این کشور به تصویب رسیده است می‌گوید: داشتن سلاح گرم و شمشیر ممنوع است.

به‌این‌ترتیب داشتن اسلحه دستی در ژاپن کاملاً ممنوع است، اگرچه امکان داشتن سلاح برای شکار وجود دارد. کسانی که می‌خواهند برای دریافت مجوز اقدام کنند، مشمول بررسی سلامت روان، عدم اعتیاد به مواد مخدر و همچنین بررسی سوابق کیفری می‌شوند. علاوه بر این، باید آموزش و همچنین آزمون‌های لازم را برای حمل اسلحه گرم با موفقیت پشت سر بگذارند. در بین کشورهای G۷ ژاپن کمترین درصد مالکیت اسلحه در بین مردم جامعه دارد؛ که این عدد ۰.۳ به ازای هر ۱۰۰ نفر است. به‌این‌ترتیب جرائم مربوط به اسلحه بسیار کم است. سالانه کمتر از ده مورد مرگ ناشی از اسلحه در ژاپن رخ می‌دهد. این رقم در سال ۲۰۱۷ فقط ۳ نفر بود.

سفر شینزو آبه به تهران

شینزو آبه در سال ۱۳۹۸ با هدف میانجیگری بین تهران و واشنگتن به تهران سفر داشت. وی در این سفر با حسن روحانی دیدار کرد. آبه همچنین در این سفر با مقام معظم رهبری دیدار و از اینکه مقام معظم رهبری تولید سلاح هسته‌ای را حرام اعلام کرده‌اند تقدیر و قدردانی کرد. به رغم آنکه ژاپن بعد از جنگ دوم جهانی از متحدان سرسخت آمریکا بوده اما مناسبات تهران و توکیو بی اعتنا به این موضوع، روندی با ثبات و دوستانه داشته است. تلاش آبه برای میانجی گری میان تهران و واشنگتن در دوران ریاست جمهوری ترامپ، نشان از اعتماد دو کشور به نقشی بود که بالقوه ژاپن می‌توانست در این بین ایفا کند. در ایران، ژاپن هرچند که متحد آمریکا باشد، به منزله یک قدرت آسیایی نگریسته شده که نه تنها می تواند الگویی موفق برای توسعه اقتصادی باشد بلکه جزئی از هویت کلان تر آسیایی است که با وجود پیروی از غرب در استراتژی سیاست خارجی، استقلال در سنت های هویتی خود را حفظ کرده است. از نگاه آمریکا، ژاپن هرچند که یک کشور ریشه‌دار آسیایی باشد دارای چنان روابط گرم اقتصادی، نظامی و سیاسی با آمریکاست که می تواند متحدی قابل اعتماد تلقی شود. این ویژگی به شینزو آبه امکان داد که میانجی گری ولو ناموفقی را در مقطعی که روابط ایران و آمریکا به اوج تنش خود رسیده بود، آغاز کند. منافع رو به رشد این کشور در خلیج فارس و در رابطه با واردات انرژی از این منطقه و به همین ترتیب، رقابت با چین برای نفوذ در آسیای مرکزی و تعریف نقش گسترده تری برای خود در قیاس با گذشته، این مناطق را برای ژاپن و ژاپن را برای کشورهای این مناطق که تشنه تکنولوژی و مدل توسعه ژاپن هستند، جذاب تر کرده است. در حالیکه سفر تاریخی شینزو آبه به تهران با لحاظ این ابعاد، نقطه ای تاریخی در روابط دو کشور بود اما تنها سفر او به ایران نبود. آبه یکبار دیگر نیز در سال ۱۹۸۳ همراه با پدرش آبه شینتارو، وزیر امور خارجه اسبق ژاپن به هدف میانجیگری بین ایران و عراق به تهران سفر کرده بود. هنوز معلوم نیست که ترور آبه چه پیامدهایی برای حزب متبوع او و در مجموع برای سیاست در ژاپن خواهد داشت اما بدون تردید این واقعه، خاطره تلخی در حافظه تاریخی ژاپن باقی خواهد ماند.