آیا تایوان نقطه شروع جنگ جدید جهانی خواهد بود؟

سفر نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان آن هم درست چند روز پس از برگزاری رزمایش نظامی در چین تایپه همانند ریختن بنزین روی هیزمی بود که دو سوی تنگه تایوان را شعله ور ساخت و دور جدیدی از تنش‌ها را میان واشنگتن و پکن نیز رقم زد.

تنش از کجا شروع شد؟

رزمایش نظامی در تایوان

درهفته دوم مرداد ماه گزارش‌های متعدد تصویری و متنی از رزمایش «هان کوانگ» درتایوان منتشر شد. تصاویر انتشار یافته همگی بخشی از تمرینات نظامی یک هفته‌ای بود که تا روز جمعه گذشته در سراسر تایوان و جزایر اطراف آن برگزار شد، مانوری که تنش میان پکن و تایوان را با بالاترین درجه خود رساند.

دور جدید تنش میان پکن و تایوان، پس از آن بالا گرفت که خانم «تسای اینگ ون» رئیس تایوان، روز سه شنبه ۲۶ جولای (۴ مرداد) برای دومین بار در ۶ سال ریاست جمهوری خود، با حضوردر یک ناو نیروی دریایی ساخت آمریکا درحالی که نظارت بر بزرگترین ناوگان دریایی را در رزمایش سالانه بر عهده داشت، از عزم ارتش تایوان برای دفاع از جزیره پرسرو صدای شرق آسیا خبرداد.

رزمایش سالانه «هان کوانگ ۲۰۲۲» ازسال ۱۹۸۴ تاکنون در تایوان برگزارشده و تمام بخش‌های ارتش تایوان از جمله نیروهای ذخیره آن برای تقویت قابلیت‌های دفاعی خود درآن شرکت می‌کنند.

اما این رزمایش امسال با توجه به حمله روسیه به اوکراین وتداوم این جنگ در شرایطی برگزار شد که گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال حمله پکن به تایوان را بیش از گذشته در رسانه‌های بین المللی تقویت کرد.

نکته حائز اهمیت این است که تاکنون پکن استفاده از زور برای کنترل تایوان را رد نکرده است و تاکنون بارها با اعزام هواپیماهای شناسایی برفراز تایوان و استقرار تجهیزات و ادوات نظامی در دریای چین جنوبی، فشار نظامی خود را بر سر این جزیره حفظ و تشدید کرده است.

در این میان پکن همزمان به گزارش‌های منتشره در مورد سفر برنامه ریزی شده «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به چین تایپه واکنش شدیدی نشان و هشدار داد که ارتش چین در صورت مواجهه با «نیروهای خارجی» که استقلال تایوان را ترغیب کنند، «قاطعانه از حاکمیت ملی خود دفاع خواهد کرد.»

«تان کفی» سخنگوی وزارت دفاع چین پیش از سفر پلوسی به تایوان با لحنی هشدار آمیز گفت: چین از آمریکا می‌خواهد تا اقدامات مشخصی برای انجام تعهدات خود مبنی بر حمایت نکردن از «استقلال تایوان» انجام دهد.

وی تاکید کرد: اگر ایالات متحده بر اتخاذ مسیر خود پافشاری کند، ارتش چین هرگز بیکار نخواهد نشست و قطعاً اقدامات قوی برای خنثی کردن هرگونه مداخله نیروی خارجی و طرح‌های جدایی طلب برای «استقلال تایوان» را انجام خواهد داد و قاطعانه از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی دفاع خواهد کرد.

«ژائو لی جیان» سخنگوی دیگر وزارت خارجه چین، نیز در مورد موضع پکن در قبال این رزمایش هشدارهای چین در مورد هرگونه اقدام نظامی از سوی تایوان را دوباره تکرار کرد.

او در کنایه‌ای به رزمایش هان کوانگ گفت: تلاش تایوان برای رویارویی نظامی با چین شبیه به پشه‌ای است که می‌خواهد مانع از حرکت یک ارابه شود و در نهایت، محکوم به شکست است.

حزب کمونیست و دولت پکن از ابتدا استقلال تایوان را به رسمیت نشناخته و آن را جزیره‌ای خودگردان و متعلق به قلمرو «چین واحد» می‌دانند و آمادگی و تعهد چین را به بازپس گیری جزیره حتی به زور نیز اعلام کرده‌اند.

این جزیره ۲۴ میلیون نفری مدتهاست به مهمترین میدان و چالش سیاسی مناقشه‌برانگیز میان واشنگتن و پکن تبدیل شده و در روزهای اخیر مانورنظامی تایوان و سفر پلوسی شعله اختلافات سیاسی در دو سوی تنگه را شدت بخشیده است.

پلوسی و هم حزبی‌هایش در مجلس نمایندگان آمریکا حضور نیروهای نظامی چین در حریم هوایی و آب‌های نزدیک تایوان را در چند سال گذشته تهاجمی‌تر توصیف کرده و مدعی شدند این اقدامات خطر درگیری را افزایش داده و توانایی نظامی چین در دریای جنوبی چین به حدی رسیده که پیروزی آمریکا در دفاع از تایوان دیگر تضمین شده نیست، بنابراین واشنگتن باید ابتکار عمل در این زمینه را به دست گیرد.

پکن تایوان را بخشی از سرزمین خود می‌داند، اما دولت آمریکا با وجود اعتراض‌های پکن در سال‌های اخیر و به ویژه در دولت بایدن اقدام به فروش گسترده جنگ‌افزار نظامی به جزیره تایوان کرده و از جریان‌های جدایی طلب منطقه و رویارویی با چین استقبال کرده است.

طبق گزارش وزارت دفاع ژاپن، پاسخ عملی پکن به این رزمایش اعزام پهپاد جنگی و شناسایی چینی از تنگه میاکو ژاپن وپرسه‌زنی در حریم هوایی سواحل شرقی تایوان بود.

واکنش آمریکا هم به این اقدام آن بود که واشنگتن و مقامات تایوان هشدار دادند که این جزیره تحت فشار نظامی فزاینده از سوی پکن قرار دارد.

سفر مداخله جویانه پلوسی به تایوان

سرانجام روز یکشنبه دفتر نانسی پلوسی در آمریکا بدون ذکر نام تایوان اعلام کرد که وی درصدر هیأتی متشکل از ۶ نفر از نمایندگان کنگره، تور منطقه‌ای خود را به حوزه هند و اقیانوس آرام به کشورهای سنگاپور، مالزی، کره جنوبی و ژاپن آغاز کرده است.

گرچه دراین برنامه رسمی نامی از تایوان برده نشد اما پلوسی روز سه شنبه با حمایت ارتش آمریکا به تایوان سفر کرد، اقدامی که باوجود هشدارهای شدید پکن به تایوان انجام شد تا تب و تاب سیاسی در شرق آسیا را افزایش دهد. همه کشورهای منطقه می‌دانستند که شاید اعلام نام چند کشور در این منطقه پوششی برای سفر اصلی پلوسی به تایوان بوده است.

پلوسی که در اقدامی مداخله جویانه و ناقض حق حاکمیت و تمامیت ارضی چین با وجود هشدارهای مکرر دولت چین به تایوان سفر کوتاهی داشت در یک کنفرانس مطبوعاتی در تایپه مدعی شد دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا متعهد به حفظ امنیت تایوان و حق دفاع این جزیره از خود هستند.

پلوسی ۸۲ ساله پس از «نیوت گینگریچ» رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا دومین مقام ارشد سیاسی آمریکاست که در سال ۱۹۹۷ از تایوان دیدار داشته و همین امر سبب شد تا دعوای سیاسی تندی میان مقام‌های آمریکا و چین صورت گیرد.

«شیء جین پینگ» رئیس جمهوری چین که همواره یکی از رهبران ارشد چینی مخالف اقدامات آمریکا در تایوان بوده آشکارا با این سفر مخالفت کرده و به واشنگتن در مورد اقدامات مخاطره‌آمیز در منطقه هشدار اکید داده است.

وی تقریباً در هربرنامه ملی و بین المللی در چین به موضوع تایوان در سخنرانی‌های خود اشاره کرده و آن را جز لاینفک چین واحد خوانده و درروزهای اخیر در تندترین لحن سیاسی خطاب به همتای آمریکایی خود تاکید کرد که «کسانی که با آتش بازی کنند، با آن نابود» می‌شوند و پکن به طور قطع از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی خود محافظت خواهد کرد.

سفرپلوسی به تایوان سبب شد تا پکن و واشنگتن در دریای چین رویارویی تمام عیاری از به نمایش گذاشتن قدرت نظامی یکدیگر داشته باشند. آمریکا چهار ناو جنگی عظیم خود را به منطقه اعزام کرد و چین نیز رزمایش‌های مختلف دریایی و هوایی را در منطقه به نمایش گذاشت.

از سوی دیگراظهارات «بیل برنز» مدیر سازمان سیا در آمریکا تنور تنش میان آمریکا و چین را گرم‌تر کرد. وی گفت چین از نزدیک در حال بررسی تهاجم روسیه به اوکراین برای محاسبه "چگونگی و زمان بندی حمله احتمالی» حمله به تایوان است البته نباید عزم رئیس جمهور شیء جین پنگ برای اعمال کنترل چین را دست کم گرفت.

«وانگ یی» وزیر خارجه چین همزمان با این سفر با انتشار بیانیه‌ای با اشاره به تعهد آمریکا از سال ۱۹۷۹ به نداشتن هیچ روابط رسمی با تایوان، گفت: طرف آمریکایی به قول خود در مورد موضوع تایوان خیانت کرده و واشنگتن بزرگترین مخرب صلح و ثبات تنگه تایوان است.

خانم «هوآ چونینگ» سخنگوی وزارت خارجه چین هم روز سه شنبه در مورد سفر پلوسی گفت: آمریکا قطعاً مسئول خواهد بود و باید بهای حمله به حاکمیت و امنیت چین را بپردازد.

جمع‌بندی
سفر پلوسی به تایوان با برنامه ریزی آمریکا برای ملتهب ساختن منطقه و به چالش کشیدن قدرت چین در حیات خلوتش انجام شد.

این سفر نشان داد که آمریکا که چین را رقیب شماره نخست خود می‌داند، برای مقابله با آن از تایوان که نامش حتی در سازمان ملل به عنوان کشوری مستقل ثبت نشده، بیش از گذشته استفاده خواهد کرد.

موضوع قابل توجه اینکه التهاب سیاسی ناشی از تنش در دو سوی تنگه تایوان صرفاً به منطقه شرق آسیا ختم نشد، بلکه بسیاری از کشورهای دیگر مانند کره جنوبی، آلمان، روسیه و سایر کشورهای منطقه شرق آسیا با هشدار در مورد احتمال بروز نزاع دیگری در جهان نسبت به شرایط ایجاد شده ابراز نگرانی کرده و خواستار رفع تنش از طریق مسالمت آمیز شدند.

نکته حائز اهمیت این است که پیش ازانجام این سفر حملات رسانه‌های آمریکایی علیه چین شدت گرفته بود.

بسیاری از رسانه‌های غربی پس از حمله روسیه به اوکراین و امتناع چین از محکوم کردن اقدامات مسکو، این گمانه زنی را مطرح کردند که پکن احتمالاً قصد مشابهی برای تایوان دارد، اما گروه دیگری از کارشناسان بین المللی می‌گویند، فرضیه‌های مرتبط با بروز نزاع و جنگ در شرق آسیا در شرایط کنونی هنوز از قدرت کافی برخوردار نیست و با وجود تلاش‌های آمریکا برای تنش زایی در منطقه، به نظر می‌رسد چین «سیاست مهار تایوان» را مانند گذشته ادامه خواهد داد اما پاسخ مداخله جویی آمریکا را احتمالاً در عرصه‌های مختلف سیاسی- اقتصادی خواهد داد.

«ویلیام اچ اورهولت» پژوهشگر منطقه شرق آسیا، در این زمینه با انتشار گزارشی در مورد احتمالات جدید درگیری دردریای چین نوشت: حزب کمونیست ورئیس جمهور شیء، واقعاً خواستار بازگردان جزیره تایوان به چین هستند، اما در این مورد به هیچ عنوان دنبال ایجاد یک نزاع خونین که بنیان‌های اقتصاد چین را به لرزه درآور، نیستند.

علاوه براین کارشناسان بین‌المللی می‌گویند آمریکا در شرایط کنونی به دلایل مختلف از جمله انتخابات کنگره در پایان سال جاری و نیاز حزب دموکرات برای کسب نتایج مورد نیاز در این انتخابات، آمادگی رویارویی مستقیم با پکن را ندارد و اقدام پلوسی نمی‌تواند سبب شود تا پکن سیاست مهار تایوان را به حمله نظامی در جزیره تبدیل کند.