هجوم زائران اربعین و اقدامات مقتدی صدر، مسئولان را غافلگیر کرد/ آمادگی ها متناسب با واقعیت ها نبود

خبرهای دریافتی از بهبود نسبس وضعیت زوار اربعین در مرزها حکایت دارند ، این درحال است که آشفتگی و نابسامانی کم سابقه وضعیت راهیان اربعین ، افکارعمومی را در شوک فرو برد. خبرها ، عکس ها و فیلم های فراوان منتشر شده ، گویای ازدحام و بلاتکیفی زوار پشت گذرگاه های مرزی ، کمبود امکانات حتی در سطح تامین آب آشامیدنی ، ترافیک سنگین و دشواری تردد ، ضعف امکانات اسکان و استراحت مناسب در خاک ایران بود . در نتیجه ، فراخوان قبلی «بیایید ، بیایید» مسئولان ، ناگهان به «نیایید ، نیایید» ، تغییر ریل داد. به این ترتیب ، مشکلات نخستین راهپیمایی اربعین ایرانیان ، پس از دو سال وقفه کرونایی مورد توجه افکارعمومی و رسانه ها قرار گرفت و مسئولان را از رئیس جمهور گرفته تا وزرا و استانداران را به تکاپو وادار کرد ، تکاپویی که به عقیده کارشناسان ، پیش از آغاز راهپیمایی شکل می گرفت و در قالب «برنامه»، «هماهنگی» و «مهیا کردن نیازهای زوار» انجام می شد ، شاید ، هرگز، زوار با چنین چالش بزرگی مواجه نشد .

فدا حسین مالکی ، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که به عنوان عضو ناظر در جلسه ستاد اربعین شرکت داشته ضمن تایید کاستی های راهپیمایی ، بخشی از علت پیدایش چنین وضعیتی را «غافلگیر» شدن مقامات مسئول می داند و بخض دیگر را ناشی از تحولات داخلی عراق و اقدامات مقتدی صدر معرفی می کند که از تمرکز عراقی ها برای همکاری و هماهنگی با طرف ایرانی کاست . او اقداماتی مانند اعلام پرداخت وام قرض الحسنه به زوار را نیز هرچند ، برحاسته از «نیت خیر» مسئولان تلقی می کند اما معتقد است ، ازدر افزایش تعداد زوار ، موثر بوده است . گفت و گو با فدا حسین مالکی را بخوانید :

دو سالی بود که بواسطه بیماری منحوس کرونا راهپیمایی اربعین ایرانیان انجام نمی شد، امسال راهپیمایی انجام شد و بنا شد حدود ۵ تا ۷ میلیون نفر راهی کربلا شوند. ولی اتفاقاتی در مرزها افتاد که به نظر می رسد ناشی از بی تدبیری است؟

همان طور که شما هم گفتید ما دو سال به دلیل پدیده شوم کرونا راهپیمایی اربعین نداشتیم، پیش بینی می شد امسال استقبال مردم گسترده تر خواهد بود که متاسفانه برخی دستگاه ها این گونه فکر نمی کردند به همین دلیل برخی دستکاه های ذی ربط که مسئولیت مستقیم داشتند غافلگیر شدند ، آنان گمان نمی کردند با چنین حجمی از زائر روبه رو شوند.

پیش بینی های شما در کمیسیون امنیت ملی چه بود؟

حدود یک ماه و نیم قبل جلسه ای در کمیسیون امنیت ملی برگزار کردیم و تمام دستگاه های ذی ربط و همچنین استانداران استان های کرمانشاه، ایلام و خوزستان نیز در این جلسه حضور داشتند. در این جلسه جمع بندی ای صورت گرقت و تمام دستگاه ها گزارش های خود را ارائه کردند.

علت ورود مجلس و به ویژه کمیسیون امنیت ملی به این موضوع چه بود؟

زیرا احساس می شد نیاز به همدلی و هماهنگی بیشتر ی داریم و در مجلس باید به این فعالیت ها جهت داده می شد. بر این اساس تقسیم بندی هایی هم صورت گرفت؛ مسائل داخلی بر عهده وزارت کشور بود و حدود ۱۷ کمیته وزارت کشور، در آن جلسه عملکرد و کارهایشان را گزارش دادند. به طور طبیعی مسائل برون مرزی با وزارت خارجه بود که معاون وزیر خارجه در جلسه گزارش مفصلی ارائه کرد، خوشبختانه سرکنسول ما در کربلا هم در جلسه حضور داشت و گزارش های مفصلی با توجه به شرایط کربلا ارائه داد. در آن جلسه جای سوال بود که آیا مسئولان عراقی خصوصا در استان کربلا می توانند حجم چند میلیون نفری زائر را در دو سه روز بپذیرند؟ در نهایت قرار شد این هماهنگی ها در خارج از کشور توسط وزارت خارجه صورت گیرد.

پس چرا با همه این تمهیدات باز شاهد چنین اتفاقاتی بودیم؟

ما به تنها چیزی که فکر نمی کردیم مسائل سیاسی عراق بود، اقدامی که مقتدی صدر انجام داد و معادلات سیاسی عراق را به هم ریخت و مقداری مسئولان عراقی را نسبت به این موضوع درگیر کرد که هنوز تبعات برخی مسائل وجود دارد. حتی ما نگران بودیم که با این شرایط اربعین چگونه برگزار خواهد شد، البته گمانه زنی هایی هم بود که احتمالا طرح های شیطنت آمیزی برای تحت الشعاع قرار دادن اربعین به عنوان یکی از بزرگترین کنگره های اسلامی مد نظر بوده که از ناحیه آمریکایی ها ،اسراییلی ها و حتی سعودی ها بعید نیست. در روز های اخیر تلاش های وزارت خارجه و خصوصا وزارت کشور و همچنین استانداری ایلام، کرمانشاه و خوزستان ، گویای این واقعیت بود که برای حل مسایل زیر ساختی از جمله مشکلات اتوبوس و غیره، نیازهای مالی دارند، اما پیش بینی هجوم جمعیت و مردم را نمی کردند، مثلا در «ریمدان» گذرگاه مرزی ایران و پاکستان تاکید شد دستگاه های ذی ربط به محوریت استانداری سیستان و بلوچستان سریع زیر ساخت ها را آماده کنند، گزارشاتی که مسئولان ذی ربط می دادند، نشان از اقدامات خوبی بود که در آن جا صورت گرفته است .

من نقشی از میراث فرهنگی دراین موضوع ندیدم ، در جلسات ما هم حضور نداشتند. ولی اگر مسئولیتی پذیرفتند و نتوانسته اند کارشان را انجام دهند یک بحث جداگانه ای است. اما این موضوع فراتر از طرح چنین اتهاماتی است

اما مشکل اساسی ما تصمیمات غیرقابل پیش بینی مسئولان عراقی بود که فشار روی مرز های ما و خصوصا مرز مهران و مشکلاتی برای زائران به وجود آورد. عراقی ها مرزهایشان را بر روی اتباع خارجی خصوصا پاکستانی ها و افغانستانی ها بسته بودند که قبلا این طور نبود. در این رابطه برای پاکستانی ها مشکلات زیادی پیش آمد و ایران مجبور شد در شرایط امتناع عراق از صدور ویزا برای آنان، استقبال خوبی از مهمانان پاکستانی به عمل آورده و همه را با آغوش باز وارد مرز و از آنها پذیرایی کردیم که هنوز ادامه دارد. البته قرار براین بود که ما به پاکستانی ها در کنسولگری های مان ویزا ندهیم.

تعداد مهمانان پاکستانی چقدر است؟

تا چند روز قبل حدود تا ۱۶ هزار نفر وارد کشور شده بودند که تا به حال به طور قطع بیشتر شده است. وزیر کشور به عراق رفت و در باره حضور زوار پاکستانی و افغانستانی در عراق مذاکره کرد و عراقی ها هم پذیرفتند. ولی مشکلات حمل و نقل حل نشد. کمبود خودرو هم بر مشکلات اضافه شد. در حال حاضر ، تلاش وزارتخانه های کشور و خارجه ، این است که مسئولان عراقی را برای استفاده از اتوبوس های ایرانی در حمل زوار ، مجاب کنند. در نهایت باوجود همه تلاش هایی که صورت گرفته بخشی از مسائل غافلگیر کننده بود خصوصا اتفاقات سیاسی و بحرانی که به خیر گذشت. براساس قول و قرارهایی که طرف عراقی داده بودند فکر می کردیم مشکلی نباشد. از این طرف هم ترافیک سنگین و گرمای شدید قدری برای زوار عزیزمان مشکلاتی به وجود آورد.

مسئولان فراحوان مستقیم و غیرمستقیم زیادی برای حضور کسترده مردم در راهپیمایی اربعین دادند و حتی اعلام شد وام قرض الحسنه به زوار پرداخت می شود ، وقتی چنین فضایی ایجاد می کنند آیا نباسید ظرفیت امکانات برای خدمت رسانی را بسنجند تا بعدا از مواجهه با مشکلات نگویند غافلگیر شدیم ...

این فراخوان ها و دعوت ها با نیت خیر انجام شده ، ولی چون تعداد زوار متناسب با زیر ساخت ها و امکانات نبود ، خروجی درست و مناسبی نداشت . پس از اعلام اینکه حتی اعلام کردندهر کس در مراسم راهپیمایی شرکت کند، مشمول درافت وام می شود ، به یکی از وزرا زنگ زدم و گفتم برچه اساسی شما این حرف را زده اید . ایشان گقتند با هدف رونق بیشتر راهپیمایی اربعین و کمک به زوار چنین تصمیمی گرفته اند . همین وام هم از جمله دلایل افزایش زوار شد .درمجموع ، دستگاه ها تلاش خود را کردنداما آمادگی آنها با واقعیت موجود ، یک مقدار تناسب نداشت.

دستورهای رئیس جمهور تا چه حد در برطرف شدن مشکلات زائران تاثیر گذار بود؟

دو سه تلفنی که رئیس جمهور به استانداران زدند بسیار بجا بود وحتی پررنگ تر از حضور فیزیکی معاون اول بود .

بعضی از نمایندگان انگشت اتهام نابسامانی ها را به سمت وزیر میراث فرهنگی و گردشگری نشانه گرفته اند و معتقدند مسئولیت ناپذیری ضرغامی ،علت اصلی بروز آشفتگی است . موافق این اتهام هستید؟

من نقشی از میراث فرهنگی دراین موضوع ندیدم ، در جلسات ما هم حضور نداشتند. ولی اگر مسئولیتی پذیرفتند و نتوانسته اند کارشان را انجام دهند یک بحث جداگانه ای است. اما این موضوع فراتر از طرح چنین اتهاماتی است. بی تدبیری که نمی توان گفت، ولی شاید کلمه غافلگیری ، بهتر وضعیت ایجاد شده را توصیف کند باشد. . چون من شاهد تلاش های مقامات هر چهار استان بوده ام. مجموعه عواملی مانند گرمی هوا و تراکم مرزها، و اینکه مرزبانان عراقی حساسیتی را که مرزبانان ایرانی داشتند، نشان نمی دادند، موجب شد تا زوار ، بهنگام و راحت در خاک عراق پذیرش نشوند و به زوار فشار آمد. ما مترصد روز اربعین در کربلا هستیم که پیش بینی می شود شاید بیش از ۲۰ میلیون زوار در کربلا حضور پیدا کنند. از این جهت هم مسئولان ایرانی و خصوصا مسئولان عراقی نظرشان بر این است که زوار عراقی در کربلا توقفی نداشته باشند، یعنی به سرعت زیارتشان را انجام دهند و از کربالا خارج شوند تا قبل از اربعین ، حداقل زوار خارجی که از کشور های اسلامی می آیند مشکل آنچنانی نداشته باشند.

آخرین اخباری که از مرزها و کشور عراق دارید چیست؟

آخرین اخبار حاکی است بعد ازصحبت های ستاد، وزیر کشور و دستگاه های مختلف امنیتی، تردد روان تر و پذیرش بیشتر شده است. دولت عراق هم این موضوع را از گذشته جدی تر گرفته تا انتقال زوار به نجف اشرف و کربلا معلی سریع تر انجام شود. رایزنی ها کماکان بین وزارت خارجه با مقامات عراقی و وزارت کشور در رصد کردن گلوگاه های مرزی مرتبا صورت می گیرد تا شرمنده زوار امام حسین (ع) نباشیم.

در مورد خسارت های وارده به کاروان هایی که زوار را منتقل کرده اند ، تصمیمی اتحاذ شده است ؟

یک سری که بخاطر بسته بودن مرز خسارت دیدند که خوشبختانه با این تدابیر جدید خیلی از اینها به عراق منتقل شدند .

یعنی برنامه ای برای جبران خسارت اینها وجود ندارد؟

باید دستگاه های ذی ربط بررسی های لازم را انجام دهند و شاید در شرایط الان ، نه ولی به طور قطع بعد از برگشت هم استانداری ها این مسائل را رصد می کنند واگر مشکلی باشد پیگیری خواهند کرد.