عربستان می تواند آتش جنگ اوکراین را خاموش کند؟
استراتژی ژئوپلیتیکی و تصمیم گیری‌های عربستان در سیاست خارجی کاملا متحول شده است و اقدامات متعدد و متفاوتی را انجام می‌دهد تا وزن ژئوپلیتیکی خود را افزایش دهد. واسطه گری و میانجیگری نیز از نمونه همین تلاش‌ها است. بهبود روابط با ایران و ترکیه و به کار بستن سیاست خارجی موازنه‌ای بین شرق و غرب از دیگر ابتکارات عربستان برای افزایش پرستیژ سیاسی و وزن ژئوپلیتیک است.
روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی مدعی شده که عربستان سعودی میزبان مذاکرات صلح مربوط به جنگ اوکراین و روسیه خواهد بود. بر اساس این گزارش در این نشست، مسئولان بلندپایه ۳۰ کشور جهان حضور دارند و قرار است این نشست در جده و در روز‌های چهاردهم و پانزدهم مرداد ماه جاری برگزار شود.
این اطلاعات در شرایطی منتشر می‌شود که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز شنبه گفت که ابتکارات رهبران آفریقایی می‌توانست مقدمه‌ای برای صلح با اوکراین باشد. وی همچنین افزود که روسیه از مذاکره صلح با اوکراین امتناع نمی‌کند. پوتین در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «مفادی در این برنامه پیشنهادی وجود دارد که هم‌اکنون نیز درحال اجرا است، اما اجرایی کردن برخی از موضوعات آن دشوار یا غیرممکن است.» ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز اشاره کرده است که مسکو حدود ۳۰ ابتکار صلح برای حل‌وفصل بحران اوکراین از طریق کانال‌های رسمی و غیررسمی دریافت کرده است.
چهارشنبه گذشته، پس از سفر رجب طیب اردوغان به ریاض، عربستان سعودی و ترکیه، با انتشار بیانیه مشترکی تأکید کردند که باید بحران اوکراین از طریق مذاکره و دیپلماسی حل شود. در این بیانیه تصریح شد: «باید جنگ از طریق مذاکره و با استناد به حقوق بین‌الملل و از مسیر گفتگو و راهکار‌های دیپلماتیک حل شود؛ لذا باید تمام تلاش‌ها را به کار بست تا تنش بین روسیه و اوکراین کاهش پیدا کند» مدتی پیش، نیز، چین تلاش کرد در قالب یک طرح صلح ۱۲ ماده‌ای، بحران اوکراین را حل و فصل کند، اما غربی‌ها چندان استقبالی از این طرح نکردند. اکنون پرسش‌هایی در این رابطه مطرح است: آیا عربستان سعودی گزینه مناسبی برای ایجاد صلح بین اوکراین و روسیه است؟ چرا عربستان تصمیم به میانجیگری بین دو کشور گرفته است و در صورت تحقق صلح بین دو کشور چه دستاورد‌هایی کسب خواهد کرد؟ عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و سفیر سابق ایران در مجارستان و بلژیک به سوالات ما در این خصوص پاسخ داده است:
موقعیت مناسب عربستان برای میانجیگری
عبدالرضا فرجی راد در خصوص کشور‌هایی که در تلاشند بین اوکراین و روسیه میانجیگری کنند گفت: «کشور‌هایی که در رابطه با جنگ روسیه و اوکراین به دنبال میانجیگری بودند، شامل چین، ترکیه و کشور‌های آفریقایی می‌شوند. چینی‌ها به سمت روسیه گرایش دارند و طرح صلحی که ارائه دادند نیز چندان مورد استقبال واقع نشد، چرا که طرف اوکراینی، غربی‌ها و ناتو به این طرح، چندان اعتمادی نداشتند. ضمن این که غرب معتقد است اگر قرار باشد روی طرح صلح چینی‌ها کار کند، تبدیل به نقطه قوتی برای چین می‌شود؛ بنابراین کاملا مشخص است که غرب صلاح نمیبیند وزن ژئوپلیتیک چین را با دست خود بالا ببرد.»
وی افزود: «ترکیه هم چندین بار به دنبال میانجیگری بوده، اما از یک سو ترکیه عضو ناتو است و از سوی دیگر پوتین چندان اعتمادی به ترکیه ندارد، روابط اردوغان و پوتین فراز و نشیب‌های متعددی داشته و طبیعتا، وقتی ترکیه موافقت کرد فنلاند و سوئد عضو ناتو شوند، بی اعتمادی نسبت به اردوغان در روسیه بیشتر شد. کشور‌های آفریقایی نیز تلاش‌هایی کردند تا مواد غذایی و کشاورزی از اوکراین خارج شده و به آفریقا برسد. آنان به دفعات با طرف روسی و اوکراینی گفتگو کردند. همچنین اخیرا سران آفریقا جلسه‌ای در روسیه داشتند، اما واقعیت این است که آفریقا تا آن حد قدرت ندارد که بتواند روسیه و ناتو را پشت یک میز بنشاند.»
این استاد ژئوپلیتیک گفت: «اما عربستان یک ویژگی خاص دارد. عربستان در جنگ روسیه و اوکراین نسبتا بی طرف بوده است. این کشور با غربی‌ها هم روابط خوبی دارد و در نتیجه اعتماد اوکراین را جلب می‌کند. عربستان با روسیه روابط خوبی دارد و در شورای همکاری‌های خلیج فارس و اوپک پلاس با روسیه ارتباط مثبتی ایجاد کرده است. تقریبا می‌توان گفت که از چهار میانجی که تا کنون وارد میدان شده اند، عربستان نسبت به بقیه، وجهه و جایگاه بهتری دارد؛ بنابراین معتقدم هم روسیه و هم اوکراین به عربستان اعتماد دارند و احتمال می‌دهم خبر وال استریت ژورنال درست باشد یا زمینه‌ای برای صلح فراهم شده باشد که وال استریت ژورنال این خبر را گرفته و اعلام کرده که روی صلح کار می‌شود. البته لازم است اشاره کنم در بحث بی طرفی در جنگ اوکراین، آفریقا هم بی طرف بود، اما ظرفیت آفریقا برای میانجیگری در این سطح مناسب نیست و عربستان از ظرفیت و وزن بسیار بالاتری نسبت به آفریقا برخوردار است.»
جنگ اوکراین به فرسایشی‌ترین نقطه خود رسیده است
وی افزود: «جنگ اوکراین کاملا به مرحله فرسایشی رسیده و هیچ یک از طرفین نمی‌توانند پیروز شوند. چرا که ناتو از اوکراین حمایت می‌کند و روسیه نیز از قدرت نظامی بالایی برخوردار است و فعلا به مقاومت ادامه خواهد داد. به همین دلیل نیز معتقدم این جنگ کاملا فرسایشی است. دو طرف مایلند با آبرومندی اتش بس اعلام کنند. طبیعی است که طرفین باید دستاورد‌هایی داشته باشند که به ملت خود ارائه دهند. روسیه بخشی از سرزمین‌هایی را که در جنگ گرفته بود از دست داده یا بهتر است بگوییم اوکراینی‌ها پس گرفتند. اما روسیه به هیچ وجه در خصوص کریمه کوتاه نخواهد آمد و اگر بخواهد کریمه را پس دهد به عنوان یک آبروریزی بسیار بزرگ برای این کشور خواهد بود. معتقدم کریمه در اختیار روسیه خواهد ماند. در خصوص بخش‌های شرق و جنوب اوکراین نیز نیاز به گفتگو و رایزنی بین طرفین وجود دارد. حدس می‌زنم اگر مذاکرات صلح آغاز شود، روسیه بخش‌های جنوبی را نیز پس خواهد داد.»
عربستان به دنبال افزایش قدرت بین المللی است
سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان گفت: «اوکراین نیز از این جنگ فرسایشی به شدت آسیب دیده است و می‌داند که پس گرفتن همه نواحی از روسیه بسیار دشوار خواهد بود، بنابراین ترجیح می‌دهد سرزمین‌های جنوبی خود را پس بگیرد. در خصوص شرق نیز که شامل دونباس و دونتسک بود و جدایی طلب‌ها در آن حضور داشتند، می‌توان حدس زد که نوعی خودمختاری را شاهد باشیم. ممکن است در مذاکرات صلح توافقی انجام شود که این مناطق به شکل یک جمهوری خودمختار باشد.»
وی افزود: «استراتژی ژئوپلیتیکی و تصمیم گیری‌های عربستان در سیاست خارجی کاملا متحول شده است و اقدامات متعدد و متفاوتی را انجام می‌دهد تا وزن ژئوپلیتیکی خود را افزایش دهد. واسطه گری و میانجیگری نیز از نمونه همین تلاش‌ها است. بهبود روابط با ایران و ترکیه و به کار بستن سیاست خارجی موازنه‌ای بین شرق و غرب از دیگر ابتکارات عربستان برای افزایش پرستیژ سیاسی و وزن ژئوپلیتیک است. عربستان سعودی در حال توسعه تکنولوژی‌های جدید و ساخت شهر‌های هوشمند است. همه این‌ها در راستای یک هدف است؛ عربستان تمام تلاش خود را به کار بسته تا یک نقش جهانی تاثیرگذار برای خود تعریف کند.»
