از عادی سازی رابطه عربستان و اسرائیل چه می دانیم؟/ ایران چه نظری دارد؟

رئیسی در یک کنفرانس خبری که در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، به اسکای نیوز گفت که چنین توافقی "خنجری به پشت مردم فلسطین و مقاومت آنها" خواهد بود.

عربستان سعودی مایل به عادی سازی روابط با اسرائیل در ازای یک پیمان دفاعی آمریکا و برنامه هسته ای غیرنظامی است.

الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد: ماه ها است که عربستان سعودی و اسرائیل  با ایالات متحده در مورد توافقی برای عادی سازی روابط گفتگو می کنند. ایالات متحده به صراحت اعلام کرده  که روابط رسمی بین دو متحدش در خاورمیانه اولویت اصلی است و دیپلمات ارشد کابینه جو بایدن یعنی آنتونی بلینکن تحقق آن را تامین کننده «منافع امنیت ملی» اعلام کرده است.

این در حالی است که پس از آن که ایران و عربستان سعودی پس از سال‌ها خصومت، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند، منطقه‌ای مجدداً شاهد همسویی برخی رقبای قدیمی بود. روز چهارشنبه، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی (MBS) به شبکه آمریکایی فاکس نیوز گفت: هر روز به یک توافق عادی سازی با اسرائیل نزدیک تر می شویم.

شرایط عربستان سعودی برای عادی سازی چیست؟

 ریاض خواهان یک پیمان دفاعی با آمریکا - شامل محدودیت‌های کمتر در فروش تسلیحات آمریکا به آن - و کمک به توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود است.  محمد بن سلمان در بخش هایی از مصاحبه با فاکس نیوز  گفت که هرگونه توافقی مستلزم پیشرفت در جهت ایجاد یک کشور فلسطینی است. این مطالبه به سختی مورد قبول تندروهای اسرائیلی در افراطی ترین دولت ملی گرا در تاریخ اسرائیل قرار خواهد گرفت.

عربستان سعودی یکی از حامیان بزرگ ابتکار صلح عربی در سال 2002 بوده است که عادی سازی روابط با اسرائیل را مشروط به خروج این رژیم از خاک فلسطین و بلندی های جولان سوریه کرده بود.  این ابتکار همچنین شامل ایجاد یک کشور فلسطینی و همچنین یافتن یک «راه حل عادلانه» برای وضعیت میلیون ها پناهنده فلسطینی و فرزندان آنها است که بیشتر آنها در کمپ های پناهندگان در کشورهای همسایه زندگی می کنند.

اسرائیل چه می گوید؟

 روز پنجشنبه، وزیر خارجه رژیم اسرائیل لحن خوشبینانه ای داشت و گفت که انتظار دارد دو طرف به زودی به توافق برسند. الی کوهن به رادیو ارتش اسرائیل گفت: «شکاف ها را می توان پر کرد. من فکر می‌کنم مطمئناً این احتمال وجود دارد که در سه ماهه اول سال 2024، یعنی چهار یا پنج ماه پس از آن، بتوانیم به نقطه‌ای برسیم که جزئیات [یک معامله] نهایی شود.

در چنین شرایطی به نظر نمی رسد که تمایل عربستان سعودی برای ایجاد برنامه هسته ای مانعی در راه عادی سازی رابطه باشد.  مشاور امنیت ملی اسرائیل، در ماه جولای گفته بود : «ده‌ها کشور پروژه‌هایی را با برنامه های هسته‌ای غیرنظامی و برای تولید انرژی پیش برده و می برند. این چیزی نیست که آنها و همسایگانشان را به خطر بیندازد.

با این حال، دولت نتانیاهو، از جمله وزیر امنیت ملی ایتامار بن گویر، واگذاری «امتیازات» از جمله توقف شهرک سازی در کرانه باختری به دولت تشکیلات خودگردان فلسطین را به عنوان بخشی از عادی سازی روابط رد کرده است.

واکنش حکومت خودگردان فلسطین چگونه بوده است؟

 عربستان سعودی در تلاش برای به دست آوردن پیروزی بر تشکیلات خودگردان، پس از به صفر رساندن کمک ها در سال 2021، پیشنهاد از سرگیری حمایت مالی از آن را داده است. بر اساس گزارشی از وال استریت ژورنال، هیئتی از مقامات تشکیلات خودگردان ماه گذشته به عربستان رفتند تا در ازای تن دادن به عادی سازی رابطه عربستان سعودی با اسرائیل، مجموعه شرایط خود را به گوش ریاض برسانند.

این شرایط شامل بازگشایی کنسولگری آمریکا در قدس شرقی اشغالی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2019 آن را تعطیل کرد. تشکیلات خودگردان همچنین از آمریکا خواسته است که از نمایندگی کامل فلسطین در سازمان ملل حمایت کند. شرایط دیگر شامل این است که اسرائیل به تشکیلات خودگردان کنترل بیشتری بر برخی از بخش‌های کرانه باختری اشغالی و خلاص شدن از پست‌های غیرقانونی اسرائیل بدهد. این موضع با واکنش تشکیلات خودگردان زمانی که بحرین و امارات متحده عربی عادی سازی روابط با اسرائیل را در سال 2020 اعلام کردند، بسیار متفاوت بود.

ایران چه گفته است؟

ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به عربستان سعودی نسبت به هرگونه معامله با اسرائیل هشدار داد. رئیسی در یک کنفرانس خبری که در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، به اسکای نیوز گفت که چنین توافقی «خنجری به پشت مردم فلسطین و مقاومت آنها» خواهد بود.  وی در این مصاحبه گفت :  کشورهای منطقه تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند کشورهای اسلامی از اصل مقدس پیگیری حقوق مردم  فلسطین دست بکشند، زیرا آزادی بیت المقدس هسته اصلی اعتقاد همه مسلمانان است.