مشاور رهبر ایران می گوید که تهران "آماده" روابط نزدیک‌تر با غرب است

یک مشاور ارشد رهبر معظم ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، می گوید که ایران "آماده" همکاری با کشورهای غربی است، با این حال، آمریکا را به "حمایت بی‌قید و شرط" از اسرائیل متهم می کند.

علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه پیشین و از نزدیکان آبت الله خامنه‌ای، به فایننشال تایمز گفت که جمهوری اسلامی در حال بازنگری در سیاست خارجی خود است تا روابط بهتری با کشورها، از جمله کشورهای اروپایی، برقرار کند.

ولایتی گفت: "جمهوری اسلامی ایران از همکاری با هر کشور غربی که به دنبال تعامل صادقانه با ایران باشد، استقبال می کند، به شرطی که به حاکمیت ایران احترام بگذارد و ما را به عنوان طرف برابر بپذیرد." این سخنان یک روز پس از حمله هوایی اسرائیل به اهداف نظامی متعدد در سه استان ایران عنوان شد.

وی افزود: "ما فعالانه در حال بازتعریف توازنی تازه در روابط با کشورهای غربی، شرقی و در حال توسعه هستیم. از دوستی با هر کشوری از اروپا تا آسیا یا آفریقا استقبال می‌کنیم."

تحلیل‌گران در تهران پیش‌بینی می‌کنند که جمهوری اسلامی از واکنش نظامی فوری خودداری کند و احتیاط خود را در جلوگیری از بروز یک درگیری منطقه‌ای نشان دهد.

از زمان پیروزی رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، مسعود پزشکیان در انتخابات ماه ژوئیه، ایران تمایل خود را برای بازتنظیم سیاست خارجی و از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با قدرت‌های جهانی برای کاهش فشار اقتصادی اعمال‌شده توسط آمریکا ابراز کرده است.

با این حال، تنش‌های فزاینده با اسرائیل از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، چشم‌انداز محدود دولت پزشکیان برای بهبود روابط با غرب را پیچیده کرده است.

تنها چند ساعت پس از مراسم تحلیف پزشکیان، اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، در تهران به‌دست اسرائیل ترور شد. ایران، علی‌رغم وعده انتقام، تصمیم گرفت پاسخ نظامی ندهد زیرا پزشکیان از بستن درها به روی ابتکارات دیپلماتیک جدید خودداری کرد و به‌دنبال حمایت برای آتش‌بس در غزه بود. 

زمانی که اسرائیل ماه گذشته رهبر حزب‌الله و متحد اصلی منطقه‌ای ایران، حسن نصرالله، را به‌همراه یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیروت ترور کرد، ایران با شلیک ۱۸۰ موشک بالستیک پاسخ داد که برخی از آن‌ها پایگاه اطلاعاتی در حومه تل‌آویو را هدف قرار دادند.

بامداد روز شنبه، اسرائیل یک حمله هوایی تلافی‌جویانه انجام داد که به‌عنوان بزرگترین حمله نظامی متعارف علیه ایران از زمان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ شناخته می‌شود. این حملات، تأسیسات نظامی و سیستم‌های دفاع هوایی را در تهران، استان خوزستان در جنوب غرب و استان ایلام در غرب هدف قرار داد.

ایران تأیید کرد که چهار سرباز کشته شده‌اند اما جزئیاتی از خسارات ارائه نداد. رهبران ایران اعلام کردند که کشور حق پاسخ را برای خود محفوظ می‌داند و در زمان مناسب این کار را انجام خواهد داد. آبت الله خامنه‌ای روز یکشنبه بر واکنش حساب‌شده تأکید کرد که در داخل کشور به‌معنی عدم اقدام فوری تعبیر شد.

روز دوشنبه، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت تهران به تلاش‌های دیپلماتیک خود برای جلوگیری از گسترش جنگ در منطقه ادامه خواهد داد، در حالی‌که حق پاسخ به حمله اسرائیل را نیز محفوظ می‌دارد.

اسماعیل بقایی در یک کنفرانس خبری هفتگی گفت: "تماس‌ها از طریق کانال‌های دیپلماتیک به‌صورت مستمر برقرار است. ما هنوز معتقدیم که استفاده از دیپلماسی رویکردی برای کاهش تنش در منطقه است."

ولایتی حملات اسرائیل را "هیاهوی بی‌مورد" خواند و اسرائیل را به دامن زدن به بی‌ثباتی در منطقه متهم کرد. او گفت: "این رژیم به‌عنوان یک نهاد جنگ‌طلب، این ظرفیت را دارد که منطقه بی‌ثبات خاورمیانه را شعله‌ور کند و جرقه‌ای باشد که بشکه باروت منطقه را منفجر می‌کند."

دولت‌های عربی نیز اقدامات اسرائیل را محکوم کرده و هشدار دادند که ادامه درگیری میان ایران و اسرائیل، خطر بی‌ثباتی بیشتر در منطقه را به همراه دارد.

ولایتی افزود: "ما هرگز هیچ جنگی را شروع نکرده‌ایم و تاریخ نیز گواهی بر این واقعیت است. جنگ ایران و عراق نیز نمونه‌ای زنده از این رویکرد است. با این‌حال، در برابر هر گونه تجاوزی به گونه‌ای مقابله خواهیم کرد که متجاوز از عمل خود پشیمان شود."

در حالی که دولت ایران اولویت خود را تقویت روابط با کشورهای همسایه قرار داده، همچنین تلاش می‌کند تا روابط متشنج با کشورهای اروپایی را نیز بهبود بخشد و همچنان برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با آمریکا آماده است.

دیپلمات‌های غربی در تهران تایید می‌کنند که در گفتگوهای خود با مقامات ایرانی تحت ریاست پزشکیان تغییر لحن وجود دارد، اما هنوز تغییرات سیاستی معناداری دیده نمی‌شود. روابط ایران با اروپا به دنبال اتهاماتی مبنی بر ارسال پهپاد و موشک به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، که تهران آن را رد می‌کند، تحت فشار فزاینده‌ای قرار گرفته است.

یکی از دیپلمات‌های ارشد غربی در تهران گفت: "مقامات ایرانی به ما می‌گویند که اروپا ایران را مجبور به هم‌پیمانی با روسیه کرده است، اما روابط ایران با اروپا می‌تواند علیرغم تنش‌ها با ایالات متحده بهبود یابد." 

روابط ایران با ایالات متحده احتمالاً پیچیده‌تر خواهد بود.

تهران در انتظار نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری هفته آینده است تا امکان احیای مذاکرات هسته‌ای را بررسی کند. ایران در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی دست یافت، اما رئیس‌جمهور وقت دونالد ترامپ از این توافق خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای را دوباره اعمال کرد. در پاسخ، ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به حدی نزدیک به درجه تسلیحاتی افزایش داد.

ولایتی گفت: "[جو] بایدن چیزی را که ترامپ آشکارا می‌گوید، پنهانی بیان می‌کند. ما تجربه گفتگو با هر دو را داریم و سابقه خوبی از مذاکرات با آمریکا نداریم. ما به حسن نیت آمریکا باور نداریم. حمایت مستقیم و بی‌قید و شرط آمریکا از اسرائیل و در عین حال درخواست کاهش تنش از طریق واسطه‌ها، دو روی یک سکه هستند."