مجلس اقتصاد را سردرگم کرد/ افقه: نمایندگان با اهداف جناحی، ژست «مردم دوستی» می‌گیرند!

عبدالناصر همتی زودتر از آنچه که پیش‌بینی می‌شد از ساختمان وزارت اقتصاد بیرون رفت. او که در سال ۱۴۰۰ کاندیدای ریاست جمهوری بود، در مرداد امسال با ۱۹۲ رای موافق توانست رای اعتماد بهارستان را جلب کند و راهی ساختمان باب همایون شد. ۶ ماه بعد ولی او با ۱۸۲ رای مخالفانش در مجلس مواجه شد. پیش از این سابقه نداشت که یک وزیر در این مدت کوتاه رای اعتماد مجلس را از دست دهد.

تحلیل‌گران سیاسی عوامل مختلفی را به عنوان دلایل کنار رفتن همتی مطرح می‌کنند. گفته می‌شود حامیان لایحه حجاب و عفاف با استیضاح همتی می‌خواستند از دولت انتقام بگیرند و صد البته که مخالفان اصلی او در مجلس هم از میان اعضای جبهه پایداری بودند.

در کنار این عوامل سیاسی، فشار همتی برای حذف سامانه نیما و حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز نیز بهانه لازم را به دست مخالفان داد تا او را مسبب گرانی‌ ارز بدانند. همتی از روزی که به وزارت رسید معتقد بود که با تک نرخی شدن ارز جلوی رانت‌ را خواهد گرفت اما در عمل نرخ هر دلار که در میانه تابستان کمتر از ۶۰ هزار تومان بود به بیش از ۹۰ هزار تومان رسید.

در این رابطه مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز معتقد است مجلس با اهداف سیاسی و جناحی دست به برکناری وزیر اقتصاد زد. از نظر او گرچه حذف سامانه نیما یک اشتباه بزرگ در کارنامه همتی به حساب می‌آید، اما از آنجایی که اقتصاد ایران در آستانه یک چالش بزرگ قرار دارد، تغییراتی از این دست کار را برای اداره امور دشوارتر خواهد کرد.

متن کامل این گفتگو را می‌توانید در ادامه بخوانید.

عبدالناصر همتی پس از ۷ ماه در مجلس با رایی بسیار بالا کنار گذاشته شد. شما با اینکه به اقدامات همتی نقد داشتید از جمله مخالفان استیضاح وی بودید. فکر می‌کنید چه عواملی موجب شد تا همتی کوتاه ترین عمر را در میان وزرا داشته باشد؟

من فکر می‌کنم قبل از هر چیز این اقدام مجلس، نمودی دیگر از مجلسی سیاسی کاری و منفعت طلب است که به منافع عمومی توجه کافی ندارد. این استیضاح یکبار دیگر نشان داد که مجلس فعلی مجلسی ضعیف است و آرزوی من این است راهی برای استیضاح قوه قانون گذاری کشور هم در دست بود. به هر روی من با این اقدام مجلس، گرچه با اقدامات آقای همتی لزوما توافقی ندارم، مخالف بوده‌ام و اکنون هم فکر می‌کنم مشکلات کشور بیشتر خواهد شد. من پشت این اقدامات نمایندگان مجلس اهداف اجتماعی نمی‌بینم و اهداف سیاسی و جناحی انگیزه اصلی آنها بوده است.

متاسفانه در شرایطی که کشورمان در آستانه یک فشار حداکثری بزرگ و بحرانهای اقتصادی سخت قرار دارد، با این اقدام مجلس، در عمل دستگاه اجرایی تضعیف شد. ضمن اینکه در مجلس فعلی تندروهای اصولگرا قدرتمند هستند و می‌دانیم آنها جز دغدغه های جناحی و سیاسی، دغدغه دیگری ندارند. من اطلاع دارم وزرای دیگری هم زیر فشار مجلس قرار دارند تا نزدیکان آنها را به کار گمارند و همتی هم با این خواسته‌ها مواجه بوده است و احتمالا به آنها وقعی نگذاشته که به این وضعیت دچار شد.

در شرایطی که افزایش نرخ ارز در ماههای گذشته بر اقتصاد حاکم بود، چرا مخالف استیضاح همتی بودید؟

ببینید کلید مشکلات فعلی اقتصادی نیست یعنی اگر وزیر اقتصاد، رییس کل بانک مرکزی و رییس سازمان برنامه بخواهند هم گره‌ها گشوده نخواهد شد. تحریم مشکلی واقعی است و با این قد و قواره نظام تصمیم‌گیری، با وجود تحریم راهی برای ثبات بخشی نداریم. به زبان ساده‌تر من فکر می‌کنم نقش دستگاه دیپلماسی در بهبود شاخص‌های کلان می‌تواند بیشتر از دیگر بخش‌ها باشد.

در دوره دوم روحانی هم وقتی نرخ دلار بالا رفت، مجلس که آن زمان در دست اصلاح طلبان، پس از نزدیک یک سال از وزارت کرباسیان او را استیضاح کرد. آن زمان نمایندگان می‌گفتند ما نمی‌توانیم صرفا نظاره گر افزایش نرخ دلار باشیم. چقدر این اقدامات در راستای «دستاوردتراشی»‌ مجلسی‌ها به حساب می‌آید؟

به نکته درستی اشاره کردید زیرا این کارها مصداق رزومه سازی هستند. نمایندگان مجلس بی اطلاع نیستند، از قضا اطلاعات خوبی از وضع موجود دارند و می‌دانند نقش همتی و دوستانش در ایجاد وضعیت فعلی به مراتب کمتر از اصولگرایان است.

شما هنوز معتقدید حذف سامانه نیما اشتباه بود؟

بله و همان زمان در گفتگو با خبرآنلاین بر زیان‌بار بودن این اقدام تاکید کردم . حذف سامانه نیما اقدامی خسارت بار بود که با فشار آقای همتی به کشور تحمیل شد. من با رویکرد آقای همتی موافق نیستم و نسبت به نگاه ایشان و دیگر کسانی که مدافع اقتصاد بازار هستند، انتقاد دارم.

حذف سامانه نیما به افزایش نرخ دلار منجر شد؟

بله منجر شد ولی فراموش نکنیم جهش‌های یکی دو ماه اخیر دلار دیگر ربطی به آن اقدام ندارد. جهش‌های این مدت به دلیل ورود ترامپ به کاخ سفید بوده است و این را هم نمایندگان مجلس می‌دانند منتها دست آنها به ترامپ نمی‌رسد و سراغ همتی رفتند تا این طور ژست مردم دوستی بگیرند.

پیش‌بینی شما از وضعیت سال آینده اقتصاد چیست؟

از امروز تام و تمام مجلس مسئول وضعیت اقتصاد ایران است. من فکر می‌کنم اقتصاد ما در آستانه یک تورم فزاینده و بیش از ۵۰ درصدی قرار دارد. اگر نتوانیم چالش تحریم‌ها را به نحوی حل کنیم، فشار حداکثری دوباره اعمال خواهد شد. این بار هدفگذاری فشار حداکثری رساندن فروش نفت به کمتر از ۳۰۰ هزار بشکه در روز است.

امروز ما در وضعیتی به مراتب دشوارتر از سال ۹۷ قرار داریم. در آن زمان دولت منابعی داشت که می‌توانست با صرف آنها از پس بخشی از هزینه‌هایش برآید و یا آنها را جایگزین درآمدهای نفتی کند، چنین امکانی را امروز نداریم. این امر می‌تواند چنان اقتصاد را قفل کند که در عمل دولت حتی نتواند هزینه های جاری خود را تامین کند و مجبور خواهد شد برای تامین این هزینه‌ها به اقدامات تورم‌زایی چون استقراض از بانکها دست بزند که اثرات ویرانگری خواهد داشت.

در این شرایط حرکت به سمت ارز تک نرخی ممکن است؟

وقتی می‌توان ساز و کار بازار را پذیرفت که منابع کافی داشته باشیم. تک نرخی کردن در شرایطی که کمبود عرضه نسبت به تقاضا وجود دارد به سرعت به عامل اصلی گرانی تبدیل خواهد شد. متاسفانه آقای همتی به این حرفها توجهی نکردند و این اقدام را به پاشنه آشیل خود تبدیل کرد. نباید نقش نرخ ارز در اقتصاد را دستکم گرفت زیرا تا ۸۰ درصد واردات یا صرف تولید داخلی می‌شوند و یا کالاهای اساسی را شامل می‌شوند. پس هر افزایشی در نرخ ارز به سرعت خود را در گرانی عمومی کالاها و خدمات نشان می‌دهد. کشور ما در یک وضعیت شبه جنگی قرار دارد و مدیریت کشور در این وضعیت متفاوت ازو ضعیت نرمال است. باید دولت سیاستهای متناسب با این دوره را اتخاذ کند و به تخصیص عادلانه‌تر منابع دست بزند تا جامعه کمترین آسیب ممکن را از این وقایع ببیند.