اروپا چشمان خود را به سرکوب معترضان در ترکیه اردوغان بسته است؛ چرا؟

در زمانی که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به‌دنبال انعقاد یک توافق گسترده با روسیه است و نسبت به متحدان اروپایی خود خصومت می‌ورزد، ترکیه با در اختیار داشتن دومین ارتش بزرگ در ناتو و صنعت دفاعی پیشرفته، برای امنیت اروپا بسیار مهم است.

در «کتاب سفید» که نقشه راه راهبردی دفاعی اتحادیه اروپا را تشریح می‌کند، ترکیه به همراه بریتانیا، نروژ و کانادا به‌عنوان شریکان اصلی این بلوک در تقویت توان دفاعی و بازدارندگی اروپا معرفی شده‌ است.

در این زمان حساس برای اتحادیه اروپا، با زندانی شدن اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول که رقیب رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه محسوب می‌شود، اعتراضات گسترده در این کشور آغاز شد که همچنان ادامه دارد.

اگرچه برخی از کشورهای اروپایی، به‌ویژه فرانسه، نگرانی عمیق خود را از بازداشت امام‌اوغلو ابراز کرده‌اند، اما انتقادها از این اقدام دولت ترکیه نسبتاً ملایم بوده و هیچ‌یک از این کشورها موضوع اعتراضات در ترکیه را به همکاری‌های امنیتی رو به گسترش اتحادیه اروپا با آنکارا ربط نداده‌اند.

نیکو لانگ، یکی از مقامات سابق دفاعی آلمان و پژوهشگر ارشد در کنفرانس امنیتی مونیخ بر این نظر است که کشورهای اروپایی به دلیل تهدیدات جدی روسیه و تیره شدن روابط اتحادیه اروپا با آمریکا نمی‌توانند بیش از حد روی مسائل داخلی ترکیه تمرکز کنند. او در گفت‌وگو با «روزنامه وال‌استریت جورنال» تأکید کرد که همکاری اتحادیه اروپا با ترکیه برای امنیت این بلوک مهم است.

ایگور یانکه، مدیر اندیشکده مؤسسه آزادی در ورشو با تأکید بر ضرورت تمرکز کشورهای اروپایی مانند لهستان بر امنیت خود، گفت با توجه به سیاست دولت جدید آمریکا و تهدید روسیه، مشکلات دیگر کشورها «اهمیت زیادی» نخواهد داشت. او در ادامه گفت از نظر لهستان، خرید تسلیحات پیشرفته و تضمین امنیت خود مهم است، بنابراین باید به دنبال شرکای جدید باشد.

گونول تول، از مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، با اشاره به توافق سال ۲۰۱۵ اتحادیه اروپا با ترکیه، گفت: «اتحادیه اروپا به دلایل ژئوپلیتیکی به هر آنچه که اردوغان انجام می‌دهد چشم می‌بندد.» بر اساس توافق سال ۲۰۱۵ اتحادیه اروپا با آنکارا، بروکسل در ازای تلاش ترکیه برای جلوگیری از ورود پناهجویان به اروپا، میلیاردها دلار به این کشور کمک کرد.

اعتراضات در ترکیهAP Photo

امام‌اوغلو در یادداشتی برای نیویورک تایمز که از پشت میله‌های زندان نوشته است، از مدارای کشورهای غربی با عقب‌نشینی دولت ترکیه از اصول دموکراسی انتقاد کرد.

او در این یادداشت با اشاره به اهمیت استراتژیک ترکیه برای کمک به امنیت اروپا نوشت ژئوپولیتیک نباید موجب نادیده گرفتن نقض حقوق بشر در ترکیه شود.

لیا کوارتاپل، نماینده پارلمان ایتالیا گفت که اروپایی‌ها باید نگاهی واقع‌بینانه به خوی «دیکتاتوری» دولت اردوغان داشته باشند. او گفت در حالی که همکاری امنیتی اتحادیه اروپا با ترکیه مطلوب است، اما این کشور را نباید در رده «کشورهای دموکراتیکی» مانند بریتانیا، نروژ و کانادا قرار داد.

او گفت به کشورهایی که در آن‌ها بقای سیاسی فرد حاکم بر منافع ملی غلبه دارد، نمی‌توان برای اتحاد، اعتماد کرد.

ترکیه از زمان حمله نظامی روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ تلاش کرده است تا تعادلی میان متحدان غربی خود و مسکو ایجاد کند. آنکارا هم از پیوستن به تحریم‌ها علیه مسکو خودداری کرده و هم با فروش تسلیحات به اوکراین و همچنین ممانعت از ورود کشتی‌های جنگی روسیه به دریای سیاه از کی‌یف حمایت کرده است.

در شرایط کنونی که ترامپ به دنبال یک توافق جدید با روسیه است، ترکیه نگران است که این توافق‌ به ضرر این کشور تمام شود، زیرا روسیه از دیرباز دشمن استراتژیک ترکیه بوده است.

بنا به گفته سینان اولگن، مدیر اندیشکده ادام در استانبول، اگر روسیه بتواند نفوذ خود را در دریای سیاه دوباره گسترش دهد، این موضوع برای منافع استراتژیک ترکیه زیان‌بار خواهد بود.

آنکارا همچنین نگران همکاری گسترده‌تر روسیه و آمریکا در خاورمیانه است، منطقه‌ای که ترکیه با سرنگون کردن حکومت مورد حمایت روسیه در سوریه توانست به موفقیت استراتژیکی دست‌یابد.

اعتراضات در ترکیهAP Photo

آصلی آیداینتاشباش، کارشناس ترکیه در مؤسسه بروکینگز، گفت: «توافق قدرت‌های بزرگ که در آن هر کس حوزه نفوذ خود را بدست می‌آورد، خبر خوبی برای ترکیه نخواهد بود.» او گفت: «یک روسیه پیروز برای ترکیه بسیار خطرناک خواهد بود.»

ترکیه با دارا بودن یک صنعت تسلیحاتی مدرن قطعاً ظرفیت‌های زیادی برای تقویت توانمندی‌های دفاعی اروپا دارد. شرکت ترکیه‌ای «بایکار» که در حال خرید شرکت سازنده موتور و هواپیماهای ایتالیایی «پیاجیو ایرو سپیس» است، در دهه گذشته به یک شرکت پیشتاز در زمینه تولید و صادرات پهپادهای نظامی تبدیل شده است. ترکیه همچنین تسلیحات دیگری به کشورهای اروپایی صادر می‌کند. بسیاری از این تسلیحات بسیار ارزان‌تر از نمونه‌های آمریکایی یا اروپایی هستند.

توسعه صنعت نظامی بومی ترکیه تا حد زیادی مدیون روابط دشوار آنکارا با متحدانش بوده است. آمریکا پس از تهاجم ترکیه به قبرس در سال ۱۹۷۴ یک تحریم تسلیحاتی سه‌ساله علیه آنکارا اعمال کرد.

آلمان نیز تحریم‌های تسلیحاتی علیه ترکیه وضع کرده که آخرین‌ آن پس از عملیات زمینی ترکیه در شمال سوریه در سال ۲۰۱۶ بوده است. همچنین در سال ۲۰۱۹، آمریکا ترکیه را از برنامه تولید جنگنده‌های اف-۳۵ کنار گذاشت زیرا آنکارا سامانه موشکی اس-۴۰۰ روسیه را خریداری کرده بود.

کمیل گراند، پژوهشگر ارشد در شورای روابط خارجی اروپا که تا سال ۲۰۲۲ به‌عنوان دستیار دبیرکل ناتو برای سرمایه‌گذاری دفاعی فعالیت کرده، بر این نظر است که تلاش برخی از کشورهای اروپایی مانند ترکیه، فرانسه و سوئد برای استقلال بیشتر از آمریکا می‌تواند محور خوبی برای گفت‌وگو در شرایط کنونی باشد.

او گفت اروپا برای گسترش روابط امنیتی خود با آنکارا تا حدی می‌تواند ناآرامی‌های داخلی در ترکیه را نادیده بگیرد. این پژوهشگر در ادامه با طرح این پرسش که «آیا این وضعیت می‌تواند برای همیشه ادامه یابد؟» گفت: «این بستگی به شدت اعتراضات و سرکوب معترضان در ترکیه دارد.»