نادرترین جانداران کشف شده در سال ۲۰۲۲
ماهی رنگین‌کمانی درخشان، قورباغه‌ای شبیه شکلات و بزرگ‌ترین نیلوفر آبی دنیا جزو گونه‌های جدیدی هستند که سال ۲۰۲۲ کشف شدند.
یافتن گونه‌های جدید در سیاره‌ی زمین فقط نگاهی اجمالی به ثروت‌های کشف‌نشده‌ی گوناگونی زیستی است که هنوز در سراسر جهان از دید انسان پنهان مانده‌اند. دانشمندان تخمین زده‌اند تاکنون تنها ۱۰ درصد از تمام گونه‌های سیاره‌ی زمین کشف شده‌اند. حتی در مورد پستانداران که شناخته‌شده‌ترین گروه حیوانات هستند، دانشمندان تنها ۸۰ درصد گونه‌ها را شناسایی کرده‌اند. بیشتر این گونه‌های پنهان احتمالاً از دسته خفاش‌ها، جوندگان، موش‌های شبگرد، کورموش‌ها و جوجه‌تیغی‌ها هستند.
برایان کارستِنس، استاد دانشگاه دولتی اوهایو در این باره گفته است: «براساس تحلیل ما، تخمین محافظه‌کارانه این است که صد‌ها گونه از پستانداران سراسر جهان وجود دارند که هنوز شناسایی نشده‌اند.»
امسال محققان آکادمی علوم کالیفرنیا از ۱۴۶ گونه‌ی جدید نام بردند، از جمله: ۴۴ مارمولک، ۳۰ مورچه، ۱۳ برهنه آبشش، ۱۴ گیاه گل‌ده، ۱۳ ستاره دریایی، هفت ماهی، ۴ سوسک، چهار کوسه‌ماهی، سه پروانه، سه کرم، دو عقرب، دو عنکبوت، دو گلسنگ، یک وزغ، یک حلزون دوکپه‌ای، یک شته و یک بیسکوئیت دریایی.
به نقل از باغ گیاه‌شناسی سلطنتیِ کیو، هر سال حدود ۲۰۰۰ گونه‌ی جدید گیاه و قارچ کشف می‌شود. این‌ها منابع بالقوه‌ی غذایی، دارویی و راه‌حل‌های دیگر هستند. متاسفانه، بسیاری از گونه‌های جدید گیاهان، قارچ‌ها و حیوانات به عنوان گونه‌های آسیب‌پذیر یا به شدت در معرض خطر انقراض ارزیابی شده‌اند. والتر جِتس، استاد بوم‌شناسی و زیست‌شناسی تکاملی از دانشگاه یِیل گفته است: «این حقیقت که انسان‌ها بدون اینکه حتی وجودِ گونه‌ها را درک کرده و به آن‌ها توجهی کرده باشند آن‌ها را منقرض کرده‌اند بشدت غیراخلاقی و نگران‌کننده است.»
شایان ذکر است که شاید یک گونه برای علم جدید باشد، اما ممکن است محلی‌ها به خوبی آن را بشناسند و نام متداولی هم روی آن گذاشته باشند. برای نمونه، مردم بومی معمولاً از مدت‌ها قبل از اینکه علم بتواند گونه‌ای را کشف کند، آن را می‌شناسند. الکساندر آنتونلی مدیر علوم در باغ گیاه‌شناسی کیو نوشته است: «بسیاری از گونه‌هایی که برای علم جدید هستند از قبل شناخته‌شده بودند و در زادگاه اصلی آن گونه توسط مردمان بومی همان منطقه استفاده می‌شدند. این بومیان مراقبان اصلی این گونه‌ها بوده‌اند و دانشی که درباره‌ی آن گونه دارند بی‌مانند است.»
گونه‌های جدید برای علم در سال ۲۰۲۲
۱. ماهی باشکوه جدیدی به نام رُز
ماهی رنگی صخره‌های زیر آبی مالدیو نخستین گونه‌ی جدید برای علم است که یک دانشمند مالدیوی آن را توصیف کرده است. این ماهی با نام علمی Cirrhilabrus finifenmaa توسط احمد نجیب، زیست‌شناسی از موسسه‌ی تحقیقات دریایی مالدیو با الهام از یک واژه‌ی محلی برای گل رُز، نام‌گذاری شد. تفاوت‌های جزئی فیزیکی و تحلیل دی‌ان‌ای تایید کرد این گونه با نقاب رُزرنگ از گونه‌ی شناخته‌شده‌ی fairy wrasse با فلس‌های رُزرنگ مجزا است. به گفته‌ی محققان این گونه‌ی تازه کشف‌شده هم‌اکنون برای تجارت آکواریوم خرید و فروش می‌شود و این موضوع نگران‌کننده است، چون این گونه که الان جنبه‌ی تجاری پیدا کرده هنوز نام علمی ندارد.
۲. جغد کوچک در جزیره‌ی کوچکی در آفریقا
دانشمندان با کمک محلی‌های پرنسیپ (جزیره‌ی کوچکی در خلیج گینه‌ی آفریقا) جغد Otus bikegila که گونه‌ی جدیدی از مرغ حق است را یافتند. این جغد فقط در یک ناحیه‌ی ۶ مایل مربعی یافت شده است. این پرنده صدای خاصی دارد؛ یک نت کوتاه «توو» که به سرعت تکرار می‌شود؛ طوری که شبیه صدای حشره به نظر می‌رسد. همین صدا در یافتن این جغد کوچک به محققان کمک کرد. تقریباً ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر در این جزیره زندگی میکنند و محققان فرض میکنند این گونه‌ها را باید به عنوان گونه‌های به شدت در معرض خطر طبقه‌بندی کنند.
۳. شقایق نعمان که پشت یک خرچنگ گوشه‌گیر زندگی می‌کند
یک گونه‌ی جدید از شقایق نعمان در سواحل ژاپن کشف شده است که به ظاهر روی صدف یک گونه خرچنگ گوشه‌گیر زندگی می‌کند. نخستین تصاویر ضبطشده‌ی بی‌نظیر از خرچنگ گوشه‌گیر و شقایق نعمان، خرچنگ را نشان می‌دهد که در حال جابجا شدن به یک صدف جدید است و بیش از ۴۰ ساعت را صرف فرو کردن، پوست کندن و کشیدن شقایق نعمان همراه خودش می‌کند. محققان باور دارند که خرچنگ گوشه‌گیر و شقایق نعمان یک رابطه‌ی همزیستی اجباری دارند یا اینکه برای بقاء به یکدیگر نیاز دارند. شقایق نعمان ضایعات در حال ریزش را می‌خورد و از خرچنگ گوشه‌گیر در برابر انگل‌ها و شکارچیان محافظت می‌کند و در عوض سوار بر خرچنگ به زمین‌های مغذی تروتازه می‌رود.
۴. درختی که نام یک کنشگر بومی کشته‌شده را روی او گذاشته‌اند
یک گونه‌ی جدید درخت در جنگل‌های بارانی نیکاراگوئه و هاندورِس Carpotroche caceresiae نام دارد که برگرفته از نام بِرتا ایزابِل کاسرس فلورس است؛ یک کنشگر بومی اهل هاندورِس که سال ۲۰۱۶ بخاطر مخالفتش با پروژه‌ی مهم سد کشته شد. این درخت ۱۵ متر قد و گل‌های سفید ستاره‌ای‌شکل دارد و به عنوان گونه‌ی نزدیک به خطر انقراض ارزیابی شده است. برتا سال ۲۰۱۵ جایزه محیط زیست گُلدمَن را دریافت کرد و دلیل آن برپایی جنبش ریشه‌های علف بود که با موفقیت توانست به بزرگ‌ترین سدساز دنیا (سینوهیدرو؛ یک شرکت چینی مهندسی برق‌آبی و ساخت‌و‌ساز دولتی) فشار آورد تا یک پروژه‌ی سدسازی در رودخانه‌ی گوالکارک را متوقف کند. به گزارش گلوبال ویتنِس (شاهد جهانی) در طول یک دهه‌ی گذشته، ۱۷۳۳ مدافع محیطزیست در سراسر دنیا در تلاش برای حفاظت از زمین کشته شدند.
۵. شهدخواران جدید و جذاب اندونزی
گروهی از محققان در جزایر واکاتوبی گرمسیری در مرکز اندونزی چندین گونه جدید از شهدخواران را یافته‌اند. این مجمع‌الجزایر کوچک بخشی از منطقه‌ی والاسیا است که دانشمندان زیادی آن را «آزمایشگاه زنده» برای مطالعه‌ی تکامل در نظر می‌گیرند که علم در سال‌های اخیر با گونه‌های بومی آن آشنا شده است. دانشمندان می‌گویند یافته‌هایشان تایید این حقیقت است که باید از جزایر واکاتوبی به عنوان یک ناحیه‌ی بومیِ ویژه‌ی پرندگان حفاظت کرد به این دلیل که گونه‌های زیادی هنوز برای جامعه‌ی علمی ناشناخته مانده‌اند.
۶. رتیل تایلندی که توسط یوتیوبر حیات‌وحش کشف شد
در تایلند، یک یوتیوبر معروف حیات‌وحش به نام JoCho Sippawat گونه‌ی جدیدی از رتیل را یافت و برای توصیف گونه‌ی Taksinus bambus که نامش را بامبوتولا bambootula گذاشته‌اند، همکاری کرد. نام این گونه به احترام پادشاه تایلند «تاکسین بزرگ» (۱۷۳۴-۱۷۸۲)، Taksinus bambus گذاشته شده است. تارانتولا درون ساقه‌های بامبو زندگی می‌کند و نخستین گونه‌ی شناخته‌شده‌ای است که فقط روی یک گونه بامبو یافت شده است. این رتیل از میان حفره‌های ساخته‌شده توسط حیوانات و حشرات دیگر یا از میان شکاف‌های طبیعی خود بامبو می‌خزد.
۷. بزرگ‌ترین نیلوفر آبی دنیا
پهنای این نیلوفر آبی ۳.۳ متر است. نام آن نیلوفر آبی غول‌پیکر بولیوی (Victoria boliviana) و بزرگ‌ترین نیلوفر آبی دنیا است. این گیاه آبی در مرداب‌های آمازون بولیوی رشد می‌کند و در معرض خطر انقراض است. یک نمونه‌ی خشک‌شده از این نیلوفر آبی بیش از ۱۷۰ سال پیش، پیش از اینکه سال گذشته به عنوان یک گونه‌ی جدید شناسایی شود، در مجموعه‌ی گیاهان خشک کیو (Kew) از دید محققان پنهان بوده است.
۸. قورباغه‌ای که انگار از شکلات ساخته شده است
در آمازون پرو، متخصصان خزنده‌شناسی صدای خاص قورباغه‌ای را تا کمیاب‌ترین سکونتگاه‌های تالابی آمازون دنبال کردند. محققان در آن منطقه گونه‌ی جدیدی از قورباغه‌ی نقب‌زن به نام Synapturanus danta کشف کردند. نام مستعار این قورباغه تاپیر است به معنای خوک خرطوم‌دار و دلیل آن پوزه‌ی خوک‌مانند اوست. محلی‌ها این گونه را می‌شناسند با این حال هیچ توضیح علمی برای آن نداشتند. در مطالعات گذشته مشخص شد تالاب‌های آمازون پرو ۱۰ برابر بیشتر از جنگل‌های بارانی دست‌نخورده‌ی نزدیک کربن دارند. برای این منطقه یک ناحیه‌ی حفاظت‌شده پیشنهاد شده و محققان می‌گویند قورباغه‌ی تَپیر دلیل دیگر حفاظت از این پوده‌زار و مناطق اطراف آن است.
۹. درخت کمیاب در جنگل اطلس برزیل
این درخت با میوه‌هایی به رنگ زرد و نارنجی روشن که طعم آلبالو و کمی اکالیپتوس می‌دهد، گونه‌ی جدیدی است که در جنگل اطلس برزیل یافت شده، اما تنها سه نمونه از آن کشف شده است. Eugenia paranapanemensis عضوی از خانواده‌ی موردیان است که در استان سائوپائولو رشد می‌کند و در رده‌ی گونه‌های بشدت در خطر انقراض است. امروزه به دلیل ویرانی ناشی از کشاورزی برای تولید ذرت، سویا و پنبه تنها ۷ درصد از جنگل اطلس باقی مانده است.
۱۰. کشف قورباغه درختی در قرارگاه طبیعی بازگردانده شده به طبیعت وحشی
دونالد وارلا-سوتو؛ بنیانگذار مشترک یک قرارگاه طبیعی خصوصی در کاستا ریکا، پس از شش ماه جستجو در این قرارگاه یک قورباغه‌ی کوچک درختی سبز یافت که او و دیگران نامش را به یاد زادگاهش قورباغه‌ی درختی دره‌ی تَپیر (Tlalocohyla celeste) نامیدند. تنها سکونتگاه شناخته‌شده‌ی این قورباغه یک مرداب ۸ هکتاری درون منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی دره تپیر است که به پارک طبیعی والیِنو (آتشفشان) متصل است. موقعیت حفاظتی این قورباغه از دید دانشمندان به شدت در معرض انقراض است. این منطقه‌ی حفاظت‌شده سابقاً چراگاه گاو بوده است، اما بعداً به یک آزمایشگاه طبیعی برای تکنیک‌های حفاظت جنگل تبدیل شده است. این جنگل اتصال زیستگاهی برای حیات‌وحش‌های دیگر از جمله تاپیر بیرد بومی (apirus bairdii) فراهم می‌کند.
