میدان خان یزد؛ میدانی تاریخی و به جامانده از دوران قاجار

میدان خان یزد  یکی از میادین تاریخی یزد است که در بافت تاریخی یزد و محله گودال مصلی قرار گرفته است و زمان ساخت آن به دوره قاجار باز میگردد. این میدان در وسعتی زیاد با طرح و سبکی زیبا ساخته شده است و یکی از آثار محمد تقی خان ( وفات 1213 ) است. در چهار طرف میدان دکان هایی قرار گرفته است که در مقابلشان سایبانی راهرو گونه قرار دارد و سر در دکان ها هلالی شکل است. 

در زمان قاجاز توسعه شهر یزد از مسیر شمالی جنوبی به عنوان محوری تجاری ادامه داشت و با ساخت مجموعه خان ، میدان خان ، مدرسه خان و لرد لاجوردی در امتداد بازار خان ادامه پیدا کرد. میدان خان نقش دو میدان اصلی شهر در زمان قاجار ( میدان شاه طهماسب و میان امیر چخماق را به هم وصل میکرده است. 

میدان خا وسعتی زیادی دارد و بخشی از مجموعه ای بزرگتر به نام مجموعه خان محسوب می شود. 

میدان خان خوش طرح و زیبا ساخته شده است و اطرافش پر از مغازه است و به بازار قیصریه ، بازار مسجد ملا اسماعیل ، بازار مسگری و مسجد ملا اسماعیل راه دارد. 

در قسمت شمال شرق میدان ، مدرسه شفیعیه و در قسمت جنوب غربی آن بانک شاهنشاهی که اولین بانک شهر یزد بوده است ، دیده می شود. 

تاریخچه میدان خان یزد

تاریخچه میدان خان

میدان خان در اوایل قرن 12 به فرمان محمد تقی خان ، حاکم شهر در دوره قاجار در وسط محور شرقی غربی بین تکیه امیر چخماق و شاه طهماسب ساخته شد. 

عناصر معماری در میدان خان

در عناصر معماری میدان خان پیوستگی خاصی وجود دارد. مصالح استفاده شده در آن هماهنگ با اقلیم شهر یزد است که تصویر ذهنی و به یاد ماندنی از فضای شهری یزد در قدیم در ذهن بیننده ایجاد می کند. 

جداره های موجود در میدان خان از اصالت و ارزشی تاریخی زیادی برخوردارند که از تکرار قوس های ساده ایجاد شده اند و ریتمی ملایم به فضای میدان می دهند . مشخص بودن این جداره ها در میان بافت های مجاور تداعی کننده هویت میدان خان هستند. 

معماری میدان خان یزد

ورودی های میدان خان

مسیر اصلی دسترسی به میدان خان از بازار قیصریه و مقابل ورودی مدرسه خان است با این حال میدان خان دارای 6 ورودی از جهان مختلف است. 

ورودی های میدان خان امکان استفاده همزمان از میدان را برای پیاده ها و سواره ها فراهم میکند. برخی از قسمت های میدان فقط به افراد پیاده ا ختصاص دارد.

ورودی های میدان خان یزد

سبک طراحی میدان خان

علاوه بر ویژگی های خاص طراحی میدان خان ، نحوه سازماندهی و ارتباط عناصر مختلف میدان تاثیر زیادی در هماهنگی و ارتباط بین فرم عملکرد اجزا را در ذهن بیننده تداعی میکند. 

نسبت ارتفاع جداره به کف یا محصوریت میدان خان 1 به 3 است که باعث می شود ناظر علوه بر جداره ها بتواند قسمتی از آسمان را هم مشاهده کند. پیوستگی جدارههای میدان هم در میزان محصوریت میدان نقش اساسی دارند. محصوریت میدان به افرادی که وارد آن می شوند ، حس حضور در یک موقعیت خاص را می دهد. 

عامل هویتی دیگر میدان هندسه فضایی ساده و قابل درک آن و سازماندهی مناسب اجزا متناسب با الگوی شهرسازی و معماری زمان خود است که مانند شناسنامه ای زمان و تاریخ تولد این میدان را نشان میدهد. 

سبک طراحی میدان خان یزد

از آنجا که میدان خان دسترسی به امکانات بسیار متنوع شهری و مورد نیاز افراد را فراهم میکند همچنان مورد استفاده شهروندن و محل عبور و مرور است. در فضاهای اطراف میدان انواع کاربری های تجاری ، آموزشی ، مذهبی ، خدماتی و غیره همچنان مشغول فعالیت هستند که باعث حضور مکرر افراد در این فضا می شود. با وجود تعدد کاربری های اطراف میدان ولی چینش آنها به شکلی انجام شده که هیچ مزاحمتی برای هم ندارند.

در این میدان فضاهای باریک و عریض ، سرپوشیده و سرباز به زیبایی کنار هم قرار گرفته اند. 

وجود پوشش گیاهی و سایه درختان در فضای میدان با توجه به هوای گرم و خشک یزد ، باعث شده که میدان خان فضایی مناسب برای استراحت و تعاملات اجتماعی باشد.