چگونه پانداها نقش سلاح مخفی قدرت نرم چین را در میان تنش‌ها با غرب بازی می‌کنند؟
یک باغ وحش فرانسوی روز سه‌شنبه با یکی از جاذبه‌هایش که یک پاندای غول پیکر پنج ساله است خداحافظی می‌کند چراکه این پاندا قرار است در برنامه تکثیر در استان سیچوان چین شرکت کند. یوان منگ که در فرانسه به دنبال آمده است بخشی از برنامه بین‌المللی «دیپلماسی پاندا» چین است.
والدین یوان منگ یعنی یوان زی و هوان هوان در سال ۲۰۱۲ از چین وارد فرانسه شدند و تحت یک طرح حفاظتی چینی با هدف پرورش پانداها در سراسر جهان به باغ وحش بوول قرض داده شدند.
تیم فرانسوی موفق شد تا یوان منگ را در چهار اوت ۲۰۱۷ به دنیا بیاورد که نخستین پاندای متولد شده در خاک فرانسه نام گرفت. این تیم در سال ۲۰۲۱ نیز خواهر و برادر دوقلوی این پاندا را به دنیا آورد.
این پانداها باعث رونق باغ وحش بوول شدند به طوریکه سال ورود یوان زی و هوان هوان تعداد بازدید از این باغ وحش دو برابر شد و به بیش از یک میلیون بازدید رسید و در سال ۲۰۲۲ رقم دو میلیون بازدید ثبت شد.
ساموئل لرو، مدیرعامل باغ وحش به رادیو فرانس بلو می‌گوید که پانداها به آن‌ها هویت داده‌اند: «امروز ما باغ وحشی هستیم که می‌توانید پانداها را در آن ببینید.»
مشابه این داستان را می‌توان در ۲۲ باغ وحش در اروپا، آمریکای شمالی و آسیا مشاهده کرد، مکان‌هایی که میزبان پانداهای چینی هستند. بسیاری از این حیوانات محبوب با مراسم استقبال بی‌نظیر، جشن‌ها تولد و مناسبی روبرو می‌شوند.
پانداها در دیپلماسی
اما پانداها تنها در بین مردم محبوب نیستند. کری براون مدیر و استاد موسسه لو چین در کینگز کالج لندن می‌گوید: «گرفتن پاندا معمولا به‌عنوان یک کودتای دیپلماتیک بزرگ در نظر گرفته می‌شود.»
پروفسور آسترید نوردین از موسسه للو چین نیز می‌گوید که رد کردن پیشنهاد دریافت پاندا نیز می‌تواند دشوار باشد و احتمالا از نظر دیپلماتیک آسیب‌رسان است.
یک باغ وحش در فنلاند در اوایل سالجاری ایده بازگرداندن پانداهای غول پیکر خود را به چین مطرح کرد اما بعدها از این تصمیم منصرف شد.
ماجرا به هزینه‌های مراقبت از پانداها بر می‌گشت. کشورهای میزبان معمولا هزینه سالانه یک میلیون دلار برای هر جفت پاندا می‌پردازند که به تلاش‌های چین برای حفاظت از این حیوانات مربوط می‌شود. قرض هر حیوان تا ۱۵ سال طول می‌کشد و پس از آن پانداها باید به چین برگردند.
اگر پاندای قرضی در زمان واگذاری بمیرد جریمه‌هایی باید پرداخت شود. هنگامی که لین هوی ۲۱ ساله در سال ۲۰۲۳ در باغ وحش چانگ مای در اثر نارسایی جان خود را از دست داد مقامات تایلند اعلام کردند که باید ۱۵ میلیون بات (۴۳۵ هزار دلار) بیمه به چین بپردازند.
نوردین می‌گوید مدل قرض دادن، «روشی هوشمندانه» برای درخواست از کشورهای میزبان است که اکثر هزینه‌ها را برای حفظ و ترویج نماد محبوب فرهنگ چین بر عهده بگیرند.
شهرت این پانداها، آن‌ها را نیز به کالایی برای معاملات تجاری نیز تبدیل کرده است به طوریکه پانداهای فرانسه در سال ۲۰۱۲ پس از توافقی مبنی بر تامین اورانیوم چین برای ایجاد انرژی هسته‌ای وارد شدند.
نوردین می‌گوید: «بخشی از پیام‌ها درباره معامله این حیوانات از محله‌های چینی این بوده است که دلیلی برای ترس از سرمایه‌گذاران چینی وجود ندارد. پاندا این پازل را به خوبی تکمیل می‌کند زیرا نشان دهنده دوستی و نرمی است.»
سیاستی به قدمت پنج دهه
زمانی که چین در بیش از ۵۰ سال پیش برای نخستین بار سیاست دیپلماسی پاندا را شروع کرد، نقش بسیار متفاوتی در صحنه جهانی داشت. در آن زمان پانداها به جای قرض دادن هدیه داده می‌شدند اما این ماجرا باعث شد که تعداد پانداهایی که دیگر متعلق به چین نبودند کم شود. این پانداها هنوز در باغ وحش‌های مکزیک و تایوان زندگی می‌کنند. در دهه ۱۹۷۰ میلادی چین تصمیم گرفت تا دیپلماسی پاندا را با قرض دادن این حیوانات آغاز کند اما آیا این ماجرا در کاهش تنش‌ها بین چین و غرب موثر بوده است؟
ایالات متحده، چین را هم به‌عنوان «شریک اصلی تجاری» و هم منبع «مسائل اقتصادی و دفاعی» تعریف می‌کند. تنش‌ها بین این دو کشور در ۱۲ ماه گذشته به اوج خود رسیده است.
اتحادیه اروپا نیز رسما چین را به‌عنوان «یک شریک، حریف و رقیب سیستمی» می‌داند. این نهاد در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که روابط با چین به‌دلیل مواضع متفاوت در مورد حقوق بشر، تجارت با اروپا، اجبار اقتصادی و موضع در برابر جنگ اوکراین، «تخریب» شده است.
در مقایسه با میزان اختلاف‌ها پانداها هدیه بزرگی به نظر نمی‌رسند. کری براون می‌گوید: «مثل یک زوج ناسازگار است که یکی از آن‌ها تصمیم می‌گیرد برای دیگری یک جعبه شکلات بخرد تا روابط آرام شود.»
از سوی دیگر پکن علاقه‌مند است پانداها را قرض دهد و باغ‌وحش‌های سراسر جهان علاقه‌مندند که آن‌ها را دریافت کنند. مردم عادی دوست دارند آن‌ها را ببینند همانطور که برای نخستین بچه پاندای فرانسوی اتفاق افتاد.
یکی از علاقه‌مندان فرانسوی این پانداها خطاب به یوان منگ که مسافر چین است می‌گوید: «من دیدم که سیاه و سفید شدی، بزرگ شدی، ما را خوشحال کردی و به زودی می‌روی. سفر خوش، یوان منگ.»
