تالاب‌هایی که سیل جان دوباره به آن‌ها بخشید + تصاویر

۲۷۰ تالاب با مساحت تقریبی ۳ میلیون هکتار در ایران وجود دارد که حدود یک میلیون هکتار آن به‌دلیل سوءمدیریت منابع آب و خاک و کاهش بارش، خشک و به کانون‌های ریزگرد تبدیل شدند و درعین حال معیشت بومیان منطقه را که سال‌ها از این راه گذران امور می‌کردند با تهدیدی جدی مواجه ساختند. هرچند بارش باران در روز‌های ابتدایی سال‌جاری با اتفاقات دردناکی در بعضی استان‌ها همراه شد و همچنان نیز ادامه دارد، اما وضعیت خوبی را برای تالاب‌ها رقم زد. تمامی تالاب‌های کشور از باران‌های بهاری بهره بردند.

این اتفاق، تالاب‌ها را دوباره زنده و کانون‌های ریزگرد را در استان‌های مختلف مهار کرد. پرشدن تالاب‌ها فرصت ارزشمندی برای مسئولان است، آنچه به‌عنوان برنامه‌های چندساله و صرف بودجه مدنظرشان بود، طی ۲ هفته و به‌صورت طبیعی محقق شد و حالا نوبت آن است که با برنامه‌ریزی درست در فعالیت‌های کشاورزی، نوع کشت، جلوگیری از حفر چاه، تأمین حقابه و... آب وارد شده به تالاب‌ها را حفظ کنند. هنوز آمار کاملی از میزان آبگیری کل تالاب‌ها منتشر نشده، اما بررسی‌های همشهری تا عصر دیروز نشان از پر آب شدن شمار قابل‌توجهی از تالاب‌های کشور دارد.

هورالعظیم

تالاب هورالعظیم که با ۱۲۷ هزار هکتار در خوزستان واقع شده و تالاب مشترکی میان ایران و عراق است به‌دلیل کاهش باران و خشکسالی به یکی از مهم‌ترین کانون‌های گردوغبار کشور تبدیل شده و به‌دلیل کم‌آبی در سال گذشته چند مرتبه دچار آتش‌سوزی نیز شد، اما با بارش‌های ۲ هفته گذشته حدود ۲ میلیارد مترمکعب آب وارد این تالاب شد و هم‌اکنون در وضعیت نرمال قرار دارد.

حجم آب ورودی به هورالعظیم به اندازه‌ای است که بخشی از آب به سمت عرصه واقع شده در خاک عراق هدایت شده و بخش عراقی هم پرآب شده است. با توجه به میزان بارش‌ها، آبگیری سدکرخه که از میزان حداکثر - ۶ میلیارد مترمکعب- بیشتر شده و حتی اگر بارشی هم رخ ندهد حقابه هورالعظیم تا ۲ سال دیگر تضمین شده است. سایر تالاب‌های خوزستان ازجمله تالاب شادگان هم وضعیت مطلوبی دارد.

هامون

تالاب‌های سه‌گانه هامون واقع در سیستان و بلوچستان که ازجمله تالاب‌های بین‌المللی ایران شناخته می‌شوند به‌دلیل عدم‌خشکسالی و عدم‌تامین حقابه با خشکی مواجه شده بودند، اما خوشبختانه جریان خوب آب از شمال تالاب و محدوده افغانستان و همچنین رود هیرمند، هم‌اکنون این تالاب را از خشکی درآورده؛ به‌گونه‌ای که براساس تصاویر ماهواره‌ای ۳۰ درصد آن را آب فرا گرفته است. پیش‌بینی می‌شود ورودی هیرمند در روز‌های آینده به تالاب هامون، به‌دلیل ذوب شدن برف‌های هندوکش هندوستان نیز افزایش یابد.

گاوخونی

تالاب بین‌المللی گاوخونی که به آن باتلاق نیز گفته می‌شود با ۴۷۶ کیلومتر وسعت در جنوب شرق اصفهان قرار دارد و تا پیش از خشکیدگی و کاهش باران به‌عنوان تلطیف‌کننده هوای اصفهان نقش مهمی را بازی می‌کرد، اما در سال‌های اخیر در حال تبدیل شدن به کانون گردوغبار است. گاوخونی سال‌ها، بدون دریافت حقابه روزگار سپری می‌کرد و تا پیش از بارندگی‌های روز‌های اخیر بیش از ۹۰ درصد آن خشک شده بود، اما هم‌اکنون براساس تصاویر ماهواره‌ای حدود ۵۰ درصد حجم آن پرآب شده و البته قرار است همچنان فعالیت‌های لازم برای تامین حقابه این تالاب انجام شود.

کجی نمکزار نهبندان و تالاب خور

بیش از ۸۰ درصد تالاب‌های خراسان جنوبی شامل تالاب کجی نمکزار نهبندان و تالاب خور براثر بارندگی‌های اخیر آبگیری شده است. با توجه به موقعیت قرارگیری تالاب کجی نمکزار نهبندان در حوضه آبخیز دشت سهل‌آباد که از نظر ارتفاعی در پست‌ترین نقطه دشت واقع شده و با عملیات لایروبی انجام شده، حجم قابل توجهی از بارش صورت گرفته به داخل تالاب وارد شده که برابر مشاهدات به عمل آمده حدود ۸۰ درصد محدوده تالاب آبگیری شده است.

بختگان

تالاب بختگان در استان فارس که از ۳ بخش طشک، کمجان و نیریز تشکیل شده و ۲۴۲ هزار و ۲۲۳ هکتار وسعت دارد یک تالاب بین‌المللی است که سال گذشته میزان آب موجود در آن تنها ۱۰ درصد اعلام شد، اما بارندگی‌های بهاره هم‌اکنون حجم آب موجود در تالاب را به ۳۰ درصد افزایش داده و رواناب‌ها نیز همچنان به سمت آن در حال حرکتند. دریاچه مهارلو و تالاب کمجان نیز حدود ۹۰ درصد آبگیری شده‌اند و همین اتفاق حضور پرندگان آبزی را در این محدوده افزایش داده است.

جازموریان

تالاب جازموریان که به‌عنوان مهم‌ترین حوضه آبریز جنوب استان کرمان شناخته می‌شود میان ۲ استان کرمان و سیستان و بلوچستان قرار دارد. این تالاب در ۲۰ سال اخیر به‌دلیل کاهش بارندگی و همچنین احداث سد جیرفت و بمپور خشک و به بیابان و چراگاه شتر تبدیل شده. براساس آمار، ۲۵ درصد ریزگرد‌های کشور که بیشتر در ۳ استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان پراکنده می‌شوند ناشی از همین تالاب خشکیده است، اما بارش‌های بهاره امسال نصیب جازموریان هم شده و هم‌اکنون حدود ۱۵ درصد آن را آب فرا گرفته است.

میقان

تالاب میقان استان اراک نیز همانند دیگر تالاب‌های کشور در سال‌های اخیر با خشکی مواجه بوده و به یکی از کانون‌های گردوغبار تبدیل شده بود. بارندگی‌های رخ داده در بهار امسال، اما ۱۰۰ درصد وسعت این تالاب را پرآب و زنده کرد. این میزان آبگیری در مورد تالاب میقان طی ۴۰ سال اخیر رخ نداده و هم‌اکنون شرایط بی‌نظیری را در آن ایجاد کرده است.

الله‌آباد

تالاب الله‌آباد قزوین که به‌دلیل خشک شدن در سال‌های اخیر روند بیابانی شدن را در پیش گرفته در روز‌های اخیر دوباره پرآب و احیا شده است. هم‌اکنون این تالاب از شرایط زیست‌محیطی خوبی برخوردار شده و آماده میزبانی برای انواع گونه‌های جانوری است. هم‌اکنون با پرآب شدن تالاب، خطر تبدیل شدن وسعت هزارهکتاری آن به کانون تولید گردوغبار در استان قزوین فروکش کرده است.

ارومیه

حجم آب دریاچه ارومیه با بارش‌های اخیر از مرز ۳ میلیارد مترمکعب عبور کرده و به ۳ میلیارد و ۱۳۰ میلیون مترمکعب رسیده. تراز دریاچه هم نسبت به روز‌های مشابه سال قبل، ۴۲ سانتی‌متر افزایش یافته است. همچنین تراز دریاچه نسبت به ابتدای سال آبی یعنی اول مهرماه ۹۷، به میزان ۸۹ سانتی‌متر بیشتر شده و یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه وارد شده است.

هرچند که به‌دلیل بسته بودن این حوضه آبریز، گرمای تابستان تا ۸۰ سانتی‌متر از تراز آن را به‌طور طبیعی کاهش می‌دهد، اما گفته می‌شود در بدترین شرایط، بیش از ۴۰ درصد حجم آب دریاچه حفظ خواهد شد. البته خبر‌هایی مبنی بر پرشدن این دریاچه منتشر شد، اما تصاویر سازمان فضایی نشان می‌دهد تنها بخشی از این دریاچه پر شده است.

غدیراسب قم

تالاب‌های استان قم نیز بعد از بارش‌های اخیر دوباره احیا شده‌اند. به گفته رضا موسوی‌مشکینی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قم، یکی از این تالاب‌ها، غدیراسب است که کاهش بارندگی و خشکیدگی این تالاب در ۲ دهه اخیر آن را به یکی از مهم‌ترین کانون‌های گردوغبار در جنوب شرقی استان تبدیل کرده بود، اما حالا خوشبختانه یکی از مهم‌ترین کانون‌های گردوغبار از بین رفته است.

آق گل و چم شور

پس از ۱۰ سال و برای نخستین بار، براثر بارندگی‌های اخیر، تالاب آق‌گل در همدان ۱۰۰ درصد آبگیری شده و ورود آب به داخل آن همچنان ادامه دارد. در شرایط عادی آب این تالاب باید از رودخانه قره‌چای تأمین شود. این تالاب هم‌اکنون وضعیت مطلوبی دارد و پیش‌بینی می‌شود تا آخر شهریور‌ماه آب داشته باشد. ۱۵۰ هکتار از عرصه‌های تالاب چم‌شور هم برای نخستین بار براثر بارندگی‌های اخیر آبگیری شده و وضعیت مطلوبی دارد.

منبع: باشگاه خبرنگاران

1980