دنیای اغراق‌شده و تاثیرگذار «لیلا» و برادرانش

فیلم برادران لیلا فیلمی پرستاره، پرهزینه و پرحاشیه که پس از سروصدای فراوان در رونمایی در جشنواره کن، مدت‌ها توقیف را تجربه کرد تا این که در نهایت با سروصدا و حاشیه زیاد به شکل غیرقانونی در اینترنت به انتشار رسید. این فیلم البته موجی گسترده‌ میان مخاطبان مخالف و موافق به راه انداخت و با واکنش‌های زیادی مواجه شد.

در این گزارش درباره نقاط قوت و منفی فیلم «برادران لیلا» می‌خوانید.

تاثیرگذار و درگیرکننده

فیلم تازه سعید روستایی، با فرمولی کمابیش مشابه دو اثر قبلی او ساخته شده است. یک درام اغراق‌شده با شخصیت‌هایی پرتعداد که درگیر بدبختی‌های زیادی‌ هستند، با این تفاوت که این بار مسئله فقر بیش از «ابد و یک روز» و «متری شیش‌ونیم» محوریت پیدا کرده و مشکل اعتیاد به حاشیه رانده شده است؛ به طور مثال، مسعود فراستی نیز درباره این اثر گفته «این فیلم اصلا فیلم نامه ندارد و نسبت به ساخته های قبلی سعید روستایی مثل «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» ضعیف تر است.» فیلم در نگارش و اجرا، با مهارت‌های تکنیکی که می‌تواند حاصل نبوغ روستایی و همچنین تسلط او روی محصولات روز سینمای جهان باشد، اثری تاثیرگذار از آب درآمده که تماشاگر خود را درگیر می‌کند؛ به خصوص تماشاگری که طی سال‌های اخیر با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم کرده و تورم و جهش‌های ناگهانی قیمت ارز روی زندگی او تاثیر گذاشته است. سعید روستایی در مرحله نگارش فیلم نامه، از هیچ تمهید درست و غلطی برای افزایش غلظت مشکلات اقتصادی این خانواده نگذشته و حتی بعضی وقایع اقتصادی کشور را در مدت زمانی کوتاه خلاصه کرده تا «برادران لیلا» بیشترین تاثیر را روی مخاطب و استقبال جشنواره‌های حاشیه‌دار خارجی بگذارد.

مشکل شخصیت‌پردازی فیلم نامه

«برادران لیلا» همچنین اثر پرقصه‌ای است که با دقت فیلم ساز در جای گذاری درست نقاط عطف، با وجود داشتن زمان طولانی، هیچ‌گاه از ریتم نمی‌افتد و مخاطب را خسته نمی‌کند. سادگی قصه نیز به فیلم ساز کمک کرده تا تماشاگران خود را تا پایان، همراه کند. دیالوگ‌نویسی فیلم اگرچه ماهرانه صورت گرفته و پینگ‌پنگی جذاب را پیش روی مخاطب می‌گذارد، اما فیلم را به اثری حراف تبدیل کرده است که در مقاطعی به خصوص از زبان کاراکتر «لیلا»، مفاهیم روان‌شناسی، جامعه‌شناختی و اقتصادی فراوانی را با زبان ساده به خورد مخاطب بدهد؛ نکته‌ای که به نقطه ضعفی برای این شخصیت تبدیل شده است. کاراکتری که هیچ پیش‌زمینه روشنی ندارد؛ به ظاهر یک کارمند ساده در یک شرکت اقتصادی است، اما از طرفی نه روابط نمایش‌ داده‌شده در فیلم از او با همکارانش، مؤید این مسئله است و نه حرف‌هایی که فیلم ساز به عنوان دیالوگ، در دهان او گذاشته است. این کاراکتر در برخی لحظات گویا در حال بیانیه‌خوانی است. به جز پدر خانواده، دیگر شخصیت‌های فیلم نیز تک‌بعدی‌اند و جز کاری بودن «علیرضا»، چاقی «پرویز»، جاه‌طلبی «منوچهر» و ورزشکاری «فرهاد»، گویی این افراد دیگر هیچ شناسنامه‌ای ندارند و حضورشان تنها برای رنگ و لعاب دادن به قصه است. البته «اسماعیل جورابلو» از این قاعده مستثناست و با وجود ساده‌لوحی، شخصیتی پرداخت‌شده و جذاب دارد.

موقعیت‌های دراماتیک ناکافی

سعید روستایی در «برادران لیلا»، همچنان که فضا و اتمسفری کمابیش تکراری (به خصوص مشابه با «ابد و یک روز») ساخته، بعضی موتیف‌ها(درون مایه ها) را نیز که در آثار دیگرش (چه کوتاه و چه بلند) استفاده کرده، در این فیلم نیز تکرار کرده است. موضوعی که در فضای مجازی هم به آن توجه شد. این مسائل است که نشان می‌دهد روستایی برای «برادران لیلا» ایده‌های تازه چندانی برای خلق موقعیت‌های دراماتیک نداشت و اگر با تامل بیشتری در تصویر، فیلم جدیدش را به تولید می‌رساند، احتمالاً می‌توانست فیلم بهتری بسازد.

مسئله مهم تصویر

«برادران لیلا» از نظر تصویری، چیز زیادی اضافه بر یک تله‌فیلم معمولی ندارد؛ نه قاب‌های چشم‌نوازی به مخاطب عرضه می‌کند، نه میزانسن‌های پرزحمت و عمیقی تدارک دیده است و نه جزئیات زیادی در تصویر به نمایش می‌گذارد.

از میزانسن‌های تمام 3 ساعت فیلم، فقط یک صحنه چالش‌برانگیز در مراسم عروسی و یک صحنه تولد در لحظات پایانی فیلم است که می‌تواند به عنوان سکانس‌هایی درخورتوجه، به یاد تماشاگر بماند. بر همین اساس است که گفته می‌شود فیلم تازه سعید روستایی، برخلاف «متری شیش‌ونیم»، چندان سینمایی نیست و بیشتر در تناسب با اقتضائات تصویری مدیوم تلویزیون ساخته شده است.

یک بازی ضعیف و دیگران قابل قبول

نقش‌آفرینی سعید پورصمیمی که درباره آن زیاد صحبت شده، درخشان است و بدون تردید می‌تواند به عنوان بهترین بازی این فیلم، مطرح شود. در مقابل ترانه علیدوستی با وجود محوریتی که در قصه دارد و بیشترین موقعیت‌های دراماتیک را در میان کاراکترهای پرتعداد فیلم، تجربه می‌کند، از روزهای خوب خود فاصله دارد و در نقشی که دستمایه درخشش را برایش فراهم کرده، بسیار معمولی است و گویی هیچ تلاش خاصی نمی‌کند.