شوخی جنسی رده بندی سنی ندارد! / هر چه کمدی‌تر اکران آزادتر

در ۲۰ مهر ۱۳۹۸ دستورالعمل رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی توسط دیوان عدالت اداری باطل اعلام گردید. ادله دادستانی کل چنین بود: این شیوه نامه عملاً مروج خشونت و بی‌اخلاقی است و تهیه‌کنندگان و کارگردانان ممکن است فیلمی‌ برای اکران عمومی ‌بسازند که تاکنون تولید نشده‌است حتی اگر سرمایه‌گذاران به درجه‌های گروه ۱۵+ و بالاتر نیز راغب باشند.

واکنش مسئولان سازمان سینمایی اما اعلام ادامه کار این شورا بود. سید محمد مهدی طباطبایی‌نژاد معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی وقت با بیان اینکه در موضوع رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی سوءبرداشت‌هایی شده‌است به رسانه‌ها گفت: رده‌بندی سنی با هدف فرهنگ سازی و بهداشت روانی کودکان و نوجوانان با قاطعیت دنبال می‌شود.

در پیش‌نویس آیین‌نامه رده‌بندی سنی فیلم‌ها نیز آمده‌است: پیشگیری از هرگونه آسیب به کودکان، نوجوانان و جوانان بر اساس موازین تربیتی، اخلاقی و باورهای اجتماعی، به عنوان ضرورت صنعت تصویر شناخته می‌شود، اهمیت این موضوع بدان خاطر است که گاه نمایش رفتار و گفتار شخصیت‌های منفی یا رخدادهایی که متضمن خشونت، ترس و مضامین مشابه هستند، برای برخی گروه‌های سنی نامناسب است و از این‌رو اطلاع‌رسانی، طبقه‌بندی آثار و توصیه‌های آگاهی بخش با انواع روش‌ها ضروری به‌شمار می‌رود.

معمولا کارشناسان برای رده‌بندی آثار به عواملی مثل شدت خشونت، استفاده از زبان نامناسب، وجود موضوعات بزرگ‌سالانه یا صحنه‌های ترسناک توجه می‌کنند. این معیارها تضمین می‌کنند که مخاطب با محتوایی متناسب با سن و روحیه‌اش مواجه شود.

اما خروجی کار چیست؟

نگرانی والدین از بدآموزی فیلم‌های بی‌محتوا

برخی والدین می‌گویند فیلم‌هایی که به اسم کمدی ساخته شده اغلب با شوخی جنسی و فحش وناسزا همراه است و گاهی کلمه هایی استفاده می‌شود که معنی درستی ندارد اما کنجکاوی کودک را به همراه دارد.

یکی از والدین معتقد است در برخی فیلم‌ها به غیر از رقص‌های جلف و الفاظ رکیک، کل داستان فیلم‌ها برای کودکان و نوجوانان هیچ آموزشی ندارد اما به دلیل اینکه کمدی است و خنده دار، دوست دارند ببینند و اگر والدین نیز مانع شوند خودشان از فضای مجازی دانلود کرده و تماشا می‌کنند. یا ترویج سیگار کشیدن و بی‌احترامی به والدین که در برخی فیلم‌ها دیده می‌شود.

یکی دیگر از والدین نیز گفت: برخی فیلم‌ها رده سنی دارد مثلا زیر 15 سال نمی‌تواند آن را تماشا کند اما داستان فیلم طوری نیست که کودک و نوجوان نتواند آن را تماشا کند و مشخص نیست این محدودیت سنی چرا تعریف شده است.به خصوص در برخی سریال های نمایش خانگی چنین وضعیتی دیده می‌شود.

دلنگرانی والدین زمانی تشدید می‌شود که نهادهای آموزشی نیز در یکی از مهمترین سرگرمی‌های کودکان و نوجوانان قادر به مداخله نیستند.

در بسیاری از فیلم‌ها دیده شده که سطح خشونت بالا است و از بازیگران کودک استفاده شده و هر چند رده سنی برای آن تعریف شده اما مخاطب سنین پایین در خانه و سینما به تماشای آن می‌نشیند و هیچ نهاد فرهنگی نیز در رابطه با تاثیرگذاری آن نقد و نظری ندارد.

به نظر می‌رسد سیستم رده بندی سنی فیلم‌ها بیشتر شکل و فرم نمادین دارد. نه می‌تواند از برخی سبک‌های نادرست رفتار، پوشش و گفتار خودداری کند و نه اهرم بازدارنده کافی برای تماشا نشدن فیلمی خاص از سوی گروه های سنی است. مروری بر سیستم رده بندی دو کشور که از قضا مورد استفاده ایران در تدوین دستورالعمل‌ها بوده نیز مؤید این موضوع است.

سیستم MPAA در آمریکا

انجمن فیلم‌های سینمایی آمریکا (MPAA) یکی از شناخته‌شده‌ترین نظام‌های رده‌بندی را مدیریت می‌کند که در صنعت‌هالیوود بسیار پرکاربرد است. دسته‌بندی‌های اصلی آن عبارتند از:

G: مناسب برای همه سنین، بدون محتوای بحث‌برانگیز.

PG: نیازمند نظارت والدین برای کودکان؛ ممکن است شامل موضوعات ملایم باشد.

PG-13: توصیه‌شده برای افراد بالای 13 سال با سطح متوسطی از خشونت یا موضوعات پیچیده.

R: محدود به افراد بالای 17 سال مگر با همراهی والدین؛ شامل محتوای سنگین‌تر.

NC-17: تنها برای بزرگ‌سالان بالای 17 سال، با محتوای بسیار حساس.

رده‌بندی تلویزیونی در آمریکا

سریال‌ها در آمریکا از سیستمی‌جداگانه با پیشوند "TV-" استفاده می‌کنند:

TV-Y: ویژه کودکان خردسال.

TV-Y7: مناسب برای بالای 7 سال با عناصر فانتزی یا هیجانی.

TV-14: برای بالای 14 سال با محتوای جدی‌تر.

TV-MA: مختص بزرگ‌سالان، مانند سریال‌های پرمخاطب و جنجالی.

سیستم BBFC در بریتانیا

هیئت رده‌بندی فیلم بریتانیا (BBFC) نیز استاندارد خاص خود را دارد:

U: قابل‌استفاده برای همه.

PG: نیازمند راهنمایی والدین.

12A/12: مناسب بالای 12 سال (12A برای سینما با حضور بزرگ‌تر).

15 و 18: به‌ترتیب برای بالای 15 و 18 سال.

رده‌بندی سنی در ایران

در ایران، رده‌بندی سنی تحت نظارت نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌و صداوسیما انجام می‌شود. این سیستم معمولاً از اعدادی مانند +3، +7، +12، +15 و +18 استفاده می‌کند که نشان‌دهنده حداقل سن مناسب برای تماشاست.

آیین‌نامه درجه‌بندی سنی فیلم برای آثار سینمای ایران، با الگو برداری از چند سازمان قدیمی‌ مانند انجمن سینمایی آمریکا، هیئت رده‌بندی سنی فیلم‌های بریتانیا و چند کشور اروپایی تدوین شده‌است

شورای درجه‌بندی سنی فیلم یا هیئت درجه‌بندی سنی آثار سینمایی، بخشی از سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌است که پس از صدور پروانه نمایش برای یک اثر سینمایی از سوی شورای پروانه نمایش، درجه‌بندی سنی فیلم را بر اساس رای‌گیری اعضا انجام می‌دهد.

اما ما از چه چیز غافل بودیم؟ نه تنها در فیلم‌های مربوط به گروه سنی کودک و نوجوان گاهی به مواردی که ذکر آن می‌رود توجهی نشده بلکه امروز یکی از مهمترین نگرانی‌ها رواج فیلم‌های کمدی و فاقد وجهه آموزشی و همچنین برخی سبک‌های جدید و آسیب‌زای زندگی در نمایش خانگی است که سبک فیلم دیدن نسل آینده را تغییر می‌دهد.

محتوای در نظر گرفته شده برای رده بندی سنی و محدودیت فیلم‌ها معمولاً به این ترتیب است:

رفتار خطرناک

اجازه دادن به بروز رفتارهایی مانند قلدری

نشان دادن رفتار خطرناکی که کودکان خردسال ممکن است تقلید کنند.

سلاح‌های پر زرق و برق

تروج رفتارهای غیر قانونی

تبعیض

صحنه‌هایی که شامل رفتارهای تبعیض‌آمیز مانند نژادپرستی، تبعیض جنسی، همجنس‌گرایی و ترویج یا به چالش کشیدن این موضوع است.

مواد مخدر

زرق و برق یا نشان دادن سوء استفاده از مواد مخدر

صحنه‌های دقیق مصرف مواد مخدر

زبان

استفاده از زبان توهین آمیز و زمینه استفاده از آن

برهنگی و روابط جنسی

صحنه‌هایی با ماهیت جنسی شامل برهنگی

عادی سازی رفتار جنسی

کنایه‌ها و اشارات به رابطه جنسی

خشونت جنسی و تهدید جنسی

نشان دادن خشونت جنسی

نشان دادن تهدید و آزار جنسی

صحنه‌های خشونت جنسی که نشان دهنده ناتوانی، ترس یا ناراحتی است.

تهدید و وحشت

تصاویر و صحنه‌های ترسناک و مدت زمان ادامه آنها

جلوه‌هایی مانند موسیقی، رئالیسم یا عناصر ماوراء طبیعی که می‌تواند بینندگان را ناراحت کند.

خشونت

استفاده از خشونت واقع بینانه

عادی سازی خشونت یا جذاب و فریبنده نشان دادن آن

سلیقه امروز مدیران در حال شکل دادن ذهنیت نسل جوان است. نسلی که هر چند آگاه‌تر عمل می‌کند و از طریق دروازه باز فضای مجازی به تولیدات کشورهای خارجی دست یافته است اما در آثار سینمایی و نمایش خانگی سرزمین خود ناچار به پذیرش یک رژیم غذایی غلط است.